یگانگی سرچشمه قدرت | کتابخانه مجازی الفبا

آيا امكان دارد دو سرچشمه قدرت وجود داشته باشد؟ لطفا اثبات كنيد.

بحث در مورد اينكه آيا دو سرچشمه قدرت وجود دارد يا نه ، در واقع صحبت از يگانگي خداوند است و اينكه آيا ممكن است اين عالم خداياني متعدد داشته باشد يا نه. از اين رو ، ما نيز بطور گذرا سعي مي كنيم تا دليلي عقلي بر يگانگي خداوند اقامه نماييم. اثبات يگانگى خدا «لو كان فيهما الهه الا الله لفسدتا» : اگر در آسمان و زمين غير از خداي يكتا خداياني وجود داشت همانا خلل و فساد در آسمان و زمين راه مي يافت . (انبيا / 22) در باب اثبات يگانگى خداوند، دلايل گوناگونى ذكر شده است و ما در ايجا تنها به تحليل و تشريح يك دليل بسنده مى‏كنيم. فهم اين برهان، نيازمند توجّه به دو مقدمه است: 1- وجود هر معلولى، وابسته به علت خويش مى‏باشد؛ به عبارت ديگر بنابر اصل عليّت ، هر معلولى وجود خودش را - با همه شؤون و متعلقاتش - از علّت هستى‏بخش خويش، دريافت مى‏دارد و اگر احتياج به شروط و معدّاتى هم داشته باشد، مى‏بايست وجود آنها هم مستند به علّت هستى‏بخش خودش باشد. بنابراين اگر دو، يا چند علت هستى‏بخش، در عرض هم فرض شوند، معلول هر يك از آنها، وابسته به علّت خودش مى‏باشد و هيچ‏گونه وابستگى به علت ديگر يا معلول‏هاى آن، نخواهد داشت. و بدين ترتيب، ارتباط و وابستگى ميان معلول‏هاى آنها، به وجود نخواهد آمد. 2- نظام اين جهانِ مشهود، نظام واحدى است كه در آن، پديده‏هاى هم‏زمان و ناهم‏زمان، با يكديگر ارتباط و وابستگى دارند. امّا ارتباط پديده‏هاى هم‏زمان، همان تأثير و تأثراتِ علّى و معلولى گوناگون، در ميان آنها است كه موجب تغييرات و دگرگونى‏هايى در آنها مى‏شود و به هيچ وجه، قابل انكار نيست.
امّا ارتباط ميان پديده‏هاى گذشته، حال و آينده، به اين صورت است كه پديده‏هاى «گذشته»، زمينه پيدايش پديده‏هاى «كنونى» را فراهم كرده‏اند و پديده‏هاى «كنونى» نيز به نوبه خود، زمينه پيدايش پديده‏هاى «آينده» را فراهم مى‏سازند. اگر روابط علّى و اعدادى، از ميان پديده‏هاى جهان برداشته شود، جهانى باقى نخواهد ماند و هيچ پديده ديگرى هم، به وجود نخواهد آمد. چنان‏كه اگر ارتباط وجود انسان با هوا، نور، آب و مواد غذايى بريده شود، ديگر نمى‏تواند به وجود خود ادامه دهد و زمينه پيدايش انسان ديگر يا پديده ديگرى را فراهم سازد. با ضميمه اين دو مقدمه، مى‏توان نتيجه گرفت كه نظام اين جهان - كه شامل مجموعه پديده‏هاى بى‏شمار گذشته، حال و آينده است - آفريده يك آفريدگار مى‏باشد و تحت تدبير حكيمانه او اداره مى‏شود؛ زيرا، اگر يك يا چند آفريدگار ديگرى مى‏بود، ارتباطى ميان آفريدگان به وجود نمى‏آمد و نظام واحدى بر آنها حاكم نمى‏شد؛ بلكه هر آفريده‏اى از طرف آفريدگار خودش، به وجود مى‏آمد و به كمك ديگر آفريدگان همان آفريدگار، پرورش مى‏يافت. در نتيجه، نظام‏هاى متعدد و مستقلى، به وجود مى‏آمد و ارتباط و پيوندى ميان آنها برقرار نمى‏شد. در صورتى كه نظام موجود در جهان، نظام واحد همبسته‏اى است و پيوند ميان پديده‏هاى آن، مشهود است.( مصباح يزدى، محمدتقى، آموزش فلسفه، ج 2، ص 359 و 360) ( براى اطلاع بيشتر از تقريرهاى گوناگون اين موضوع نگاه كنيد به: طباطبايى، سيدمحمدحسين، اصول فلسفه و روش رئاليسم، ج 5، صص 111 – 123 )
تقرير ديگر برهان يگانگي خدا فرض اين كه جهان ، داراي دو يا چند خدا باشد از چند حال بيرون نخواهدبود : الف ) هر يك از پديده هاي جهان مخلوق و معلول همه آن ها فرض مي شوند .ب ) هر دسته از آن ها معلول يكي از خدايان مفروض ، به حساب مي آيند .ج ) همگي آفريده يك خدا شمرده شده خدايان ديگر به عنوان مدبر وكارگردان جهان ، فرض مي شوند .اما فرض اين كه هر پديده اي داراي چندآفريننده باشد محال است زيرا معناي اين كه دو يا چند آفريننده ( = علت هستي بخش ) موجودي را بيافرينند اين است كه هر كدام از آن ها وجودي را افاضه كنندو در نتيجه ، چند وجود پديد مي آيد در صورتي كه هر موجودي فقط يك وجوددارد و گرنه موجود واحدي نخواهد بود .
اما فرض اين كه هر يك از آن هاآفريننده يك مخلوق يا مجموعه خاصي از مخلوقات باشند لازمه اش اين است كه دو مخلوق قايم به آفريننده خودش باشد و نيازي به موجود ديگري نداشته باشد مگر نيازي كه در نهايت به آفريننده اش منتهي شود و چنين نيازي تنها به آفريدگان همان آفريننده خواهد بود .
به ديگر سخن : لازمه فرض چند خدا براي جهان وجود نظامهاي متعد د و معزل از يكديگر است . در صورتي كه جهان ، نظام واحدي دارد و هم پديده هاي هم زمان ، با يكد يگر مرتبط ا ند و بر يكديگر اثرمي گذارند و به يكديگر نياز دارند و هم ميان پديده هاي گذشته با پديده هاي فعلي و ميان پديده هاي فعلي با پديده هاي آينده ، ارتباط برقرار است و در پديده قبلي زمينه پيدايش پديده بعدي را فراهم مي كنند .پس چنين جهاني كه داراي اجزا هم بسته و مرتبط مي باشد و نظام واحدي بر آن حكم فرماست نمي تواند معلول چند علت هستي بخش باشد .
و اگر فرض شود كه آفريننده همه آفريدگان يكي است و ديگران عهده دار اداره و تدبير جهان مي باشند چنين فرضي هم صحيح نخواهد بود زيرا هر معلولي با تمام شيون هستيش قايم به علت هستي بخش مي باشد و هيچ موجود مستقل ديگري راهي براي تصرف در آن نداردمگر تاثير و تاثراتي كه ميان معلولات يك علت ، حاصل مي شود و همگي درحيطه قدرت و سيطره فاعل هستي بخش ، قرار دارد و با اذان تكويني او انجام مي گيرد .و در اين صورت ، هيچكدام از آن ها در حقيقت ( ( رب ) ) نخواهد بود زيرامعناي حقيقي رب اين است كه تصرف استقلالي در مربوب خود انجام دهد وفرض اين است كه اين گونه تصرفات و تاثيرات ، استقلالي نيست بلكه همگي آنها در شعاع ربوبيت آفريننده و با نيرويي كه او مي دهد، انجام مي گيرد. (آموزش عقايد، محمد تقي مصباح يزدي ، سازمان تبليغات اسلامي ، تهران ، چاپ ششم ،بهار 1370 ش ، ج اول ، ص 157 - 158 - به نقل از سايت تبيان )

پرسمان دانشجویی