عبادت در بهشت | کتابخانه مجازی الفبا

آيا كساني كه به بهشت مي روند در آنجا هم مثل زماني كه در دنيا بودن خدا را عبادت (نماز و روزه و ...) مي كنند؟

پس از ورود روح به عالم اوّل از عوالم قيامت و پيوند آن با بدن، منازل، مواقف و سرفصل‏هايى در پيش روى انسان قرار مى‏گيرد كه هر يك به جاى خود، يك رويداد بزرگ تكاملى در بازگشت انسان به سوى خداوند است؛ چرا كه با هر انتقالى، انسان به صورت اصلى خود، نزديك‏تر شده و به كمالات از دست‏رفته خود هنگام سيرنزولى، نائل مى‏گردد و به تدريج سعه وجودى خود را يافته و متناسب عالم قرب مى‏شود. علاوه بر آنكه بعد از ورود به آن، به مقتضاى نظام خاص حاكم بر آن، حركت و تكامل داشته و در هر عالمى پس از ورود به آن، كمالات جديدى را كسب مى‏كند. آيات و روايات نيز گوياى حركت و تكامل در حشر و عوالم پس از آن است.
به دليل مجال اندك تنها به چند نمونه از اين آيات اشاره مى‏كنيم:
1. (إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ أَيْمانِهِمْ ثَمَناً قَلِيلاً أُولئِكَ لا خَلاقَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ وَ لا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَ لا يَنْظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ لا يُزَكِّيهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ)؛آل‏عمران (3)، آيه 77. «كسانى كه عهد و پيمان خدا و سوگندهاى خود را به بهاى ناچيزى مى‏فروشند، آنان را در آخرت [ از سعادت‏هاى اخروى‏] بهره‏اى نيست؛ و خداى [ متعال‏] روز قيامت با آنان سخن نمى‏گويد و به [ نظر رحمت به‏] ايشان نمى‏نگرد و [ آنها را] پاكشان نمى‏گرداند و عذابى دردناك خواهند داشت». جمله «و پاكشان نمى‏گرداند» در اين آيه، مفهوم خاصى دارد. اين جمله نشانگر اين حقيقت است كه انسان‏هايى كه در صراط مستقيم عبوديت بوده و مورد نظر حق مى‏باشند؛ در حشر و در مواقف و عوالم آن، مشمول تزكيه حضرت حق بوده، خداوند آنان را از ناپاكى‏ها پاك مى‏سازد و آنها را - از آنچه كه روى چهره اصلى انسان قرار گرفته و از بسيارى از حقايق محجوبشان كرده - تزكيه و تطهير مى‏كند. امّا اين تزكيه الهى شامل آن دسته از انسان‏ها كه در صراط عبوديت قرار نگرفته و با خداوند به مخالفت برخاسته‏اند، نخواهد شد. بايد توجه داشت كه تزكيه خداى متعال، همان تكميل و تكامل ساختن روح آدمى است؛ زيرا انسان در زندگى دنيايى، در ظاهر امر داراى يك سلسله عقايد بود كه بر اساس آن عقايد روش و سلوك عملى خاصى دارد. امّا در باطن امر، روح آدمى در نتيجه همين عقايد و اعمال، حركت مخصوصى دارد كه آن حركت اگر در سلوك عبوديت و صراط مستقيم باشد، روح را از آنچه بايد پاك كرده، به تدريج پاك مى‏گرداند و در مدارج كمال پيش مى‏برد. اين حركت باطنى همان تزكيه الهى است كه در روح آدمى، تحت سلوك ظاهرى دينى انجام مى‏گيرد. اين تطهير، روح را از حجاب‏ها، تعلق‏ها و رنگ‏ها و هر چه بر روح در هنگام جدايى از موطن اصيل‏اش، عارض گشته، نجات مى‏دهد و آزاد مى‏گرداند، در حقيقت، يك حركت تكاملى براى روح است. حركت روح هم جز با تزكيه نمى‏باشد، چه اين تزكيه در زندگى دنيايى تحت سلوك دينى انجام گيرد و چه در قيامت به مقتضاى احكام خاص همان عالم و عوالم آن.
2. (إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ ما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتابِ وَ يَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَناً قَلِيلاً أُولئِكَ ما يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلاَّ النَّارَ وَ لا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ لا يُزَكِّيهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ)؛ «حقيقت اين بقره (2)، آيه 174.است كه كسانى كه آنچه خداوند از كتاب نازل كرده، پنهان مى‏دارند و بدان بهاى ناچيزى به دست مى‏آورند،آنان جز آتش در شكم‏هاى خويش فرو نبرند و خدا روز قيامت با آنان سخن نخواهد گفت و پاكشان نخواهد كرد و عذاب دردناكى خواهند داشت». مفهوم اين آيه مانند آيه سابق، آن است كه تزكيه در قيامت، درباره انسان هايى به خصوص است و شامل كسانى كه احكام خدا را در مقابل پول و رياست مى‏فروشند و از حكم خدا در مى‏گذرند، نخواهد شد. تزكيه (تطهير و پاك ساختن)، همان حركت است؛ چرا كه موجود متحرّكى كه در مسيرى پيش مى‏رود، نقايص، حجاب‏ها، پرده‏ها، رنگ‏ها و معايب را كنار زده، خود را از آن آلودگى‏ها و تعلق پاك مى‏سازد. پس حركت تكاملى در قيامت وجود دارد.
3. (إِنَّ اللَّهَ يُدْخِلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ يُحَلَّوْنَ فِيها مِنْ أَساوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَ لُؤْلُؤاً وَ لِباسُهُمْ فِيها حَرِيرٌ وَ هُدُوا إِلَى الطَّيِّبِ مِنَ الْقَوْلِ وَ هُدُوا إِلى‏ صِراطِ الْحَمِيدِ)؛حج (22)، آيه 23 و 24. «حقيقت اين است خداوند كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‏اند، در باغ‏ها و [ بهشت‏هايى‏] كه از زير [ درختان‏] آن نهرها روان است، درآورده و [ داخل مى‏گرداند]. در آنجا با دستبندهايى از طلا و مرواريد آراسته مى‏شوند و لباسشان در آنجا از حرير [ پرنيان‏] است. [ پس از قرار گفتن در چنين وضعيتى ]هدايت مى‏شوند به گفتار پاك و [ پاكيزه‏] و به سوى راه خداى ستوده [ حميد ]هدايت مى‏گردند». اين آيه به حقايقى اشاره دارد كه براى ارباب ذوق، ديوانه كننده است. اين گفتار و سخن پاكيزه چيست؟ از ابن عباس نقل شده است: به شهادت «لا اله الا الله» هدايت مى‏شوند. در بهشت به هر جا كه نگاه مى‏كند، مى‏گويد: «لا اله اا الله». اما چه گفتنى و چه تبعات و آثارى پس از اين گفتن و خواندن مى‏آيد؟ فقط اهلش مى‏دانند و بس. از ابن زيد نقل شده است: به اين گفتار پاكيزه «الله اكبر» نيز اضافه مى‏شودبحارالانوار، ج 8، ص 91. و اهل بهشت مدام «الله اكبر» مى‏گويند و دائماً سير صعودى و تكاملى را طىّ مى‏كنند. حضرت رسول اكرم(ص) شاهد جمال حق بود و هر چه پيش مى‏رفت و بيشتر مى‏رسيد، مى‏فرمود: «الله اكبر»، باز بيش‏تر مى‏ديد و در مى‏يافت كه نمى‏توان خداوند را توصيف كرد و دوباره مى‏فرمود: «الله اكبر».
زلف آشفته و خوى كرده و خندان لب و مست پيرهن چاك و غزل خوان و صراحى در دست‏
من همان دم كه وضو ساختم از چشمه عشق چار تكبير زدم يكسره بر هر چه كه هست‏
حافظ. اين آيه هم اشاره دارد كه پس از قرار گرفتن در بهشت، بهشتيان به سخن پاكيزه و به صراط حميد هدايت مى‏شوند. پس معلوم مى‏شود كه تازه در آنجا راه به خصوصى شروع مى‏گردد و راهى كه حركت در آن نباشد، راه نيست. اين آيه مى‏گويد: خداوند با اسم «حميد» خود، مؤمنان ومشتاقان را به آنجا كه بايد ببرد، مى‏برد. پس حركت در عوالم حشر وجود و سير تكاملى در آنجا ادامه دارد.ر.ك: قيام قيامت، صص 102 - 112.

پرسمان دانشجویی