ماهيت ابليس | کتابخانه مجازی الفبا

با سلام 1-ماهيت ياماده اوليه يا جنس منطقي ابليس چيست؟2-ماده اوليه فرشتگان چيست؟3-عليرغم اينكه قران كريم ابليس را از جنيان معرفي نموده(كان من الجن) و ماده اوليه جنيان نيز از آتش است ولي درمنابع ديني ابليس قبل از نافرماني از فرشتگان مقرب الهي بوده است درحاليكه ماده اوليه فرشتگان و جنيان متفاوت است.لطفا در اين زمينه بنده را راهنمايي فرماييد.با تشكر

ابليس بر اساس آيات قرآنى، موجودى زنده و با شعور و نامرئى و فريب‏كار و... معرفى مى‏گردد. در بيش‏تر موارد از وى با لفظ «شيطان» نيز نام برده مى‏شود. اين موجود طبق صريح آيه‏ى 50 از سوره‏ى كهف وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اُسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلِيسَ كانَ مِنَ اَلْجِنِ از نوع جنّ مى‏باشد.

احاديثى نيز در تفسير عياشى و مجمع البيان در تأييد اين مطلب، ذيل آيه‏ى 34 بقره آمده است؛ ولى ظهور استثنا در آيه‏ى 34 بقره فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلِيسَ أَبى‏ آن است كه او از ملائكه بوده است و گرنه دستور شامل او نمى‏شد و جايى براى عتاب و طرد نداشت و حق داشت كه بگويد: «خطاب شامل من نبود.»، (قرشى، سيد على‏اكبر، قاموس قرآن، ج 1، ص 227 و ج 4، ص 33، دار الكتب الاسلاميه) .

در تأييد اين نظر فرمايش حضرت على(ع) در خطبه‏ى 192 نهج البلاغه است كه ترجمه‏اش چنين است: «و پس از ابليس كه... فرشته‏اى را از بهشت برون بَرَد»، (ترجمه دكتر شهيدى، ص 211، انتشارات علمى و فرهنگى) .

در اين كلام شريف عنوان فرشته (ملك) بر ابليس اطلاق شده است. برخى، از جمله صاحب تفسير المنار، معتقدند كه دليلى بر اختلاف ذاتى ميان ملائكه و جنّ وجود ندارد. آن‏ها فقط اختلاف صنفى و وصفى دارند و بر اساس ظاهر آيات، جنّ صنفى از ملائكه است، (محمد عبده، تفسير المنار، ج 1، ذيل آيه 34 بقره) .

بر اين اساس، ملائكه مراتب ما فوق هستند و ابليس و جن‏ها مراتب پايين آن‏ها مى‏باشند؛ مثل انسان كه داراى مراتب مختلف است. درجات بالا، پيامبران و ائمه و درجات پايين، انسان‏هاى عادى مى‏باشند. صاحب قاموس قرآن نيز همين قول را پذيرفته است،

خلاصه، طبق نظر اخير، زندگى ابليس را با ملائكه بدون مشكل و توجيه مى‏توان پذيرفت. برخى صاحب نظران در پاسخ اين پرسش كه اگر ابليس از جنّ است، چگونه مشمول فرمان سجده شده، معتقدند كه ابليس به جهت كثرت عبادت، در زمره‏ى فرشتگان به حساب مى‏آمد و ملائكه مى‏پنداشتند كه او از خود ايشان است و گويا ابليس، به همين دليل، مشمول آن خطاب گرديد و ابليس خود مى‏دانست كه مشمول اين خطاب است. (مصباح يزدى، محمدتقى، معارف قرآن، ص 299، نشر موسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى، سال 1378)

پرسمان دانشجویی