كاملترين دين بعد از اسلام | کتابخانه مجازی الفبا

كاملترين دين بعد از اسلام كدام دين است؟

ابتدا بايد معلوم ساخت که منظور از کامل بودن يك دين چيست. آيا ديني که قرار است تنها افراد سرزمين خاصي را هدايت کند و يا ديني که تنها در برهه و زمان محدودي حق فعاليت دارد و يا ديني که تحريفات از هر سو گريبان گيرش گشته ، آيا مي توان عنوان کامل ترين و يا حتي کامل بودن را بدان داد؟ به عنوان مثال مسيحيت كه نزديكترين فاصله زماني با بعثت پيامبر اسلام را دارد هم بنيادهاي اعتقادي اش به شرك و تثليث و خدا انگاري مسيح انجاميد كه متضاد با اساسي ترين اصل ديني يعني توحيد است و هم شريعتش توسط پولس به كلي كنار گذارده شد و هم صدها تحريف ريز و درشت ديگر در آن پديد آمد. همه اين ها حقايقي است كه كليات آن در مورد ساير دينها و شريعتهاي پيش از اسلام صادق است. به عبارت ديگر آنها غالبا ديني جهاني نبودند و نه پيامي ابدي داشتند و محدوديت زمان همواره بر آنها سلطه داشته و اجازه فرا رفتن از زمان خويش را بدانها نمي داد و همچنين تحريفات همچون موج هايي سهمگين پايه ها و ستونهايشان را در هم ريخته است.
براي روشن تر شدن بحث بهتر است به مطالبي که از اين پس مي آيد توجه نماييد.
حقيقت همه اديان توحيدى - كه پيامبران الهى مروج و مبلغ آن بوده‏اند - يكى است و بر اصول اعتقادى يگانه - كه از جانب خداوند متعال بيان شده - استوار است. اساسا در منطق قرآن كريم «اديان» نداريم؛ بلكه «دين» داريم و تمام پيامبران، منادى «دين واحد» بوده‏اند كه از آن به «اسلام» (تسليم در برابر خداوند واحد) تعبير شده است: «ان الدين عندالله الاسلام ؛ همانا دين در نزد خداوند فقط اسلام است» و «و من يبتغ غيرالاسلام دينا فلن يقبل منه ؛ هر كس غير از اسلام دينى را برگزيند از او پذيرفته نيست». قرآن كريم دين را فقط «اسلام» و همه پيامبران را «مسلمان» مى‏خواند: «ما كان ابراهيم يهوديا و لا نصرانيا ولكن كان حنيفا مسلما ؛ ابراهيم نه يهودى بود و نه مسيحى؛ بلكه يكتاپرستى مسلمان بود». بنابراين از ديدگاه قرآن مجيد، همه پيامبران، مردم را به دين واحد؛ يعنى، اسلام، تسليم و عبوديت در برابر خداى يگانه دعوت كرده‏اند و اصول و اركان اعتقادى واحدى را تبليغ كرده‏اند. بر اين اساس، همه پيامبران از يك سلسله اصول مشترك و سنتهاى ثابت و واحدى پيروى مى‏كردند، اصولى چون دعوت به تقوا، نفى شخصيت‏پرستى، دعوت به وحدت، تبشير و انذار، تحمل دشمنى و استهزاى جاهلان، دعوت به تعالى و... (در اين خصوص نگا: تفسير موضوعى قرآن كريم، حضرت آية‏الله جوادى آملى، قم، مركز نشر اسراء، چاپ اوّل، 1376ش، ج 6، صص 41 ـ 123).
اما در عين حال به سه جهت پيامبران و اديان با يكديگر متفاوت بوده‏اند: الف) تفاوت محيط و سطح و احتياج و استعداد مردم، اين جهت غير قابل انكار است كه پيامبران براى هدايت مردم آمده‏اند؛ از اين رو، نوع دستورها و سطح مطالب و معارف بايد در حدود رشد و درك جامعه و نيازهاى محيط باشد. طبعا بشر در قرون اوليه روابط اجتماعى بسيار محدودى داشت و نظام اجتماعى وى گسترش و تفصيل زيادى نداشت از اين رو، قوانين محدودى زندگى او را اداره و رهبرى مى‏كرد و همين طور آراء، افكار و عقايد مختلفى در جامعه ابراز نشده بود، تا براى اصلاح، نياز به تذكرات فراوان باشد و اين گسترش افكار، روابط، شناخت و برخورد با عوامل طبيعى و نيازمنديها رفته رفته موجبات پيدايش دعوت و رسالت و پيامبر جديدى را فراهم مى‏كرد تا سرانجام محيط دعوت اسلامى و شرايط آن، ابلاغ دعوت نهايى و كامل را ايجاب كرد. ب) تحريف؛ بدون شك در طى زمان ، تحريف و انحرافى در اديان گذشته توسط پيروان نادان و رهبران مذهبى و مقامات خودخواه و سود پرست جامعه به وجود مى‏آمد، در اين صورت لازم بود تا پيامبر ديگرى بيايد و جهات انحراف و تحريف را خاطرنشان ساخته و دين گذشته را از الودگى‏ها پيراسته سازد. تا اين كه دوران اسلام كه شروع زمان تسلط بشر به ضبط و تدوين و حفظ آثار خود بود، فرا رسيد. ج) تفاوت در نوع گمراهى؛ نوع گمراهى و كج روى در زمان ظهور پيامبران تفاوت داشت. مثلاً حضرت موسى در جامعه‏اى كه با ذلت و اسارت و نداشتن نظام اجتماعى و قدرت و حكومت و ظلم كشيدن خو گرفته بودند، پيدا شد و ايجاب مى‏كرد تا آنان را به زندگى و به دست آوردن قدرت و مبارزه و كوشش دعوت كند، از اين رو، در دعوت حضرت موسى جنبه‏هاى اين جهانى و زندگى دنيوى و خشونت به چشم مى‏خورد. امّا حضرت عيسى در محيط تزارها و سرداران خون آشام و توسعه طلب و جنگجو و دوران زورآزمايى‏ها و قهرمانى و توجه شديد به ماديّات و دنيادوستى و چپاول اموال قيام كرد و از اين رو ايجاب مى‏كرد كه در دعوت خود، محبّت و نوع دوستى و دل بركندن از مادّيات، و زهد و توجه به معنويات را مطرح كند.البته در اسلام چون مواجه با بشريت است و مخصوص منطقه يا نژاد خاصى نيست،نوع دعوت و اصول و برنامه يك جهت نبود و به هر نوع انحراف و كج روى و افراط و تفريطى كه ممكن است در بين اقوام و امم به وجود آيد، ناظر است. (در اين باب نگا: معارف اسلامى، دكتر محمدجواد باهنر، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، تهران، پاييز 1361، صص 79 ـ 81، 121 ـ 123 و 124 ـ 160) بر اين اساس، هر چند اصل دعوت پيامبران يكى بوده است، لكن با توجه به شرايط محيطى و سطح استعداد و آگاهى مردم كم‏كم شريعت رو به تكامل رفته است تا آمدن پيامبر اسلام كه سطح آگاهى به حدى رسيده كه هم دين و شريعت را مى‏توانستند از تحريف مصون نگه دارند و هم امكان بيان دقايق عقايد و معارف و اخلاق و نيز بيان تمام دستورات فردى و اجتماعى كه در سعادت بشر نقش دارد، ميسر شد. به همين جهت اسلام را دين كامل مى‏ناميم.مى‏توان گفت دين الهى بسان نهر بزرگى است كه انسان‏ها در طى اعصار و قرون با كمك شريعت‏هاى الهى به آن راه يافته‏اند؛ اما راز تفاوت آنها اين است كه براى پاسخ‏گويى به آداب، سنن، فرهنگ و زندگى هر قوم و جامعه‏اى يك شريعت خاص شكل گرفته است و اگر فرض كنيم اين تغيير تكاملى است، شريعت هم به سوى كمال مى‏رود. در نتيجه، دين و خطوط كلى نيز به صورت دقيق‏ترى عرضه مى‏شود. بر اين اساس دقايق معارف توحيدى قرآن كريم، در تورات و انجيل وجود ندارد و معارف بلندى كه در كلمات اهل‏بيت(ع) هست، در كلمات وارثان انبيا و حواريون نيست. به بيان ديگر، آنچه از تفاوت‏ها در اديان ديده مى‏شود، تغيير و تكامل دين در دقايق عقايد و معارف، اخلاق و نيز در ناحيه شريعت و احكام است كه بر حسب ضرورت و تحول نيازهاى بشر، متحول مى‏گردد. استاد مطهرى مى‏نويسد: «بشر در تعليمات انبيا مانند يك دانش‏آموز بوده كه او را از كلاس اول تا آخرين كلاس بالا برده‏اند. اين تكامل دين است نه اختلاف اديان» .(مجموعه آثار، ج 2، ص 181)
سخن پاياني
از آنجا که شريعت ها و اديان پيش از اسلام چون دين محدود به زماني خاص بودند و نيز گرفتار تحريف هاي بسياري نيز گشتند مي توان گفت ديگر اعتبار و هدايت گري خود را از دست داده اند و رويگرداني از آنها امري عقلي و عقلايي است. چرا که اگر مي توانستيم آنها را هدايتگر راهمان در اين عصر بدانيم چه لزومي داشت که خداوند دين و شريعتي تازه ارسال نمايد و يا اگر نياز به اصلاحي جزئي داست پيامبري اصلاح گر مي فرستاد و پيامبري که موسس ديني جديد با شريعتي متفاوت باشد
نکته ديگر اينکه ، چون شريعت ها در طول زمان همواره در حال پيشرفت و تکامل بوده اند تا سرانجام اين زنجيره به دين اسلام که کامل ترين دين است ختم گرديد ، و با داشتن نگاهي تاريخي به سير حرکت پيامبران و شريعت الهي ؛ مي توان شريعت هاي الهي را با توجه به زمان ظهور شان و ترتيب زماني شان در زنجيره اي متوالي چيد. اما در اينجا بايد ميزان تحريف هر کدام – که در هر دين از نظر شدت و ضعف متفاوت بوده است- را بعنوان ضريبي بر آن اعمال نمود ، و در نتيجه آن ميزان اطمينان و عدم اطمينان هر کدام را تخمين زد.

پرسمان دانشجویی