اغواگري شيطان | کتابخانه مجازی الفبا

با توجه به اين موضوع که اجنه نيز داراي اختيار عمل هستند، طريق وسوسه آنها براي کارهاي ناشايست چگونه است؟ شيطان که خود از جن است چگونه عمل مي کند؟

توانايي شيطان در اغواگري هر زماني و مکاني انسان، به نيروي اعطايي خداوند به وي باز مي گردد که در ماجراي گفت و شنود ميان او و خداوند به وي داده شده است. امام صادق(ع) در روايتي در اين باره مي فرمايد: «ابليس خطاب به خداوند گفت: خداوندا، با اين که تو خداوندي عادل بوده و هرگز در حق کسي ستم روا نمي داري، آيا پاداش اعمال گذشته ام را نمي دهي؟ خداوند فرمود: از پاداش هاي آخرت نمي دهم ولي، از بهره مندي هاي دنيايي هر آنچه بخواهي بگو تا در پاداش عبادت هايت به تو بدهم. ابليس درخواست کرد مرا بر فرزندان آدم مسلط کن، آن را پذيرفت. درخواست کرد که مرا مانند خون در سراسر وجودشان راه ده، فرمود: راهت دادم. سپس ابليس درخواست کرد به من توانايي اي بده که، به هر صورتي که بخواهم در برابر آدميان به آن صورت درآيم. خداوند آن را نيز پذيرفت. ابليس قانع نشده و گفت خدايا بيشتر از اين ها به من بده، خداوند فرمود: براي تو و خاندانت، در سينه هاي بشر قرارگاهي دادم. اين جا بود که ابليس قانع شده و آن سوگند معروف را ياد نمود: «فبعزتک لاغوينهم اجمعين الا عبادک المخلصين؛ به عزتت سوگند همه آنان، جز بندگان خالص از ميانشان را گمراه خواهم کرد» (محمد حسين طباطبايي، الميزان في تفسير القرآن، ج 8، ص 60، دارالکتب الاسلاميه).
2. مراد از اين تقاضاهاي شيطان که بتوانم به هر صورتي در بيايم، توانايي تصرف در حواس انسان، به هر شکل ممکن است. نيز پيامبر(ص) در حديثي فرموده اند: شيطان در بني آدم، همانند خون است که در سراسر بدن جريان دارد (همان، ص 61).
3. افزون بر تصرف در حس، اقدام مزبور در شعور و ادراک آدمي نيز، از جمله راه هاي اغواگري شيطان بوده و در قرآن کريم بدان اشاره شده است (مائده، آيه 90). رفتارهاي سرزده از انسان، هم چون خشم و دروغ گويي از شيوه هاي مورد اشاره درباره اغواگري شيطان مي باشد: امام رضا(ع) از پدران بزرگوارش، از امام علي(ع) نقل کرده که آنان ضمن حديثي فرمودند: «اما سرمه شيطان خواب و شربتش غضب و مکيدنيش دروغ است». از اين دست روايات فراوانند که در منبع ذکر شده در پاورقي شماره 2 از صفحه 58 تا 65 و در ترجمه کتاب شريف الميزان، انتشارات علمي و فکري علامه، از ص 81 تا ص 91 به گونه اي مبسوط، بيان شده است.
4. تجسم شيطان و عمل کردن او به شيوه هاي مزبور، تجسمي است مثالي و نه مادي؛ يعني همان گونه که رويدادهاي اين جهان در عالم رؤيا به شکل مناسب خود مجسم مي شود، شيطان نيز در هر گناهي به شکلي در مي آيد که با نوع آن گناه مناسب مي باشد. اين رويکرد برخلاف باور برخي از گروه هاي مذهبي هم چون حشويه يا کيش مجوس است (همان، ص 65). وانگهي چون راه خدا و صراط مستقيم امري معنوي است از اين رو، کارکرد شيطان در اغواگري انسان نيز، کارکردي معنوي و مربوط به عالم معناست، نه حسي. همان گونه که مراد از جهات چهارگانه محاصره کنندگي شيطان در آياتي مانند اعراف، 17 - 16، جهات معنوي است نه مادي و حسي (همان، ص 29).
5. در رويارويي با اين محاصره همه جانبه هر زماني و هر مکاني شيطان، خداوند در قرآن کريم به پايگاه هاي ارزشمندي اشاره کرده است که، نمونه آشکار آن را در سوره مبارک «ناس» مي بينيم: «قل اعوذ برب الناس ملک الناس اله الناس من شر الوسواس الخناس الذي يوسوس في صدرو الناس؛ بگو به پروردگار مردم پناه مي برم به مالک و حاکم مردم. به خدا و معبود مردم. از شر اغواگري هاي پنهاني (شيطان) که در سينه هاي آنان وسوسه مي کند» (ناس، آيات 5 - 1).
براي چنگ انداختن به دام هاي بنيان برانداز شيطان، در آيات شريف مزبور، بر روي سه ويژگي بزرگ از اوصاف خداوند؛ يعني ربوبيت، مالکيت و الوهيت او تکيه شده است. پيداست مراد از اين پناهندگي، گونه زباني تنها نبوده؛ بلکه بايد با انديشه، باور و رفتار او در هم آميزد: با گفتن «رب الناس» خود را زير تربيت الهي قرار دهد، با گفتن «ملک الناس» و ملک او به حساب آوردن خود، بنده سر بر فرمانش شود و بالاخره با گفتن «اله الناس» در راه بندگي او گام نهاده و از بندگي غير او، دوري مي کند و اين همه، سه برنامه پيشگيري و رهايي از دام وسوسه گران و از جمله شيطان است (آيت الله ناصر مکارم شيرازي، تفسير نمونه، ج 27، ص 472 - 470).
ستيز و مجاهده با شيطان کاري مستمر و دايمي است و تا انسان در اين عالم زنده است و زندگي مي کند ادامه دارد. و دام هاي شيطان براي انسان هاي با تقوا و داراي کمال و شناخت بيشتر، ظريفتر و پيچيده تر و مخفي تر است. نخستين گام در مبارزه با شيطان اين است که اطاعت از او را به تدريج کم نموده و به آهستگي از شبکه هاي دام او خارج شويم هر چند در اين مبارزه ممکن است پاي انسان بلغزد و در مواردي فريب او را بخورد. هر چقدر ارتباط انسان با خداي متعال و معرفت نسبت به او عميق تر و گسترده تر باشد، تسلط شيطان بر او کمتر است. چنانچه خداي متعال در اين مورد مي فرمايد: انه ليس له سلطان علي الذين آمنوا و علي ربهم يتوکلون ؛ شيطان تسلطي بر کساني که مؤمن بوده و بر پروردگارشان توکل مي کنند ندارد (نحل، آيه 99)و نيز مي فرمايد: ان عبادي ليس لک عليهم سلطان؛ تو (شيطان) بر بندگان خاص من تسلط و نفوذي نداري (اسراء، آيه 65)
به طور کلي کار شيطان وسوسه کردن است و با پناه بردن دائمي به خداوند و ارتباط پيوسته با او و توسل و ربط با اولياي الهي(ع) مي توان از اين وسوسه ها رها شد و يا آن را به حداقل رسانيد و شيطان را تسليم نمود، چنانچه در روايت داريم که پيامبر بزرگ اسلام(ص) فرمودند: شيطان من به دست من مؤمن و رام گرديد. پس بهترين راه حل، توجه کامل و دايمي به خداوند متعال و اوليائش و خود را در قلعه استوار و نفوذ ناپذير او و اولياي پاک او درآوردن و رعايت کامل تقواي الهي کردن است.
براي مبارزه با گناه و هواهاي نفساني رعايت چند نکته لازم است و از آنجا که افراد از نظر روحيه و فکر متفاوت هستند برخي از نکات براي بعضي از اشخاص کاربردي تر مي باشد و تشخيص اين مطلب با خود شما است.
يك) كوچك نشمردن هيچ گناهي هرچند به نظر صغيره باشد.
دو) عزم جدي و آهنين بر ترك معصيت و مراقبت جدي و دائمي نسبت به تمام افعال خود.
سه) شرط نمودن با خدا مبني بر ترك معصيت و هم چنين از او استعانت جستن.
چهار) هر گاه فكر گناه و وسوسه آن به ذهن آمد بلافاصله آن را از لوح ذهن خارج كردن و توجه خود رابه خدا و امور شريفه مشغول داشتن .
جديت و موفقيت در اين امر پيروزي بزرگي است و در واقع دفع دشمن شيطان نفس از همان خاكريز اول است .
قرآن مجيد در وصف پارسايان مي فرمايد: «ان الذين اتقوا اذا مسهم طائف من الشيطان تذكروا فاذاهم مبصرون; پرهيزگاران چون گرفتار وسوسه شيطان شوند هماندم متذكر (ياد خدا) شده و بصيرت يابند» (اعراف, آيه 201)
پنج) مطالعه و تفكر پيرامون عواقب سوء و وخيم گناه. (در اين رابطه مطالعه كتب پيرامون معاد مانند معاد شهيد دستغيب و معاد شهيد مطهري بسيار نافع و لازم است)
شش) خود را همواره در محضر حق تعالي دانستن و او را به يقين در همه حال مراقب و بيناي به افعال خود نگريستن.
هفت) استمداد از خداوند و دعا و نيايش كه فرمود: «اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود هيچ كدام به فضيلت و تزكيه روي نمي آورديد» (و لو لا فضل الله عليكم و رحمته ما زكي منكم من احد ابدا و لکن الله يزکي من يشاء)(نور، آيه 21)
هشت) جايگزين سازي اعمال و عادات نيكو; مانند شركت دائمي در نماز جماعت، نماز شب، زيارت اهل قبور و دعا. «ان الحسنات يذهبن السيئات»(هود، آيه 114) ; خوبي ها سرانجام ميدان را بر بدي ها تنگ خواهد كرد و آنها را از بين خواهد برد.
نه) توجه به چهره كريه و زشتي واقعي گناهان.
ده) براي ترك معاصي لازم است در بسياري از موارد انسان از مكروهات و چه بسا از برخي مباحات نيز چشم پوشد تا او را به انجام زشتي ها نزديك نسازند.
يازده) در حد ممكن دوري جستن از مكان ها و شرايطي كه آدمي را به گناه ترغيب مي نمايد.
دوازده) تقويت اراده از راههاي معقول و مشروع نظير روزه داري در ايام خاص (دوشنبه يا پنجشنبه هر هفته).
سيزده) محاسبه نفس همه روزه و در صورت رخداد خطا خود را محاكمه و توبيخ نمودن و بلافاصله استغفار كردن.
چهارده) مطالعه پيرامون زندگي پارسايان و زاهدان و مطالعه كتب اخلاقي و ...
پانزده) ذکر و ياد خدا
عصاره آنچه تا حال مطرح شد ذکر و ياد خداوند است.
ذکر خدا آثار مثبت فراواني دارد. «ذکر» از آن جهت که با ذاکر اتحاد وجودي مي يابد و ذکر خدا با حضور او همراه است، پس ذاکر خود را در مشهد و محضر خدا حاضر مي بيند و از کمال قرب بهره مند مي شود. در نتيجه بر محور حيااز بسياري از افکار پليد و اخلاق زشت و اعمال نکوهيده احتراز مي کند.
اين که انسان «حيا» را سرلوحه افکار و اعمال خود قرار دهد از مهمترين اهداف تربيتي اسلام شمرده مي شود. خداوند در اولين آيات نازل شده بر پيامبر - صلي الله عليه و آله - روي اين اصل تربيتي تاکيد بسيار نموده، آنجا که مي فرمايد: آيا انسان نمي داند ( و حيا نمي کند) از اين که خدا او را مي بيند؟ (الم يعلم بأن الله يري)(علق، آيه 14)
مومن با اين ويژگي در مصاف با اهريمن درون و بيرون که او را به هوي فرا مي خواند و بساط هوس را را به روي او مي گشايد، (بر آنها) پيروز مي شود به طوري که براي دفع هر خطر آلودگي به گناه محفوظ مي ماند يا براي رفع گناه مرتکب شده، تائبانه کوشش مي کند. از سوي ديگر شيطان که عامل نسيان و غفلت از حق است با ذکر خدا رانده مي شود. پس ذکر و ياد خدا يکي از دو اثر مثبت را خواهد داشت: يکي آن که مانع غفلت است و به اصطلاح جنبه دفع خطر دارد و ديگر آنکه نسيان پديد آمده را به توجه تبديل مي کند و به تعبيري جنبه رفع خطر دارد.
نکته مهمي که درباره ذکر خدا بايد مراعات شود استمرار آن است. شيطان هرگز از تعدي نسبت به انسان صرف نظر نمي کند، بنابراين بايد عامل دفع يا رفع آن نيز استمرار داشته باشد. از اين رو به «ذکر کثير» امر شده است. «يا ايها الذين آمنوا اذکروا الله ذکرا کثيرا»(احزاب، آيه 41)
يکي از مهمترين نمونه هاي ذکر، تلاوت قرآن است. سعي کنيد از هر فرصتي براي اين منظور استفاده کرده، آيات قرآن را با توجه به معاني و مفاهيم آن قرائت نمائيد. مخصوصا شبها سوره واقعه را بخوانيد. در باره فضيلت تلاوت اين سوره از پيامبر عظيم الشأن اسلام نقل شده که فرمود: کسي که سوره واقعه را بخواند، نوشته مي شود که اين فرد از غافلان نيست.(تفسير مجمع البيان، ج9 ص212، به نقل از تفسير نمونه، ج23 ص194)
به قول حافظ (عليه الرحمه):
زاهد ار رندي حافظ نکند فهم چه باک ديو بگريزد از آن قوم که قرآن خوانند

مطالعه کنيد: شهيد دستغيب، قيامت و قرآن (تفسير سوره طور)
در مورد اين که آيا شيطان همه جا حضور دارد و همه جا انسان را وسوسه مي کند بايد گفت: بله شيطان و نسل و طايفه و فرزندان او در همه جا حضور دارند. البته در جاهايي که امکان وسوسه کردن وجود داشته باشد و زمينه اغوا و گمراهي فراهم باشد.
قرآن کريم در آيه 27 سوره مبارکه اعراف مي فرمايد: «انه يراکم هو و قبيله من حيث لاترونهم؛ او (شيطان) و همکاران و دار و دسته اش شما را مي بينند و شما آنها را نمي بينيد» يعني در حقيقت آن جا که تصور مي کنيد فقط خودتان هستيد و خودتان، ممکن است شيطان حضور داشته باشد و به راستي در برابر چنين دشمن ناپيدايي که لحظات حمله او رانمي توان پيش بيني نمود بايد هميشه آماده دفاع بود.
البته شيطان و طايفه اش هرگز اجازه ورود به منطقه روح و قلب افرادي که آمادگي خود را براي پذيرش دعوت آنها اعلام نکرده اند ندارند و به تعبير ديگر گام هاي نخستين از طرف خود انسان برداشته مي شود و اجازه ورود به کشور تن از طرف او داده مي شود و تنها پس از موافقت خود انسان است که شيطان مي تواند از مرزهاي روح او بگذرد. بنابراين کساني که دريچه روح خود را به روي شياطين ببندند، آنها قدرت عبور از آن را ندارند.
در سوره مبارکه نحل، آيه 99 و 100 مي خوانيم: «انه ليس له سلطان علي الذين آمنوا و علي ربهم يتوکلون انما سلطانه علي الذين يتولونه والذين هم به مشرکون؛ شيطان تسلطي بر اهل ايمان و اهل توکل بر خداوند را ندارد و تنها بر کساني که او را ولي و سرپرست خود قرار داده و کساني که او را پرستش مي کنند، تسلط دارد يعني هر چند ما شيطان و همکارانش را نمي بينيم ولي رد پاي آنها را مي توانيم مشاهده کنيم. هر جا مجلس گناه است و در هر نقطه اي وسايل معصيت فراهم باشد و هر زمان پاي زرق و برق دنيا و تجمل پرستي به ميان آيد، شيطان آماده حمله است. به هنگام طغيان غرايز و برافروخته شدن آتش خشم و غضب، حضور شيطان قطعي است.

پرسمان دانشجویی