دليل عقلي رجعت | کتابخانه مجازی الفبا

اگر بازگشت از فعليت به قوه محال است وانسان پس ازمردن به فعليت مي رسد: الف) چگونگي زنده کردن مردگان به اذن حضرت عيسي(ع) را توضيح دهيد؟ ب) در مورد رجعت و معاد جسماني توضيح دهيد؟

انسان موجودي است مرکب از بدن و نفس(روح). و تا انسان در عالم مادّه است بين بدن مادّي او و نفسش اتحاد برقرار است و به واسطه ی همين اتّحاد وجودي، نفس به واسطه بدن و در اثر حرکت جوهري آن و در اثر اعمال اختياري خودِ نفس که از طريق بدن انجام مي دهد، رشد مي کند و مرگ يعني قطع شدن ارتباط بين بدن مادي و نفس ؛ و قطع شدن ارتباط بين بدن و نفس در دو حالت ممکن است؛ حالت اوّل اين است که بدن در اثر حرکت جوهري تمام قوّه و استعداد خود را به فعليت برساند و به عبارتي حرکت جوهري خود را تمام کند؛ در چنين حالتي مرگ را «موت حتمي يا اجل حتمي يا اجل مسمّي» گويند. اگر کسي با چنين مرگی از دنيا خارج شود بازگشت او به بدن مادي محال خواهد بود. حالت دوم قطع ارتباط بين نفس و بدن مادي اين است که مشکلي اساسي در بدن ايجاد شود به طوري که نفس نتواند ارتباط تدبيري خود را با بدن مادي حفظ کند. مثلا شخص دچار مرگ مغزي يا سکته قلبي شود در اين حالت از آنجايي که هنوز تمام استعدادهاي وجود انسان به فعليّت نرسيده است امکان بازگشت روح به بدن وجود دارد. اگر مانع ايجاد شده در بدن رفع شود و بدن قابليّت لازم را براي بازگشت روح داشته باشد، روح به بدن تعلّق مي گيرد تا استعدادهاي باقي مانده را به فعليت برساند؛ لذا کسی که با سکته قلبی مرده است با شوک الکتریکی وامثال آن قابل احیاء است ؛ چنين مرگي را «موت اخترامي يا اجل معلّق» گويند. بنابراين امواتي که به دست حضرت عيسي(ع) زنده شدند يا پرندگاني که بدست حضرت ابراهيم(ع) زنده شدند با اجل معلق مرده بوده اند. زنده شدن حضرت عزير و اصحاب کهف نيز از همين قسم است. کساني هم که در عصر ظهور ولي عصر(عج) رجعت مي کنند با اجل معلّق(مریضی ، سم یا شهادت و... ) از دنيا رفته اند.
بعد از اينکه نفس از بدن مادي جدا شد(موت تحقّق يافت)، نفس در عالم برزخ با بدني برزخي که اصطلاحاً آن را« بدن مثالي» مي گويند به حيات خود ادامه مي دهد. بدن مثالي، موجودي غيرمادي و در واقع باطن بدن مادي است. اين بدن در زمان حيات دنيوي متّحد با بدن مادي است و قوام بدن مادي به همين بدن است و در واقع تدبير نفس بر بدن به واسطه ی همين بدن مثالي است. به عقيده ملاصدرا و تابعين او انسان بدن لطيفتر از بدن مثالي نيز دارد که آن را بدن اخروي مي گويند و انسان در آخرت با آن بدن محشور مي شود. رابطه اين سه بدن طولي است يا به عبارتي رابطه ظهور و بطون است. بدن اخروي يا جسم اخروي انسان از آن جهت که جميع کمالات بدن برزخي و دنيوي را داراست عین آن دو است ولی از آن جهت که اين دو بدن همه کمالات بدن اخروي را ندارند،‌ غير آن هستند. به قول ملاصدرا جسم اخروي همان جسم برزخي و دنيوي است حقيقتا و غير آنهاست رقيقتاً.
بنابراين معاد جسماني از ديدگاه حکماي صدرايي با جسم لطيف اخروي است نه با جسم مادي دنيوي و به عبارت ديگر معاد، جسماني است نه مادي. ـــ ماده غير از جسم است جسم بدون ماده مي تواند باشد ولي ماده بدون جسم نمي تواند باشد، توجه: ماده و جسم در اصطلاح فلسفه غير از اصطلاح علم فيزيک است ـــ جسم اخروي از هر حيث مثل بدن مادي است ولي مجرد از ماده است. در مقابل اين ديدگاه، ديدگاه اکثر متکلمين است که معتقدند جسم اخروي همان جسم مادي و عنصري است.
جهت مطالعه بيشتر به منابع زير رجوع کنيد:
- معاد از ديدگاه امام خميني(ره)
- معاد يا بازگشت به سوي خدا ؛ استاد محمد شجاعي
- رجعت از ديدگاه عقل، قرآن، حديث؛ حسن طارمي

پرسمان دانشجویی