معاد در ادیان دیگر | کتابخانه مجازی الفبا

بعضي از شاخه هاي دين مسيح برزخ را قبول ندارند، آيا همه پيروان اديان يهود و مسيح معاد را قبول دارند؟ آيا در آخرت ديني غير از اسلام پذيرفته مي شود؟

1. اعتقاد به بقاء روح از قدیم در بین اقوام گوناگون وجود داشته است ؛ و اقوام گوناگون بشری به نوعی به سعادت و شقاوت بعد از مرگ معتقد بوده اند ؛ و البته برخی گروهها نیز با صراحت بقاء بعد از مرگ را منکر شده اند. ولی معاد به معنی خاصّ آن ، یعنی برخاستن مردگان از قبور برای حسابرسی اعمال ،تنها در برخی ادیان به وضوح دیده می شود ؛ ولی تعریف معاد در همه آنها یکسان نیست ــ در ادامه به این ادیان و نحوه اعتقاد آنها به معاد پرداخته خواهد شد. ــ
از معادی که در دین حضرت ابراهیم (ع) و انبیاء بعد از او تا زمان حضرت موسی (ع) مطرح بوده اطلاع کافی در دست نیست ؛ لذا بحث را از دین یهود آغاز می کنیم .
معاد در دین يهود و مسیحیت.
در مورد اعتقاد یهودیان و مسیحیان سه سوال مطرح مي شود.
1. آيا یهودیان و مسیحیان اساسا معاد و رستاخيز را قبول دارند يا خير؟
2. بر فرض قبول ، آيا معاد جزء اصول دین آنها است يا خير؟
3. آيا به معاد جسماني قائلند يا به معاد روحاني؟
قبل از پرداختن به جواب اين سوالات ذکر اين نکته لازم است که اوّلاً به تصريح قرآن کريم و شهادت تاريخ ، دين يهوديت و مسيحيت دچار تحريف شده اند ؛ لذا به عقیده ما عقیده ی فعلی یهودیان و مسیحیان عین تعالیم حضرت موسی و حضرت عیسی ــ علیهما السلام ــ نیست. ثانياً اين دو دين داراي فرقه هاي بسيار گوناگون و متنوعی هستند که گاه داراي آراي متناقض در يک موضوع خاصّ هستند ؛ که پرداختن به همه ی آنها از حدّ این مقال خارج است ؛ لذا در اینجا فقط به اقوال فرقه های مشهور آنها اشاره می شود .
يهود و رستاخيز
جناب دکتر جواد مشکور در کتاب خلاصه اديان و جناب حسین توفیقی در کتاب آشنایی با ادیان بزرگ در مورد اعتقاد يهوديان به رستاخيز بر اين نکته تصريح مي کنند که در تورات و بلکه در کلّ عهد عتیق يهوديان ، اشاره ی روشني به آخرت و روز جزا وجود ندارند ؛ و تعبیر آخرت که در چند جای عهد عتیق آمده است دلالتی بر معاد پس از مرگ ندارد بلکه به معنای عاقبت دنیوی اعمال است . این دو محقق همچنین متذکر شده اند که اعتقادبه معاد در قوم یهود اعتقادی وارداتی است ؛ و یهودیان اين عقيده را پس از آزاديشان از اسارت بابل به دست کورش ، از زرتشتيان فرا گرفته اند. (ر.ک: خلاصه اديان، دکتر محمد جواد مشکور، ص134 و142 و آشنایی با ادیان بزرگ ؛ حسین توفیقی ؛ ص110)
امّا در کتاب تلمود که از کتب مذهبی یهود است از معاد بسیار سخن گفته شده است. کتاب تلمود در واقع تفسیر و تأویل تورات است و توسط دانشمندان يهودي در طول تاریخی طولانی جمع آوري شده است ؛ و پیدایش آن بنا به برخی اقوال ، نزدیک به هزار سال بعد از حضرت موسی (ع) بوده است ؛ و بنا به برخی اقوال دیگر ، پیدایش آن بعد از حضرت عیسی بوده است . این کتاب مورد قبول فرقه فریسیان است ولی فرقه صدوقیان ، که الآن منقرض شده است ، آن را قبول نداشتند. در این کتاب معاد جزء اصول دين یهودیان معرفی شده و انکار آن گناهی بزرگ شمرده شده است. در تلمود چنين آمده است: «کسي که به رستاخيز مردگان معتقد نباشد و آن را انکار کند از رستاخيز سهمي نخواهد داشت »
محدوده ی معاد در دین یهود
بين علماي يهود بر سر این که آيا معاد براي همه افراد بشر است یا تنها شامل حال برخی افراد است اختلاف نظر وجود دارد ؛ بعضي از آنها معتقدند که معاد برای همه مردگان است ؛ ولی برخي دیگر معاد را مختصّ يهوديان می دانند ؛ و عدّه ای دیگر گفته اند: حتّي يهودياني هم که لياقت و امتيازات لازم را در دنیا کسب نکرده اند از زندگي بعد از مرگ محروم خواهند بود.
معاد روحاني يا جسماني
از مجموع نوشته هاي علمای یهود استفاده می شود که آنها معاد را جسماني می دانند ؛ گرچه در نحوه اين معاد جسماني بین علمای یهودی اختلاف نظر وجود دارد.
حاصل سخن:
از مطالبي که ذکر شد به دست مي آيد که در تورات نص صريحي بر معاد نيست بلکه اشاراتي است که بعضي دلالت آنها بر معاد را پذيرفته و بعضي دیگر آن را انکار کرده اند بنابراین بحث معاد در بين علماي يهود خصوصا يهودیان اوّلیّه ، محلّ اختلاف است. ثانيا فرقه اي که قائل به معاد هستند آن را جزء اصول دین یهود می دانند ؛ امّا در اينکه آيا معاد براي همه است يا بعضي افراد ، اختلاف نظر داردند. ثالثا معتقدين به معاد از يهود ، معاد را جسماني مي دانند نه روحاني.
(منابع مطالب فوق : کتاب افتخار اسلام به ساير اديان ؛ تأليف محمد صادق فخر الاسلام ص129 به بعد - کتاب گنجنه اي از تلمود ص362 به بعد - کتاب خلاصه اديان ؛ ص134 به بعد)
اعتقاد به عالم برزخ نیز در عقائد یهودیان به چشم نمی خورد ؛ اگرچه معتقدند روح بعد از مرگ تا زمان قیامت باقی خواهد بود ، امّا درباره ی اینکه روح در این مدّت کجا و چگونه خواهد بود سخنی ندارند.
معاد در مسيحيت
آنچه از كتاب مقدّس و كتبي كه درباره مسيحيت نوشته شده به دست مي آيد اين است كه همه ی مسيحيان معتقد به رستاخيز هستند و اعتقاد به رستاخيز را از اصول دین خود می دانند.
در مورد جسماني يا روحاني بودن معاد از دیدگاه دین مسیحیت ، شيخ محمد صادق فخر الاسلام در كتاب « افتخار اسلام بر ساير اديان » صفحه 120 مي نویسد: «اقرار به معاد و حشر جسماني از ضروريّات دين نصاري و مجمع عليه جميع فرق ايشان است و در اين مسئله با ما هيچ اختلافي ندارند و اقرار به حشر جسماني منصوصٌ عليه اناجيل است در مواضع كثیره.» ايشان شش مورد از اناجيل را هم ذكر فرموده اند که در آنها تصريح به جسماني بودن معاد شده است ؛ آنگاه فرموده اند: امّا این نكته لازم به يادآوري است كه اگرچه علماي مسيحي و اناجيل تصريح به جسماني بودن معاد دارند ولي درباره ی لذّات و آلام و عذاب اخروی مي گويند: در آخرت لذّت و عذاب ، روحاني است نه جسمانی ؛ و اين يكي از صدها موارد تناقض در عقائد مسيحيت است.(همان، ص121)
شايان ذكر است كه گروهي از خداپرستان ليبرال و نئوارتدكس این گونه تصریحات كتاب مقدس مسیحیان را انكار و قائل به روحانيّت معاد شده اند.
مسئله ديگري كه نبايد از آن غفلت كرد مسئله رستاخيز حضرت مسيح است که نصاري به آن قائلند ؛ اینها معتقدند که حضرت مسيح کشته شد ولی بعد از مرگ دوباره زنده شد ؛ و اين رستاخيز در همین دنیا و جسماني بود؛ و بر اين مطلب در موارد متعددي از اناجيل تصريح شده است.(انجيل يوحنا 1/23، مرقس 15/45، مثي 28/9، لوقا 24/34 و يوحنا 20/25 و ... )
بنا بر این ، مسئله رستاخيز مسيح را با مسئله رستاخیز و معاد مردگان در مسیحیت نباید خلط نمود.
مسیحیان درباره ی رستاخیز و معاد مردگان بر این باورند که حضرت عیسی مسیح ــ که به اعتقاد آنها همان خداست که به صورت بشر در آمده است ــ از آسمان فرود خواهد آمد و هزار سال در زمین حکومت خواهد کرد ؛ بعد از هزار سال ، روز داوری فرا خواهد رسید و مسیح ، قیامت را برپا خواهد نمود و بین مردم داوری خواهد کرد ؛ و گروهی را به بهشت و گروهی را به جهنم خواهد فرستاد. از ظاهر کلمات مسیحیان چنین بر می آید که جایگاه این رستاخیز همین دنیای مادّی خواهد. همچنین از سخنان رایج در زبان اصحاب کلیسا و دعاهایی که در مناسبتهای مختلفی چون دفن مردگان می خوانند ، چنین بر می آید که آنها به حیات روح بعد از مرگ نیز اعتقاد دارند لکن در کیفیّت این حیات سخن روشنی ندارند.
برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه فرمایید:
- درآمدي بر تاريخ و كلام مسيحيت ؛ تأليف محمد رضا زيبائي نژاد
- كلام مسيحي ؛ تأليف توماس ميشل ؛ ترجمه حسین توفيق

2. روشن است که تا قبل از ظهور اسلام هر كس به حضرت عيسي (ع ) و دين مسيح ايمان آورده و براساس قوانين آن دين عمل كرده و از دنيا رفته است ، حساب و كتابش براساس همان دين خواهد بود. همچنین كساني كه پيرو واقعي حضرت موسي (ع ) و يهوديّت واقعي بوده اند و قبل از ظهور حضرت عيسي (ع) از دنيا رفته اند ، طبق مقرّرات آن دين مورد مؤاخذه و حساب واقع مي شوند امّا بعد از ظهور دين مقدّس اسلام ، همه ی اديان پيشين منسوخ شده و پيروان ساير اديان ، موظّف به پيروي از دين اسلام مي باشند . خداوند متعال می فرماید: « وَ مَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلامِ ديناً فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرين‏. ـــــــــــ و هر كس جز اسلام آيينى براى خود انتخاب كند، از او پذيرفته نخواهد شد؛ و او در آخرت، از زيانكاران است» (آل‏عمران:85 ) ؛ البته به شرط آن که ندای اسلام به گوش آنها رسیده باشد. چون با رسیدن ندای اسلام به گوش پیروان سایر ادیان ، عقلاً و شرعاً ـ به شرع خودشان ـ بر آنها واجب است که به تحقیق درباره ی اسلام بپردازند و اگر در ضمن این تحقیق ، حقّانیّت یا رجحان اسلام بر آنها ثابت و حجّت بر آنها تمام شد از آن به بعد عذری نخواهند داشت. امّا اگر در ضمن تحقیق ـ به فرض بعید ـ حقّانیّت یا رجحان اسلام نسبت به دین خودشان ، بر آنها ثابت نشد ، در آن صورت بر اساس دین خودشان با آنها رفتار خواهد شد. همچنین اگر کسی ندای اسلام را شنید ولی تحقیق نکرد باز مقصّر بوده معذّب خواهد شد ؛ چون هیچکدام از ادیان سابق ، ادّعای خاتمیّت ندارند لذا هر دین جدیدی که مطرح می شود بر پیروان ادیان قبل از اسلام ، منطقاً لازم است که آن را برسی نمایند. امّا بر مسلمین ، چنین تحقیقی در باب مدّعیّان نوظهور دین ، لازم نیست ؛ چون خاتمیّت اسلام از ضروریّات و قطعیّات اسلام است.

پرسمان دانشجویی