مقام نبوت و مقام امامت | کتابخانه مجازی الفبا

چرا در اذهان مردم، وقتي اسم پيامبري به ميان مي آيد اين طور تلقي مي شود كه مقام پيامبران از امامان بالاتر است در صورتي كه مي دانيم از بعضي از پيامبران ترك اولي سرزده است ولي از امامان نه. در اصل بيان كنيد كه آيا مقام نبوت بالاتر است يا مقام امامت؟

در پاسخ موارد زير را خاطر نشان می کنیم:
1 ـ گرچه زماني آنچه بيشتر در اذهان عموم مردم بود همين نكته‌اي است كه شما در متن سؤالتان عنوان داشته‌ايد، اما با توجه به طرح مطالبي كه در مجالس و محافل علمي، مذهبي اعم از دانشگاه‌ و حوزه و هيئات عزاداري اباعبدالله الحسين عليه السلام‌ مطرح شده و مي‌شود اين تلقي شكل صحيح خود را پيدا كرده و مقام امامت را مقامي بالاتر و برتر و با ويژگي‌هاي خاص خود مي‌دانند.
البته بايد به اين نكته نيز توجه شود كه بايد شاخصه‌هاي اين برتري در همان محدوده و چارچوب تعيين شده از سوي شارع مقدس و قرآن و روايات ائمه معصومين عليهم السلام‌ باشد و از اين مقوله بوي غلوّ و افراط استشمام نگردد.
جهت توضيح بيشتر اين كه اهل بيت ما با توجه به نائل بودن مقام والاي امامت اما همواره از اين كه ديگران در باره آنها غلوّ و مبالغه كنند به شدت برخورد كرده و با جملات تندي با آنان برخورد كرده‌اند.
به عنوان مثال در روايتي كه در كتاب اصول كافي ذكر گرديده است وقتي شخصي از امام امير المؤمنين عليه السّلام سؤال مي‌كند آيا شما به مقام نبوت هم نائل مي‌شويد امام عليه السلام‌ در پاسخ، از جملاتي استفاده نمي‌‌فرمايد كه اين گونه برداشت شود كه چون برخي از انبياء در آخرين مرحله از درجات تكاملي خود به مقام امامت نائل شده‌اند؛ پس با دارا بودن مقام امامت براي من، ديگر نبوت در برابر آن چيز مهمي نيست و... بلكه به شكلي پاسخ مي‌دهند كه شائبه اين شبهه به طور كلي از ذهن سؤال كننده رخت بربندد. به بخشي از اين روايت توجه فرماييد:
...يا أمير المؤمنين! أفنبي أنت؟ فقال: ويلك إنما أنا عبد من عبيد محمد.
شخصي از امير المؤمنين عليه السّلام سؤال كرد يا امير المؤمنين! آيا شما مقام پيامبر را دارا هستيد؟ حضرت فرمود: واي بر تو من بنده‌اي از بندگان محمد هستم.(اصول كافي، شيخ كليني، ج 1، ص 90)
البته باز هم بايد به اين نكته در روايت فوق كه در شرح‌هاي اصول كافي هم به آن اشاره شده است توجه شود كه منظور از عبد و بندگي از جانب امير المؤمنين عليه السّلام براي رسول خدا صلي الله عليه وآله به معناي عبد و بندگي در مقام عبادت و الوهيت و خدايي پيامبر اكرم براي امير المؤمنين عليه السّلام نيست بلكه بندگي در اطاعت و فرمانبرداري در اوامر اوست؛ همان‌گونه كه يك ارباب و مولا براي خود خادمي دارد كه در آن زمان‌ها به بنده از آن ياد مي‌شده است اين‌جا هم آن حضرت منظورش در فرمانبري و اطاعت از فرامين رسول خدا صلي الله عليه وآله است و نه چيزي به معناي اول تا از سوي ديگر موجب شبهه‌اي ديگر شود كه وقتي امير المؤمنين عليه السّلام مي‌فرمايد من بنده رسول خدا صلي الله عليه وآله هستم اين بدان معناست كه امير المؤمنين عليه السّلام پيامبر اكرم صلّي الله عليه و آله را عبادت مي‌كرده است و از اين رو پرستش انبياء و يا امامان جايز است...
در اين راستا خواستيم به اين نكته مهم، تنبّه و هوشياري كافي داده باشيم كه امروز وهابيت با سوء استفاده از برخي از روايات و يا عبارات علماي شيعه در كتاب‌هاي اعتقادي خود اين‌گونه نظر شيعه را انعكاس مي‌دهند كه شيعيان اعتقاد دارند كه انبياء هم افتخار بندگي علي عليه السلام‌ را دارند!!!
در حالي كه در آيه مباهله (فمن حاجك فيه من بعد ما جاءك من العلم فقل تعالوا ندعوا أبنائنا وأبناءكم ونساءنا ونسائكم وأنفسنا وأنفسكم ثم نبتهل فنجعل لعنة الله الكاذبين) (آل عمران/61) پيامبر اكرم صلّي الله عليه و آله، امير المؤمنين عليه السّلام را جان و نفس خود قرار داده و با اين كار مقام امامت امير المؤمنين عليه السّلام برتر ازمقام نبوت پيامبراني همچون حضرت خضر نبي و يا حضرت عيسي كه هر دو از انبياء زنده الهي بودند و آن حضرت مي‌توانست آنها را براي مباهله حاضر كرده و يا به‌ آنها متوسل گردد.
همين استفاده را مي‌توان از روايت «طير مشوي» (گوشت پرنده بريان شده) كه بسياري از محدثين اهل سنت نقل كرده‌اند:
اللهم ائتني بأحب خلقك إليك يأكل معي من هذا
خدايا بهترين خلق نزد خود را برايم بفرست تا با من از گوشت اين پرنده بريان شده تناول كند.
مجمع الزوائد، هيثمي، ج 9، ص 126.
در اين روايت كه به علت طولاني بودن آن بخشي از آن را نقل كرديم كسي كه در كنار رسول خدا صلّي الله عليه و آله با آن حضرت هم‌سفره گرديده و با آن حضرت غذا تناول كرده و مصداق بهترين خلق خدا مي‌گردد امير المؤمنين عليه السّلام است.
پس روايت طير مشوي نيز بر اين نكته دلالت دارد كه امير المؤمنين عليه السّلام در نزد رسول خدا صلّي الله عليه و آله مقامش از پيامبراني همچون حضرت خضر نبي و حضرت عيسي محبوب‌تر است.
و يا در روايت زير مي‌بينيم امير المؤمنين عليه السّلام عصاره فضائل انبياء الهي به حساب آمده و اين خود مي‌تواند دليلي بر ارجحيت و افضليت مقام امامت امير المؤمنين عليه السّلام بر مقام نبوت انبياء‌ الهي گردد.
من أراد أن ينظر إلى آدم في علمه وإلى نوح في فهمه وإلى إبراهيم في حلمه وإلى يحيى في زهده وإلى موسى في بطشه فلينظر إلى علي بن أبي طالب .
كسي كه مي‌خواهد آدم را در علمش و نوح را در فهمش و ابراهيم را در حلمش و يحيي را در زهدش و موسي را در قدرت ببيند پس بايد به علي بن ابي طالب نظاره كند.(شواهد التنزيل، حاكم حسكاني، ج 1، ص 103.)
من أراد أن يرى آدم في علمه، ونوحا في طاعته، وإبراهيم في خلته، وموسى في هيبته، وعيسى في صفوته، فلينظر إلى علي بن أبي طالب.
كسي كه مي‌خواهد آدم را در علمش و نوح را در اطاعت و بندگيش و ابراهيم را در دوستيش با خدا و عيسي را در خلوصش با خدا ببيند پس بايد به علي بن ابي طالب بنگرد.(تفسير الرازي، ج 8، ص 86 ـ تفسير البحر المحيط، ابوحيان اندلسي، ج 2، ص 503.)
2 ـ نكته ديگري كه بايد به آن توجه داشت اين است كه اگر بنا به قول صحيح گفته مي‌شود مقام امامت بالاتر و برتر از مقام نبوت است به اين معنا نيست كه هر امامي الزاماً نبي هم باشد، چنان كه عكس آن هم صادق نيست. به اين معنا كه به عنوان مثال امامان ما حائز مقام امامت هستند اما اين بدان معنا نيست كه مقام نبوت را نيز دارا باشند. چنان كه در روايت نبوي اين مطلب مورد اشاره قرار گرفته است.
قال رسول اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لِعَلِيٍّ أنت مِنِّي بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ من مُوسَى إلا أَنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعْدِي
رسول خدا صلّي الله عليه و آله فرمودند: يا علي! تو براي من به منزله هارون براي موسي هستي با اين تفاوت كه بعد از من پيامبري ديگر نيست.
الكافي، شيخ كليني، ج 8، ص 107 ـ و در متون اهل سنت: صحيح مسلم، ج 4، ص 1870، اسم مؤلف: مسلم بن الحجاج أبو الحسين قشيري نيشابوري، سال وفات: 261 هـ ، دار النشر : دار إحياء التراث العربي - بيروت ، تحقيق: محمد فؤاد عبد الباقي.
در متن فوق رسول خدا صلي الله عليه وآله به امير المؤمنين عليه السّلام مي‌فرمايد: همان‌گونه كه مقام جانشيني و امامت براي هارون برادر حضرت موسي وجود داشت تو نيز بعد از من مقام جانشيني و امامت امت را بر عهده داري اما اين بدان معنا نيست كه مقام نبوت را نيز دارا باشي.
نتيجه:
با توجه به مطالب پيش، در عين حال كه امروز تلقي عمومي نيز اين‌گونه نيست كه در متن سؤال ادعا شده، بلكه در پاره‌اي موارد برخي از كلمات بوي غلوّ و افراط از آن استشمام مي‌شود كه بايد از آن به شدت پرهيز شود؛ اما اين نكته با استفاده از آيات و روايات قابل اثبات است كه مي‌توان دريافت: مقام امامت برتر و عالي‌تر از مقام نبوت است و تنها نبوت كبري است كه مي تواند با مقام امامت برابري كند؛ زيرا كسي كه در مقام نبوت كبرا قرار مي‌گيرد از مقام نبوت عادي بالاتر رفته است و در مقامي قرار گرفته است كه خداوند در آياتي آن را از مقام نبوت عادي جدا كرده است.
در حقيقت تنها پيامبراني كه افزون بر مقام نبوت عامه به نبوت خاصه يعني امامت رسيده‌اند به سبب برخورداري از نبوت كبرا و ولايت خاص مي‌توانند همطراز امامان باشند.
بر اين اساس است كه گفته مي‌شود امامان معصوم از اهل بيت پيامبر بر بسياري از پيامبران برتر هستند؛ زيرا آنان در مقام ولايت كبرا و امامت عظمايي نشسته‌اند كه خاص نبوت كبراست.

پرسمان دانشجویی