فرق وحدت وجود و وحدت موجود | کتابخانه مجازی الفبا

لطفا فرق وحدت وجود با وحدت موجود را در فلسفه اسلامي با عرفان اسلامي توضيح بفرماييد.

سوال به این شکل که حضرت عالی بیان فرموده اید مقداری مبهم و غریبه است ؛ که بنده احتمال می دهم نظر حضرت عالی این باشد که فرق نظریه فلاسفه و عرفا در مساله « وحدت ویا کثرت وجود و موجود » چیست؟ لذا عرض می شود که :
اقوال موحدین در باره وحدت ویا کثرت وجود و موجود به پنج دسته تقسیم می شود:
1- كثرت وجود و كثرت موجود: اين نظر فلاسفه مشاء و اكثر موحدین است. طبق این نظر هم وجودات کثیرند هم موجودات . در این قول مراد از موجود ماهیات موجوده اند که کثرت ماهوی دارند ؛ وهر موجودی نیز وجود مختص به خود دارد چرا که در نظر مشاء و عوام مردم وجودات متباین از همدیگرند.
2- وحدت وجود و وحدت موجود:که با نفی تمام کثرات خارجی توأم است. اين عقيده جهله صوفيه است ؛ که به تصریح بزرگانی چون ملاصدرا عین کفر است. در این نظریه کل عالم با تمام کثراتش یک موجود است به یک وجود ؛ و آن یک وجود ویک موجود خداست . لذا طبق این نظر عالم همان خداست و گویی اجزاء عالم اجزاء خدا هستند.
3- وحدت وجود و كثرت موجود که منسوب به ذوق تأله است : طبق اين عقيده تنها يك وجود واجب تحقق دارد و موجودات اشيايى هستند كه تنها نسبتى به وجود دارند و خود هيچ موجوديتى ندارند.اين عقيده محقق دوانى است نه عرف آن را پذیرفته اند و نه فلاسفه.
4- وحدت وجود و موجود در عين كثرت وجود و موجود که همان قول به تشکیک وجود است که قول ملاصدرا است.ــ توضیح تشکیک وجود مجالی وسیع می طلبد که خارج از حد این نامه است و بسا نیازمند کلاس دیدن است. ـــ
5- وحدت حقیقت وجود وکثرت تشکیکی ظهور و شئون وجود:این قول ، قول عرفای شامخین است. عرفا وجود را یکی ومنحصر در خدا می دانند و غیر خدا را وجود نما و آیت حق می دانند. بر اساس اين نظريه وجود از جميع جهات بسيط و واحد است و كثرت طولى و عرضى در او راه ندارد. اين حقيقت واحد خداست و غير او وجود نيست بلكه وجود نما است به عبارت ديگر كثرت‏ها نمود ند نه بود. بنابراین در این نگاه وجود و موجود یکی و آن هم خداست و غیر خدا نه وجود است و نه موجود بلکه همگی شئون و تجلیات و ظهورات وجودند.
بنابر این فرق اساسی بین نظریه عرفا و فلاسفه ــ اعم از فلاسفه مشاء وحکمت متعالیه ـــ این است که عرفا تنها خدا را وجود و موجود می دانند ــ به بیانی که گفته شد ــ و غیر خدا را تنها مظاهر وجود و وجود نما می دانند ؛ ولی فلاسفه هم خدا را وجود و موجود می دانند هم غیر خدا را .
جهت مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه فرمایید:
رحیق مختوم ، آیةالله جوادی آملی ، ج1 ، ص 486- 494
تماشاگه راز ، شهید مطهری ،142- 145

پرسمان دانشجویی