فرقه‏ هاي اهل سنت | کتابخانه مجازی الفبا

سني ها چند فرقه اند؟

به طور کلي فرقه هاي اسلامي به دو دسته شيعه و اهل سنت تقسيم مي شوند:
الف. فرقه هاي اهل سنت عبارتند از: 1. اهل حديث (حنبليه) 2. سلفيه 3. مذهب اشعريه (اشعري) 4. مذهب ماتريديه 5. مذهب طحاويه 6.مذهب معتزله 7. فرقه مرجئه 8. فرقه اباضيه 9. حشويه 10. فرقه جهميه 11. خوارج 12. قدريه و ... (همان).
دانشمند محترم آيه الله جعفر سبحاني درباره علل پيدايش چنين فرقه هايي مي گويند: «اين عواملي که باعث اختلاف و دو دستگي در ميان مسلمانان شد به طور مطلق عبارتست از:
1. تعصب هاي کور قبيله اي و گرايش هاي حزبي
2. بدفهمي و کج انديشي در تفسير حقايق ديني
3. منع از تدوين حديث پيامبر و نشر آن - به مدت 100 سال - توسط خلفا
4. آزادي احبار و رهبان، دانشمندان يهود و نصاري، در نشر اساطير عهدين، در ميان مسلمانان در زمان خلفا
5. برخورد مسلمانان با ملت هاي متمدن که براي خود کلام مستقل و عقايد ديگري داشتند. (برخورد و تأثيرپذيري از فرهنگ بيگانه).
6. اجتهاد در برابر نص توسط خلفا
براي آگاهي تفصيلي از هر کدام از عوامل فوق به کتاب «فرهنگ و مذاهب اسلامي»، ج 1، آيت الله جعفر سبحاني، انتشارات توحيد، قم، مراجعه کنيد.
در ميان اهلسنت معتزله در کلام عقلي به شيعه نزديک تر است و در مذاهب فقهي شافعي ها از هه نزديک تر. در مقابل در ميان فرقه موجود امروز وهابيت در رأس مخالفان شيعه قرار دارد. جهت آگاهي بيشتر ر.ک:
- فرق و مذاهب اسلامي، علي رباني گلپايگاني، انتشارات مرکز جهاني، قم.
ب. اساسا مقايسه عقايد شيعه و سني در بحث عقايد، از حوصله و گنجايش اين پاسخ بيرون است و کتاب هاي متعددي در اين زمينه نوشته شده که به آنها مراجعه کنيد. اما به طور کلي بايد گفت مهم ترين اختلاف اساسي ميان دو مذهب شيعه و سني در بخش اعتقادات چند امر است:
1- بحث خلافت و امامت: شيعه و سني در بحث امامت و جانشيني پيامبر هم از نظر مفهوم (شأن و جايگاه امام) و هم از نظر مصداق با يکديگر اختلاف دارند.
امامت و خلافت از نظر اهل سنت به معني رياست و زعامت حکومت است. امام کسي است که اداره جامعه، و مديريت سياسي اجتماعي مردم را بر عهده دارد. از ديدگاه اهل سنت، شأن و جايگاه امام هيچ تفاوتي با شأن و جايگاه يک رئيس جمهور ندارد؛ تمام وظايف و مسئوليت هايي که بر عهده يک رئيس جمهور يا مسئول نهاد سياسي اجتماعي، وجود دارد، دقيقا بر عهده امام و خليفه پيامبر نيز مي باشد و نه بيشتر.
از ديدگاه اهل سنت امام و جانشين پيامبر لازم نيست که از خطا و لغزش مصون و معصوم باشد؛ محقق تفتازاني از علماي بزرگ اهل سنت در اين باره مي گويد: «هرگز لازم نيست که امام از لغزش و گناه پيراسته باشد و يا برترين امت شمرده شود و هرگز نافرماني امام و عدم آشنايي او به احکام الهي مايه برکناري و عزل او نمي شود!». (شرح مقاصد، ج 2، ص 271)
مقام و منزلت معنوي امام در نزد اهل سنت، تدريجا تا آنجا تنزل يافته که يکي از علماي اهل سنت به نام قاضي باقلاني به گونه اي در مورد جانشين و خليفه پيامبر سخن مي گويد که گويي مي تواند مرتکب گناهان بزرگ و خطير شود و هم چنان رهبر امت باقي بماند! و مي گويد: «هرگز امام به علت نافرماني خدا، و غصب اموال مردم و کشتن نفوس و ضايع کردن حقوق و تعطيل حدود الهي، از مقام خود برکنار نمي شود بلکه بر امت است که کجي هاي او را راست و وي را رهبري و هدايت بنمايند!». (التمهيد، ص 186)
از ديدگاه اهل سنت، امامت و خلافت يک منصب غير الهي است. اهل سنت، امامت و خلافت را از فروع دين مي دانند و نه اصول دين.
از نظر مصداق اهل سنت جانشينان پيامبر را به ترتيب: ابوبکر، عمر، عثمان، علي عليه السلام مي دانند.
اما امامت از منظر شيعه همان امتداد رسالت است جز اينکه پيامبر پايه گذار شريعت و طرف وحي آسماني بود ولي امام بيانگر دين و شريعت و حافظ و نگهبان است. امام، در تمام ضروري و لازم شناخته شده است- از قبيل علم معصومانه به معارف و آموزه هاي اسلام و فروع و اصول آن، و مصونيت از گناه، خطا و اشتباه- عينا براي امام نيز لازم و ضروري است.
از منظر مذهب تشيع امام معصوم داراي سه شأن و مقام است:
1- زعامت و رهبري حکومت: رهبري اجتماع آن هم رهبري و قيادت معصومانه از جمله شؤون و منصب هاي امام مي باشد.
2- مرجعيت ديني: يعني تبيين و تفسير معصومانه آموزه هاي دين در سه بخش عقايد و اخلاق و احکام يکي از مهم ترين شؤون امامت است. امامان معصوم از طريقي رمزي و غيبي علوم و معارف دين را از پيامبر فرا گرفتند و آن را براي مردم بازگو نمودند.
3- مقام ولايت: اوج مفهوم امامت، و به تعبير ديگر حجت زمان است. در هر دوره اي يک انسان کامل که حاصل معنويت کلي انسانيت است وجود دارد.
مولوي مي گويد: «پس به هر دوري وليي قائم است».
(براي مطالعه بيشتر در مورد اين سه شأن از شؤون امام به کتاب «امامت و رهبري» از شهيد مطهري، ص 46، مراجعه کنيد)
شيعه امامت را از جمله اصول دين مي داند. و بر اساس ادله عقلي و قرآني و روايي تنها مصداق امامت بعد از رسول خدا را علي عليه السلام و فرزندان پاک ايشان مي داند. البته مسائل اختلافي زيادي بين شيعه و سني وجود دارد که ريشه و سرچشمه همه آنها اختلاف در مسأله امامت و خلافت است.
براى مطالعه بيشتر ر.ك:
الف. امينى، ابراهيم، بررسى مسائل كلى امامت؛
ب. مطهرى، مرتضى، امامت و رهبرى، (قم: صدرا)؛
پ. تيجانى سماوى، آن گاه هدايت شدم، ترجمه: سيد محمد جواد مهرى؛
ت. همو، اهل سنت واقعى كيست؟، ترجمه: سيد محمد جواد مهرى؛
ث. همو، از آگاهان بپرسيد، ترجمه: سيد محمد جواد مهرى؛
ج. علامه عسكرى، عبداللَّه بن سبا، ج 1- 3؛
چ. همو، نقش ائمه در احياى دين، ج 1- 15؛
ح. همو، يكصد و پنجاه صحابى ساختگى؛
د. همو، نقش عايشه در تاريخ اسلام؛
ذ. همو، انديشه‏هاى اسلامى در ديدگاه دو مكتب (ترجمه معالم المدرستين)، ج 1- 2،
ر. علامه سيد شرف الدين، رهبرى امام على‏عليه السلام در قرآن (ترجمة المراجعات)؛
ز. علامه طباطبايى، شيعه در اسلام؛
ص. علامه جواد شرى، شيعه و تهمت‏هاى ناروا؛
ض. حسينى نسب، سيد رضا، شيعه پاسخ مى‏گويد؛
ط. صالح الوردانى، فريب؛
ظ. جواد مهرى، سيد محمد، خاطرات مدرسه؛
ع. نجمى، محمد صادق، سيرى در صحيحين؛
غ. اللكنهوى، ميرحامد حسين، عبقات الانوار فى امامة الائمة الاطهار، بى‏تا، بى‏جا؛
م. شهيد تسترى، احقاق الحق؛.
ن. نيكزاد، عباس، پرسش ها و پاسخ ها در باب امامت حضرت علي(ع) ، بعثت، بابل، چاپ اول، 1381
فرق و مذاهب کلامي، علي رباني گلپايگاني، انتشارات مرکز جهاني علوم اسلامي قم

پرسمان دانشجویی