آغاز آفرينش | کتابخانه مجازی الفبا

در اوايل که دنيا هست شد چند نهر وجود داشت؟

يك. اگر منظور حضرت عالي از دنيا كل نظام خلقت است ، شايد جواب حضرت عالي با روايت زير معلوم شود. ـ روايات ديگري نيز با اين مضمون وجود دارند ـ
« عَنْ وَهْبٍ قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى خَلَقَ الْعَرْشَ وَ الْكُرْسِيَّ مِنْ نُورِهِ وَ الْعَرْشُ مُلْتَصِقٌ بِالْكُرْسِيِّ وَ الْمَلَائِكَةُ فِي جَوْفِ الْكُرْسِيِّ وَ حَوْلَ الْعَرْشِ أَرْبَعَةُ أَنْهَارٍ نَهَرٌ مِنْ نُورٍ يَتَلَأْلَأُ وَ نَهَرٌ مِنْ نَارٍ تَتَلَظَّى وَ نَهَرٌ مِنْ ثَلْجٍ أَبْيَضَ تَلْتَمِعُ مِنْهُ الْأَبْصَارُ وَ نَهَرٌ مِنْ مَاءٍ وَ الْمَلَائِكَةُ قِيَامٌ فِي تِلْكَ الْأَنْهَارِ يُسَبِّحُونَ اللَّهَ وَ لِلْعَرْشِ أَلْسِنَةٌ بِعَدَدِ أَلْسِنَةِ الْخَلْقِ كُلِّهِمْ فَهُوَ يُسَبِّحُ اللَّهَ وَ يَذْكُرُهُ بِتِلْكَ الْأَلْسِنَةِ. »( بحار الانوار ؛ ج 55 ؛ ص 17 ) ( همانا خداوند متعال عرش و كرسي را از نور خود آفريد؛ و عرشچسبيده به كرسي است ؛ و ملائكه در درون كرسي هستند ؛ و در اطراف عرش چهار نهر است ؛ نهري از نور كه مي درخشد؛و نهري از آتش كه شعله مي كشد؛ و نهري از يخ سفيد كه چشمها را مي زند و نهري از آب ؛ و ملائكه در اين نهرها قائمند و تسبيح خدا مي گويند و براي عرش زبانهايي است به عدد زبانهاي همه خلق كه با اين زبانها خدا را تسبيح مي كندو او را ياد مي كند.) البته بايد توجه داشته باشيد كه انچه در امثال اين روايات مشاهده مي شود همه از قبيل تشبيه معقول به محسوس است و نبايد آنها را بر اساس معاني مربوط به جهان ماده و محسوسات تفسير كرد.
دو. اگر منظور شما از دنيا ،عالم ماده باشد ؛ در اين باب حديثي يافت نشد ؛
سه. اگر منظور، كره زمين باشد ، روايت صريحي در اين باب نيست. و لي در كتاب كافي ج1 ص409 روايتي به اين مضمون است : مُعَلَّى بْنِ خُنَيْسٍ مي گويد از امام صادق (ع) پرسيدم : از اين زمين چه چيزي براي شماست (اختصاص به شما اهل بيت دارد) امام تبسمي كرد و فرمود: خداوند متعال جبرئيل را مبعوث كرد و امر نمود كه با انگشت ابهامش هشت نهر در زمين ايجاد نمايد ؛ از آن جمله است نهر سيحون و جيحون كه نهر سرزمين بلخ هستند ؛ و نهرخشوع مكه نهر شاش است و نهرمهران كه نهر هند است و نهر نيل براي مصر و نهر دجله و فرات .پس آنچه آبياري شد و آنچه مي شود براي ماست و هر چه براي ماست براي شيعيان ما نيز هست . .... )

در (بحارالأنوار ج 57 ص 38 ) نيز آمده است: ( ابن عباس از پيامبر (ص) نقل كرده كه فرمودند: خداپنج نهر از بهشت بر زمين نازل نمود ؛ سيحون كه نهر هند است و جيحون كه نهر بلخ است و دجله و فرات كه دو نهر عراقند و نيل كه نهر مصر است ؛ خدا اينها را از يك چشمه از چشمه هاي بهشت و از پايينترين درجه بهشت
بر دو بال جبرئيل نازل نموده است ؛ و جبر ئيل آنها را به كوه ها سپرده است ؛ و بر زمين جاري نموده است و ... )
بيان چند نكته :
1- مضمون روايت اولي كه ذكر شد به انحاء گوناگون در جوامع روايي وارد شده است ؛ و بنظر مي رسد كه از مجموع آنها مي توان بر درستي آن اذعان نمود ؛ لكن تفسير اين گونه روايات كار آساني نيست ؛ ولي شكي نيست كه مراد از نهر در اين روايات ، همان چيزي نيست كه ما به عنوان نهر مي شناسيم ؛ بلكه اينها رموزي هستند براي اهل معرفت كه از طريق آنها به معارفي ملكوتي دست پيدا مي كنند.
2- روايت دوم كه انهار اصلي زمين را هشت تا گفته است ؛ ظاهر يك روايت بيشتر نيست ؛ ولي مضمون روايت سوم زياد نقل شده است ؛ لذا شايد بتوان توان گفت كه انهار اصلي زمين پنج نهر بوده اند.
3- تنزّل اين انهار از بهشت نيز تفسير فلسفي و عرفاني خاص خود را دارد ؛ لذا تفسير اين گونه روايات محتاج به داشتن اطلاعات بالاي فلسفي و عرفاني است .

پرسمان دانشجویی