فرقه ذهبيه | کتابخانه مجازی الفبا

من در مورد سلسله ذهبيه و درستي و نادرستي عقايدشان سؤال كردم. با توجه به اينكه اكثر اين فرقه ولايت فقيه را قبول ندارند انتظار پاسخ قانع كننده تري از شما داشتم به نظرم اينكه رئيس و بنيانگذار اين فرقه چه كسي بوده خيلي مهم نيست بهتر است جواب سؤال من را بدون پنهان كردن خيلي از واقعيات بدهيد كه اين البته بستگي به عقايد شما دارد. در هر حال ما پرسمان را به اين دليل محرم مي دانيم كه به هر نوع سؤال ما پاسخ درست مي دهد.

مشكلى كه در عموم فرقه‏هاى صوفيه به خصوص در دوران حاضر پيش آمده دورى رؤساى آنها از شيوه‏ى علما و اتكا بر تأويلات و اصرار بر جدايى از شيوه عالمان فقه مى‏باشد وگرنه بسيارى از عارفان و صوفيان برجسته در گذشته از عالمان نامدار در علوم مختلف اسلامى بوده‏اند و خود آنان از شيوه‏هاى علمى در فقه و ساير رشته‏هاى معارف اسلامى بهره مى‏بردند ولى صوفيه در زمان ما بيشتر بر تأويل دين و متون دينى و دورى از شريعت استوار گذشته است.
البته اين منحصر به دوران ما نيست و شخصيت‏هاى برجسته‏اى همچون صدرالمتألهين شيرازى كه نسبت به عرفان و عرفا نظر مثبت داشته در رد بعضى از صوفيه و عقايد باطل آنان كتاب نوشته است.
بررسى فرقه ذهبيه نياز به مجال واسعى دارد. ما بخشى از كتاب «مبانى عرفان و احوال عارفان، دكتر على اصغر حلبى از انتشارات اساطير، صص 887 تا 888 را به عينه نقل مى‏كنيم:
«ذهبيه» نام فارسى كبراويه است از پيروان نجم‏الدين كبرى (نجم الدين كبرى از همين كتاب حاضر) و اين نام، تقريبا عنوان عمومى همه‏ى فرقه‏ها و سلسله‏هايى است كه نزد صوفيه به معروفيه منسوب شده‏اند و مخصوصا عنوان سلسله‏يى از صوفيان ايران كه در اصل از كبرويه بوده‏اند و آن‏ها را «ذهبيه اغتشاشيه» نيز مى‏خوانند. استعمال ذهبيه به صورت مطلق در باب اين سلسله‏ى خاص ظاهرا جديد است و سابقه‏ى زياد ندارد.
ذهبيه‏ى اغتشاشيه منسوب به ميرشهاب الدين عبدالله بُرزِش آبادى مشهدى است كه مريد خواجه اسحاق خُتلانى بود و از بيعت با خليفه‏ى او سيد محمد نوربخش (سيد محمد نوربخش از همين كتاب حاضر) امتناع كرد و لذا سلسله‏ى جداگانه‏اى را تشكيل داد.
گويند چون وى از بيعت با سيد نوربخش خوددارى كرد خواجه اسحاق گفت «ذهب عبدالله» [عبدالله از بر ما رفت و دست بيعت نداد] و بدين جهت ياران او را بدين نام مى‏خواندند. اما اين وجه تسميه با موازين اشتقاق درست نمى‏آيد و ظاهرا از همان اول بروز اختلاف، پيروان شهاب‏الدين عبدالله خود را «ذهبيه خالص» خوانده‏اند و خود را از ساير شعبه‏هاى ذهبيه جدا و ممتاز شمرده‏اند وشايد علت بدنامى اين فرقه، تبليغات نوربخشيه بوده باشد كه از لحاظ تشكيلات و تبليغات - به ويژه در اوايل كار - نيرومندتر بوده‏اند.
ذهبيه مذهب شيعه دارند و در فارس، خراسان و آذربايجان و بلاد ديگر، فقراى اين سلسله وجود دارند. از اقطاب و بزرگان اين سلسله، به موجب روايات خود آنها يكى شيخ محمد مؤمن است كه در گنبد سبز مشهد مدفون است، ديگرى شيخ محمد كارندهى كه هم در مشهد مدفون است و مقبره او به نام «پير پالاندوز» مرسوم گرديده است. در فارس، كه اين سلسله شهرت و اهميت بيشترى يافته‏اند، مروج طريقه‏ى آنها شيخ نجيب‏الدين رضا تبريزى شد و از مشاهير جانشينان وى سيد قطب‏الدين شيرازى و آقا ميرزا باب بوده‏اند.
در سال‏هاى اخير ميان رؤساى اين سلسله بر سر قطبيت اختلاف پديد آمده است، و پرويزخان سلماسى ميرزا احمد نايب‏الاياله، حاجى حب حيدر و ديگران در اين باب داعيه داشته‏اند. از ادبيات اين سلسله، مى‏توان نورالهدايه‏ى نجيب‏الدين رضاى تبريزى، سبع‏المثانى، كوثرنامه، آيات الولايه، شرح مصباح الشريعه و مجموعه‏ى موسوم به تذكرة‏الاولياء را نام برد (نايب‏الصدر، طرائق الحقايق، ج 2، ص 381، دكتر محجوب).

پرسمان دانشجویی