علم امامان(ع) | کتابخانه مجازی الفبا

لطفا بفرماييد حضرت علي(عليه السلام) که علمشان لدني بوده پس چه علومي را از پيامبر(صلي الله عليه و آله) ياد گرفته اند و فرق ايشان با مثلا امام جواد(عليه السلام) که در کودکي هيچ استادي نديدند چه بوده است؟

در مورد علم امامان(ع) نكاتى را بايد مد نظر قرار داد:
يكم. پيامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) در مسائل عادى، فردى و امور اجتماعى، موظّف به استفاده از علم عادى بوده‏اند. از اين رو همواره در اين گونه مسائل، از طرق معمولى تحقيق و كسب آگاهى نموده و بر اساس برآيندهاى آن عمل مى‏كردند.سر اين مسأله نيز آن است كه آنان الگوى بشريت‏اند و اگر در مسير زندگى و حركت‏هاى اجتماعى، راهى غير از اين بپويند، ديگر جنبه اسوه بودن خود را از دست خواهند داد و جهانيان به بهانه آنكه آنان با علم لدنى عمل مى‏كرده‏اند، از حركت‏هاى سازنده، انقلابى و اصلاحى باز خواهند ايستاد.
دوم. برخى بر اين عقيده‏اند كه علم غيب براى پيامبر(ص) و امامان(ع) شأنى است؛ يعنى، چنان نيست كه همواره هر چيزى را بالفعل بدانند؛ بلكه اگر بخواهند از طريق غيبى بدانند، خواهند دانست و يا اگر خدا بخواهد، علم چيزى را در اختيار آنان قرار خواهد داد.
سوم. علم غيب گاهى به واقع محتوم و تغيير ناپذير تعلق مى‏گيرد. بنابراين بعضى از چيزهايى كه پيامبر(ص) و امامان(ع) از طريق غيبى مى‏دانند، همان چيزى است كه حتما واقع خواهد شد؛ مانند كسى كه از عمارت بسيار بلندى پرتاب گرديده و در بين راه مى‏داند كه به سرعت به زمين اصابت خواهد كرد. اين گونه آگاهى چيزى نيست كه با آن بتوان تغييرى ايجاد نمود و سرنوشت چيزى را تغيير داد.به عبارت ديگر، گاهى علم به صورت تعليقى و شرطى است؛ مثل اينكه انسان بداند اگر از منزل بيرون رود تصادف خواهد كرد. اين قضيه‏اى شرطى است و فرد ممكن است با بيرون نرفتن از منزل، خود را حفظ كند؛ ولى اگر بداند كه در روز معينى فلان حادثه براى او اتفاق خواهد افتاد و چيزى اختيارى در دگرونى آن دخيل نيست، آيا باز هم خواهد توانست از بروز آن جلوگيرى نمايد؟ علم ائمه(ع) به كيفيت مرگ خود مى‏تواند از اين نوع نيز تفسير شود.
نکته ديگر آن که بين علم لدني و علم معمولي و عادي تفاوت اساسي وجود دارد و آن اين که علم لدني معيار و ميزان تکليف نمي باشد، آن چه را که ائمه طاهرين(ع) در مسايل مختلف از جمله شهادت خود از اين قبيل بوده است؛ برعکس علم عادي و عمدي که زمينه اش براي همه مردم وجود دارد - معيار تکليف پذيري است که ائمه اطهار(ع) براساس همين علم گاهي به کاري دست مي زدند و گاهي از کارهايي پرهيز مي کردند (نظر علامه طباطبايي، نقل استاد جوادي آملي در درس تفسير).از نظر شيعه امام معصوم عليه السلام داناترين فرد زمانش است و به تمام احکام شريعت احاطه کامل دارد و بدون اينکه مکتب و کلاس و معلم معمولي ديده باشد. امام علي(ع) و امام جواد(ع) نيز از چنين علمي برخوردار بودند حال بايد ديد يک چنين علمي را چگونه به دست آورده بودند و منبع علم آن حضرت چه بود؟ و از کجا سرچشمه مي گيرد؟1. خداوند متعالسرمنشأ اصل علوم انبياء و ائمه عليهم السلام از علم لايزال و بي منتهاي الهي است. اين حقيقت را خود امام جواد عليه السلام اين گونه فرمود: « ... من جوادم من عالم به نسبهاي مردم در صلبها(ي پدران) هستم. من داناترين(مردم) به باطن و ظاهر شما و آنچه به سوي آن برمي گرديد، هستم، علمي که از طرف خالق همه مخلوقات بعد از فناء آسمانها و زمينها به ما عطا شده است»(اعلام الهدايه، المجمع العالمي اهل البيت(ع)، اول، 1422، ج11، ص31، مستدرک العوام، ج23، ص159)2. پيامبر و يا امام قبليهر چند علوم ائمه عليهم السلام به خدا منتهي مي شود ولي در روايات گاه مستقيما اين علم به خداوند نسبت داده شده است(که در روايت قبلي بيان شد) و گاه با پيامبر و يا امامان قبلي نسبت داده شده است.»راوي مي گويد: خدمت امام رضا(ع) عرض کردم: شما فرزند را دوست مي داري، دعا کن خداوند فرزندي روزي شما گرداند! حضرت فرمود: « به من يک فرزند روزي مي شود که او از من ارث مي برد.» سپس هنگامي که ابوجعفر(جواد الائمه عليه السلا) به دنيا آمد، حضرت از اول شب تا صبح با او سخن گفت و اين قضيه چندين شب ادامه داشت. راوي مي گويد: عرض کردم فدايت شوم! مردم قبل از فرزند(شما) داراي فرزندها شده اند، آيا همه را تعويذ(و دعا) کرده اي؟ فرمود: « واي بر تو اين تعويذ نيست بلکه فقط علم فراوان را به او انتقال دادم(بسان مرغي که به جوجه خود دانه مي دهد).(اعلام الهدايه، همان، ج11، ص31؛ اثبات الوصيه، مسعودي، ص210) و درباره علم علي عليه السلام خود آن حضرت فرمود: «رسول خدا هزار باب علم به من آموخت و از هر بابي هزار باب باز شد، سپس(يک ميليون) و هزار هزار در علم بر من باز شد تا آنجا که گذشته و آينده را تا قيامت متوجه شدم ... »(اصول کافي، کليني، ج1، ص239، سليمان قندوزي، ينابيع الموده، ج1، ص75) اين تعليم، تعليم عادي و به صورت مدرسه اي و کلاسي و يا دانشگاهي نبوده بلکه از راه اشراق و تنوير باطن بوده است.(بدايه المعارف، محمدرضا مظفر، شرح محسن خرازي، جامعه مدرسين قم، ج1، ص46)منبع سوم: براي علم امامان از جمله امام علي عليه السلام و امام جواد عليه السلام( که در واقع به همان منبع اول بر مي گردد) روح القدس است که به امر الهي با آنها سخن مي گويد. امام باقر عليه السلام فرمود: «به درستي اوصياء( و امامان) محدث هستند و روح القدس با آنان سخن مي گويد، در حالي که او را نمي بينند.»(بحارالانوار، محمدباقر مجلسي، داراحياءالتراث، ج25، ص57، ح24)و همين طور از طريق الهامات واقعي و يا ديدن مصحف فاطمه زهرا(س) و ... به واقع علم پيدا مي کنند.تمام راه هاي فوق جزء زير مجموعه هاي علم لدني و الهي است در نتيجه علم غير عادي امام علي عليه السلام و همين طور امام جواد(ع) هم علم لدني است منتهي اين علم لدني يا از طريق پيامبر و امام قبلي به آنها رسيده است و يا از راه سخن گفتن ملائکه و يا مستقيما از خداوند به آنها عنايت و الهام شده است. در اين جهت فرقي بين امام علي(ع) و امام جواد(ع) و ما بقي امامان نيست.

پرسمان دانشجویی