انسان‏هاي اوليه | کتابخانه مجازی الفبا

در صورت وجود حضرت آدم(ع) و حوا پس وجود انسان هاي اوليه که از بسياري از جهات از جمله زبان مشخص و يکتا پرستي آگاهي نداشتند چگونه است؟

در روايت است امام باقرعليه السلام به جابر بن يزيد فرمود: گويا گمان مى‏كنى كه خداوند فقط اين عالم را آفريد و بس. و گمان مى‏برى كه خداوند بشرى غير از شما نيافريده است؟ آرى به خدا قسم خداوند هزار هزار عالم و هزار هزار آدم آفريد و تو در آخر اين عالم‏ها و آدم‏ها هستى.(1)
برخى از انديشمندان اسلامى بر اساس اين روايات معتقدند كه »آدم‏عليه السلام« نخستين انسانى نبوده كه گام بر روى كره خاكى نهاده است، بلكه قبل از او انسان نماها يا انسان‏هاى ديگرى بوده‏اند كه به دلايل نامعلومى نسلشان منقرض گشته است.(2)
اما در خصوص خلقت آدم ديدگاه‏هاى گوناگونى مطرح شده است از جمله:
1. پيش از حضرت آدم، هيچ موجودى از آدم يا شبيه آدم وجود نداشته و حضرت آدم به طور مستقل خلق شده است.
2. پيش از حضرت آدم، بشرى وجود داشته ولى تكامل نايافته بود و به هر دليل نسل او از ميان رفته و منقرض شده است و حضرت آدم بدون ارتباط نسلى با پيشينيان آفريده شده است.
3. پيش از حضرت آدم، آدم‏هايى وجود داشته كه تكامل نايافته بوده و از ميان نرفتند بلكه در بستر تكامل خود به مرحله انسانيت رسيده و حضرت آدم نخستين انسان و نخستين پيامبر از نسل همه آنها بوده و به طور مستقل خلق نشده است.(3)
از ظاهر آيات قرآنى به دست مى‏آيد كه سرسلسله افراد انسانى موجود شخصى به نام حضرت آدم‏عليه السلام و همسرش حوا بوده است و افراد نسل آن دو بر اثر نطفه‏هايى كه در رحم مادرانشان انعقاد پيدا مى‏كند، ايجاد مى‏شوند اما اين كه خود آدم چگونه پيدا شده از جمع آيات به اين نتيجه مى‏رسيم كه حضرت آدم‏عليه السلام بدون پدر و مادر از عناصر خاكى و با روحى الهى ايجاد شده است.
بنابراين اگر هم شواهدى دال بر وجود موجوداتى شبيه انسان در زمان‏هاى بسيار دور پيدا شده است منافاتى با اين كه انسان‏هاى فعلى از نسل آدم و حوا باشند و آدم و حوا از نسل انسان‏ها (يا شبه انسان‏هاى) گذشته نباشد. در علم امروز هم هرگز اثبات نشده كه انسان موجودى از نسل شبه انسان‏هاى نئاندرتال يا كرومانيون مى‏باشد.
در اين رابطه، ادله متفاوتى وجود دارد. برخى از روايات دلالت بر وجود انسان‏ها يا انسان نماهايى پيش از خلقت حضرت آدم دارد؛ البته بنابرنظر اين گروه آنچه از آيات و روايات بدست مي آيد اين است كه انسان‏هاى موجود همه از ذريه حضرت آدم(ع) مى‏باشند.
برخي ديگر از صاحب نظران از آيه 30 سوره بقره دليلي بر وجود آدم هايي قبل از حضرت آدم(ع) استفاده كرده اند البته با اين ويژگي كه آن انسان ها شايستگي مقام خلافت الهي را نداشته اند به همين جهت جنبه فساد و خونريزي آنان بيشتر نمايان بود. و فرشتگان بخاطر همان سابقه ذهني اعتراض كردند اما خداوند با اشاره به مقام خلافت الهي آدم ابوالبشر و انسان هاي كامل از اين نسل، فرشتگان را متوجه اشتباه آنان كرد. كه اين نوع از آدم ها تفاوت اساسي با موجودات زميني گذشته دارند. از اين رو اگر چه احتمال انقراض آدم هايي بدون استعداد مقام خلافت الهي وجود دارد اما نظريه اول كه اعتراض فرشتگان مربوط به موجودات زميني بوده قابل توجه است. به ويژه در اين آيه شريفه نخست سخن از آدم به ميان نيامده تنها سخن از آفرينش موجودي در روي زمين مطرح شده كه فرشتگان تنها به اين جنبه آن توجه داشتند و به مقام خلافت او ناآگاه بودند.
براي توضيح بيشتر توجه شما را به متن زير جلب مي كنيم:
مرحوم علامه طباطبايى(ره) در ذيل آيه 1 سوره نساء مى‏فرمايد: «از ظاهر سياق برمى‏آيد كه مراد از «نفس واحده»، آدم و مراد از «زوجها» حوا است كه پدر و مادر نسل انسانند و ما نيز از آن نسل هستيم و به طورى كه از ظاهر قرآن كريم برمى‏آيد، همه افراد نوع انسان به اين دو تن منتهى مى‏شوند. از آيه شريفه برمى‏آيد كه نسل موجود از انسان، تنها به آدم و همسرش منتهى مى‏شود و جز اين دو نفر، هيچ كس ديگرى در انتشار اين نسل دخالت نداشته است».
در تاريخ يهود آمده است كه عمر نوع بشر از روزى كه در زمين خلق شده تاكنون، بيش از حدود هفت‏هزار سال نيست كه اعتبار عقلى هم با اين تاريخ مساعد است؛ پس اعتبار عقلى هم همان را مى‏گويد كه تاريخ گفته است. ليكن دانشمندان طبقات‏الارض و به اصطلاح«ژئولوژى» معتقدند كه عمر نوع بشر بيش از ميليون‏ها سال است و بر اين گفتار خود، از فسيل آثارى از انسان‏ها و نيز ادله‏اى از اسكلت سنگ شده خود انسان‏هاى قديمى آورده‏اند، كه عمر هر يك از آنها معيارهاى علمى خودشان بيش از پانصد هزار سال است.
اين اعتقاد ايشان است؛ اما ادله‏اى كه آورده‏اند قانع كننده نيست. دليلى نيست كه بتواند اثبات كند اين فسيل‏ها، بدن سنگ شده اجداد همين انسان‏هاى امروزى است و دليلى نيست كه بتواند اين احتمال را رد كند كه اين اسكلت‏هاى سنگ شده مربوط به يكى از ادوارى است كه انسان‏هايى در زمين زندگى مى‏كرده‏اند، چون ممكن است چنين بوده باشد و دوره ما انسان‏ها متصل به دوره فسيل‏هاى نامبرده نباشد، بلكه انسان‏هايى قبل از آفرينش آدم ابوالبشر در زمين زندگى مى‏كرده‏اند و سپس منقرض شده باشند و اين پيدايش انسانها و انقراضشان تكرار شده باشد تا پس از چند دوره، نوبت به نسل حاضر رسيده باشد. قرآن كريم به طور آشكار، كيفيت پيدايش انسان در زمين را بيان نكرده كه آيا ظهور اين نوع موجود (انسان) در زمين، منحصر در همين دوره فصلى است كه ما در آن قرار داريم و يا دوره‏هاى متعددى داشته و دوره ماانسان‏هاى فعلى آخرين ادوار آن است؟
از اين آيه برمى‏آيد، قبل از آفرينش بنى نوع آدم، دوره ديگرى بر زندگي بشر يا انسان نماهايي در روي زمين گذشته است. در بعضى از روايات وارده از ائمه(ع) مطالبى آمده كه سابقه ادوار بسيارى از بشر را قبل از دوره حاضر اثبات مى‏كند.
در كتاب توحيد، ج 1، ص 277 از امام صادق(ع) روايتى آورده كه در ضمن آن به راوى فرموده: شايد شما گمان مى‏كنيد كه خداى عز و جل غير از شما هيچ بشر ديگرى را نيافريده است. نه، چنين نيست؛ بلكه هزار هزار آدم آفريده كه شما از نسل آخرين آنها هستيد.
مرحوم صدوق در كتاب خصال، ج 2، ص 652، ح 54 از امام باقر(ع) روايت كرده كه فرمود: خداى عز و جل از روزى كه زمين را آفريده، هفت عالم را در آن خلق (و سپس منقرض كرده است) كه هيچ يك از آن عوالم از نسل آدم ابوالبشر نبوده‏اند و خداى تعالى همه آنها را ازپوسته روى زمين آفريد و نسلى را بعد از نسل ديگر ايجاد كرد و براى هر يك، عالمى بعد از عالم ديگر پديد آورد تا در آخر، آدم ابوالبشر را بيافريد و ذريه‏اش را از او منشعب ساخت...، (ترجمه تفسيرالميزان، ج 4، ص 221 -231).

پرسمان دانشجویی