جزا و پاداش و بی نیازی خدا از اعمال | کتابخانه مجازی الفبا

سؤال من مربوط است به چگونگي ارتباط حضرت باري تعالي و اعمال و عبادات انسان؟ براي حقير محل ابهام است که اگر عبادات و معاصي انسان سود و زياني براي خدا ندارد چگونه است که خداوند به اعمال انسان پاداش مي دهد و يا او را عذاب مي کند؟

جزا و پاداش ، نتيجه قهري عمل خود انسان است و بحث سود و زيان داشتن براي خداوند مطرح نيست.
جزاي قيامت جزاي حقيقي و تكويني است نه قراردادي و اعتباري . یعنی چنین نیست که خداوند متعال در مقابل عمل شرّ انسان مجازاتی تعیین کند ، همانطور که در دنیا قانون گذاران برای هر عملی مجازاتی تعیین می کنند . مجازات اخروی یا نتیجه تکوینی خود عمل است ؛ یا حقیقت و باطن عمل ؛ مثل کسی که سوزنی را در چشم خود فرو می کند که نتیجه تکوینی آن کور شدن است ؛ یا مثل کسی که درس نمی خواند و گرفتار نتایج قهری آن می شود که عبارت است از بی سوادی و رشد نیافتگی و محرومیّت از صدها امتیاز دیگر علم و سواد . عباداتی مثل نماز و روزه و ... اموری هستند که باعث ترقی وجودی انسان می شوند اینها هر کدام یک نوع ورزش روحی هستند که باعث رشد روح می شوند . کسی که نماز نمی خواند یا روزه نمی گیرد از این رشد روحی محروم می شود و در روز قیامت ، شخص با روحی ناقص محشور می گردد و اگر این اعمال را بجا آورده باشد با روحی کامل محشور می شود . اینها نتیجه تکوینی خود عمل است . برخی اعمال نیز عیناً در وجود انسان تجسّم می یابند مثلا جهل در قیامت به صورت ظلمت در وجود خود شخص ظهور می یابد کما این که علم به صورت نور تجلی می کند ؛ یا انسان جنایتکار به صورت حیوان درنده ظهور می یابد ؛ چون روح او در حدّ روح حیوان درنده است . در دنیا نیز انسان جاهل ، در ظلمت و تاریکی است ولی خودش متوجه نیست اما یک عالم به وضوح در می یابد که او در ظلمت است و بسیاری از حقایق از دید او پنهان است .
با دید دقیقتر در واقع همه اعمال و صفات انسان در آخرت عینا ظهور می یابند لکن برخی از این اعمال افزون بر این که خودشان عذاب یا نعمتند نتایج تکوینی دیگری نیز دارند .ــ در قرآن کریم نیز گاه به تجسم خود عمل اشاره شده است و گاه به نتایج آن .ــ
حال این سوال مطرح می شود که اگر جزا و پاداش تجسم خود عمل یا نتیجه تکوینی آن است چرا خدا آنها را به خود اسناد می دهد و می فرماید که : من جزا یا پاداش می دهم ؟ این استناد به خاطر این است تجسم دهنده عمل خداست و اوست که برای اعمال نتایج تکوینی قرار داده است . خدا چشم انسان را به گونه ای آفریده است که اگر انسان سوزن را در چشم خود فرو کرد کور شود ؛از این رو خدا اثر هر امری را به خود استناد می دهد .خدا علم را نور آفریده است و جهل نبود این نور است .خدا انسان را به گونه ای آفریده است که اگر معصیت کرد سقوط می کند . خداوند متعال اعمال خیر را طوری آفریده است که زاینده اند یعنی هر عمل خیری در ذات خود رشد می کند و اثری چندین برابر از خود ظاهر می کند ؛ و آنگاه خدا از نظام عالم و حقیقت و نتایج تکوینی هر عملی خبر داده و انسان را از ارتکاب اعمالی که باعث سقوط اوست برحذر داشته است؛ و به هشدار داده است که من معصیت کاران را عذاب می کنم ؛ یعنی من انسان و عالم را به گونه ای آفریده ام که اگر از من روی بگرداند به کمال خود نمی رسد و ناقص می ماند و هر نقصی عذاب است . کسی که روحش در حد روح انسان مانده است در عذاب است ؛ کسی که در جهل و ظلمت است در عذاب است .
در اینجا به پاره ای از آیات که که ناظر به ربط تکوینی بین جزا وعملند اشاره می کنیم :
1- «يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سوءٍ تَوَدُّ لَوْ اَنَّ بَيْنَها وَ بَيْنَهُ اَمَداً بَعيداً » ( آل عمران/30( ( روزي كه هر كس آنچه از كار نيك يا زشت انجام داده است حاضر مي‏بيند، آرزو مي‏كند كه كاش بين او و بين كار زشتش مسافت درازي فاصله مي‏بود)
2- «وَ وَجَدوا ما عَمِلوحاضِراً وَلا يَظْلِمُ رَبُّكَ اَحَدا » ( كهف/49( ( آنچه را كه انجام داده‏اند حاضر مي‏يابند و پروردگار تو به احدي ستم نمي‏كند . )
3- «يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النّاسُ اَشْتاتاً لِيُرَوْا اَعْمالَهُمْ، فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَيْرَاً يَرَهُ، وَ مَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرّاً يَرَه » ( زلزال/6-8 ) ( در اين روز، مردم گروه گروه بيرون مي‏آيند تا در اعمال آنها به آنها ارائه داده شود. پس هر كس هموزن يك ذره، كار نيك كند آن را مي‎بيند و هر كس هموزن يك ذره، كار زشت كند آن را مي‏بيند»
4- « وَ اتَّقوا يَوْماً تُرْجَعونَ فيهِ اِلَي اللهِ ثُمَّ تُوَ فّي كُلُّ نَفْسٍ ما كَسَبَتْ وَ هُمْ لا يُظْلَمونَ » ( بقره/281) (و بپرهيزيد از آن روز كه بسوي خدا بازگشت داده مي‏شويد، آنگاه به هر كسي تمام و كمال داده مي شود آنچه كه فراهم كرده است و به آنان ستم نمي‏شود»
5- « اِنَّ الَّذينَ يَأْكُلونَ اَمْوالَ الْيَتامي ظُلْماً اِنَّما يَأْكُلونَ في بُطونِهِمْ ناراً وَ سَيَصْلَوْنَ سَعيراً » ( نساء / 10 ) ( آنان كه اموال يتيمان را به ستم مي‏خورند، جز اين نيست كه در شكم خويش آتش فرو مي‏برند و بزودي در آتشي افروخته مي‏افتند)
يعني مال يتيم خوردن عيناً آتش خوردن است اما چون در اين دنيا هستند نمي‏فهمند، به محض اينكه حجاب بدن كنار رفت و از اين جهان بيرون شدند آتش مي‏گيرند و مي‏سوزند.
6- « يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنوا اتَّقوا اللهَ وَ لْتَنْظُرْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا الله... ») حشر/18( ( اي ايمان‏داران، پرواي خدا داشته باشيد و هركسي بايد بنگرد كه چه چيزي براي فرداي خود پيش فرستاده است و از خدا پروا كنيد....»
در این آیه سخن از پيش فرستادن دارایی آخرتی هر کسی است؛ يعني شما عيناً همان چيزهايي را كه اكنون مي‏فرستيد خواهيد داشت، لذا درست بنگريد كه چه مي‏فرستيد.

پرسمان دانشجویی