قيامت متصل به دنيا | کتابخانه مجازی الفبا

آيا قيامت و برپايى آن متصل به اين دنيا خواهد بود يا اينكه بعد از مرگ انسانها در برزخ زندگى مى‏ كنند و آن‏گاه قيامت برپا خواهد شد؟

در پاسخ به اين پرسش، بايد به سه مسأله پاسخ داد: 1. برزخ چيست؟ 2. برزخ با قيامت چه تفاوتى دارد؟ 3. آيا بعد از مردن انسان قيامتش شروع مى‏شود؟

يك. برزخ در لغت به چيزى گفته مى‏شود كه بين دو چيز ديگر قرار گرفته و حائل شده باشد و همين معنا در فرهنگ لغات ديگر نيز آمده است. به عبارت ديگر برزخ مانع و حد و مرز بين دو امر است. اما منظور از آن در اصطلاح شرع چيست؟ در قرآن مجيد آمده است: (و من ورائهم برزخ الى يوم يبعثون)؛ و پشت سر آنان برزخ است تا روزى كه برانگيخته مى‏شوند».مؤمنون (23)، آيه 100. امام صادق(ع) در حديثى فرموده است: «البرزخ القبر و هو الثواب و العقاب بين الدنيا والاخرة»؛ «برزخ همان عالم قبر است و عبارت است از ثواب و عقابى كه در بين دنيا و آخرت وجود دارد».تفسير نورالثقلين، ج 3، ص 553. همچنين از پيامبر اكرم(ص) نقل شده است كه فرمود: «القبر اما روضة من رياض الجنة او حفرة من حفر النيران»؛ «قبر باغى از باغ‏هاى بهشت يا حفره‏اى از حفره‏هاى دوزخ است».بحارالانوار، ج 6، ص 205.

بنابراين برزخ موقف او از هنگام مرگ انسان تا برپايى قيامت است؛ ايستگاهى كه با مرگ شروع مى‏شود و با نفخه صور خاتمه مى‏يايد.

دو. تفاوت برزخ با قيامت در جهات گوناگونى است كه به بعضى از آنها اشاره مى كنيم:

1-2. قيامت بعد از منقضى شدن اين دنيا است، در حالى كه برزخ با مردن افراد آغاز مى‏شود.

2-2. در عالم برزخ روح با بدن مثالى (اجساد لطيف) همراه است كه نه به كلى مجرد است و نه مادى محض؛ بلكه داراى يك نوع «تجرد برزخى» است و بدين صورت به حيات خود ادامه مى‏دهد؛ در حالى كه در قيامت روح با «بدن جسمانى» همراه است به گونه‏اى كه متناسب با آن جهان است.

3-2. نعمت‏هاى بهشتى در قيامت، به مراتب از نعمت‏هاى برزخى والاتر است؛ هم چنان كه عذاب دوزخى از عذاب برزخى بسى سخت‏تر است.

امام صادق(ع) مى‏فرمايد: «مؤمنان در حالى كه در عالم برزخ برخوردار از نعمت‏اند، پيوسته مى‏گويند: «ربنا اقم لنا الساعة وانجز لنا ما وعدتنا»؛ «پروردگارا بر ما قيامت را برپا كن و وعده‏هاى خود را درباره ما محقق ساز». و برعكس مشركان در حالى كه در برزخ معذب‏اند پيوسته مى‏گويند: «ربنا لاتقم لنا الساعة و لاتنجز لنا ما وعدتنا»؛ «پروردگارا قيامت را بر ما برپا مساز و وعده‏هاى خود را درباره ما محقق نفرما».بحارالانوار، ج 6، ص 269 و 270.

در برزخ عمل كاملاً منقطع نمى‏شود؛ زيرا دنيا هنوز پابرجا است و كسى كه سنت حسنه گذاشته،مثل تأليف كتابى خوب و تأثيرگذار. يا صدقه جاريه‏اى داده و يا فرزندان صالحى دارد، تا زمانى كه آنان به عمل نيك مشغول‏اند و به آن سنت عمل مى‏شود و آن صدقه به راه درست خرج مى‏شود، بر ثواب‏هاى او افزوده مى‏گردد. در مقابل هر كس سنت سيئه‏اى گذاشته باشد، يا فرزندان بدى تربيت كرده به اعمال ناشايست روى آورده است و يا پولى را در كار خلاف خرج كرده كه هنوز به واسطه آن سرمايه خلاف مى‏شود، نامه عملش سياه مى‏گردد؛ اما در قيامت به طور كل عمل منقطع مى‏شود؛ زيرا بساط دنيا برچيده شده است.

اما جواب اين سؤال كه آيا بعد از مردن قيامت انسان شروع مى‏شود يا نه؟ روشن شد كه بين زندگى دنيوى و اخروى، «عالم برزخ» حايل است. بنابراين انسان بلافاصله پس از مرگ وارد صحنه قيامت نمى‏شود؛ بلكه مدتى را در برزخ درنگ مى‏كند. البته در بعضى از تعبيرات آمده است كه با مرگ هر كس قيامت او شروع مى‏شود كه اين تسامح در تعبير و قيامت و برزخ را يكى فرض كردن است؛ زيرا در عين تفاوت‏هايى كه بين عالم برزخ و قيامت هست، چون هر دو از چشمان ما پنهان است و نسبت به ما غيب محسوب مى‏شود و هر دو جهان پس از مرگ هستند، آنها را در اين تعبير يكى فرض مى‏كنيم.

پرسمان دانشجویی