مقام نبوت و امامت نزد خدا | کتابخانه مجازی الفبا

مقام امامت از نظر خدا بالاتر است يا مقام نبوت؟ چرا؟

امامت آخرين مرحله سير تکاملي است پيامبران در مقام نبوت و رسالت تنها فرمان حق را دريافت مي کند و به مردم ابلاغ مي کند اما در مرحله امامت اين برنامه ها را به اجرا در مي آورد. خواه از طريق تشکيل حکومت يا غير آن باشد، امامت علاوه بر بيان ابلاغ رسالت در حقيقت مجري احکام شريعت هم هستند مرحله تحقق بخشيدن به تمام برنامه هاي الهي است.

قبل ازهر چيز براي روشن تر شدن اين سئوال بايد جايگاه «امامت» در «نبوت» را بررسي کرد. به طوري که از اشارات موجود در آيات و تعبيرات مختلفي که در احاديث وارد شده برمي آيد کساني که از طرف خدا ماموريتي دارند داراي مقامات مختلفي بوده اند.

1- مقام نبوت: يعني دريافت وحي از خداوند بنابراين «نبي» کسي است که وحي بر او نازل مي شود و آنچه را که بوسيله وحي دريافت مي دارد چنانچه مردم از او بخواهند در اختيار آنها مي گذارد.

2- مقام رسالت: يعني مقام ابلاغ وحي و تبليغ و نشر احکام خداوند و تربيت نفوس از طريق تعليم و آگاهي بخشيدن ، بنابراين رسول کسي است که موظف است در حوزة ماموريتي خود به تلاش و کوشش برخيزد و از هر وسيله اي براي دعوت مردم به سوي خدا و ابلاغ فرمان او اکتفا کند و براي يک انقلاب فرهنگي و فکري و عقيدتي تلاش نمايد.

3- 3- مقام امامت: يعني رهبري و پيشوايي خلق ، در واقع امام کسي است که با تشکيل يک حکومتي الهي و مرتبي آوردن قدرتهاي لازم سعي مي کند احکام خدا را عملاً اجرا و پيمان کند، و اگر هم نتواند رسماً تشکيل حکومتي دهد تا آنجا که توان دارد در اجراي احکام مي کوشد. به عبارت ديگر وظيفه امام اجراي دستورات الهي است در حاليکه وظيفه رسول ابلاغ اين دستورات مي باشد و به تعبير ديگر رسول «ارائه طريق» مي کند ولي امام «ايصال به مطلوب» مي نمايد.

ناگفته پيداست بيماري از پيامبران مانند پيامبر اسلام (صلي ا... عليه و آله) هر سه مقام را داشتند هم دريافتي وحي مي کردند، هم تبليغ فرمانهاي الهي و در تشکيل حکومتي و اجراي احکام تلاش مي کردند و هم از طريق باطني به ترتيب نفوس مي پرداختند. خداوند متعال در آيه 124 سوره مبارکه بقره مي فرمايد:

«و اذا ابتلي ابراهيم ربه بکلمات»

اين آيه از مهمترين فرازهاي زندگاني حضرت ابراهيم (عليه السلام) يعني آزمايشهاي بزرگ او پيروزيش در صحنه آزمايش ها سخن مي گويد، آزمايش هايي که مقام و عظمت شخصيت حضرت ابراهيم (عليه السلام) را کاملاً مشخص ساختن و ارزش وجود او آشکار کرد. هنگامي که از عمده اين آزمايش ها برآمد خدا مي بايست به او جايزه بدهد «فرمود: من تو را امام و رهبر و پيشواي مردم قرار دادم. (قال اني جاعلک للناس اماما)

و منظور از کلمات در اين آيه: مواردي بود که ابراهيم به وسيله آنها مورد آزمايش قرار گرفتن: که عبارتند از:

1- بردن فرزند به قربانگاه براي قرباني به اذن خدا

2- بردن و گذاشتن زن و فرزند در سرزمين بي آب و علف

3- قيام در برابر بت پرستان بابل و شکستن بت ها

4- مهاجرت از سرزمين بت پرستان و پشت پا زدن به زندگي خود.

هر يک از آن آزمايشها بسيار سنگين بود اما او با قدرت و نيروي ايمان از عهده همه آنها برآمد و اثبات کرد که شايستگي مقام «امامت» را دارد.

از آيه فوق چنين استفاده مي شود که مقام امامتي که به ابراهيم بعد از پيروزي در همه اين آزمونها بخشيده شد فوق مقام نبوت و رسالت بود.

امامت عبارتست از تحقق بخشيدن برنامه هاي ديني اعم از حکومتي به معني وسيع کلمه و اجراي حدود و احکام خدا و اجراي عدالت اجتماعي و همچنين تربيت و پرورش نفوس در «ظاهر» و «باطن» و اين مقام از مقام رسالت و نبوت بالاتر است زيرا «رسالت» و «نبوت» تنها اخبار از سوي خدا و ابلاغ فرمان او و بشارت وانذار است اما در مورد امامت همه اينها وجود دارد به اضافه «اجراي احکام» و «تربيت» نفوس از نظر ظاهر و باطن (البته روشن روشن است که بسياري از پيامبران داراي مقام امامت نيز بوده اند. در واقع نقش امام در حيات معنوي انسان مانند خورشيدي است که با اشعه زندگي بخش خود گياهان را پرورش مي‌دهد، و به موجودات زنده جان و حيات مي بخشد. و هدايت امام به معني ارائه طريق نيست زيرا حضرت ابراهيم پيش از اين مقام نبوت رسالت و هدايت به معني ارائه طريق را داشته است و مقام امامت پس از امتحانات مشکل و پيمودن مراحل يقين و شجاعت و استقامتي به ابراهيم بخشيده شده غير از مقام هدايت به معني بشارت و ابلاغ و انذار مي باشد.

پس هدايت که در مفهوم امامت قرار دارد چيزي جز «ايصال به مطلوب» و «تحقق بخشيدن روح » و پيمان کردن برنامه هاي تربيتي در نفوس آماده نيست.

بنابراين مقام امامت مقامي است بالاتر از اين ها و حتي برتر از نبوت و رسالت و اين همان مقامي است که حضرت ابراهيم (عليه السلام) پس از امتحان شايستگي از طرف خداوند دريافت داشت.

شايد سئوال شود لازمه تفسير فوق اين است که هر امام بايد نخست نبي رسول باشد، بعد به مقام امامت برسد. در صورتي که جانشينان معصوم پيامبر اسلام (صلي ا... عليه و آله) چنين نبوده اند؟

در پاسخ مي گوييم لزومي ندارد که حتماً شخص امام قبلاً به مقام نبوت و رسالت برسد بلکه اگر کسي قبل او باشد که مقام نبوت و رسالت و امامت در او جمع گردد (مانند پيامبر اسلام) جانشين او مي تواند برنامه امامتي را تداوم بخشد و اين در صورتي است که نياز به رسالت جديدي نباشد مانند پيامبر اسلام که خاتم پيامبران است.

به تعبير ديگر اگر مرحله گرفتن وحي الهي و ابلاغ تمام احکام، انجام يافته و تنها مرحله اجرا باقي مانده است جانشين پيامبر مي‌تواند خط اجرايي پيامبر را ادامه دهد، و نيازي به اين نيت که خود او نبي يا رسول باشد.

منابع:

1- تفسير نمونه ، جلد يک.

2- امامتي از ديدگاه تشيع، اثر علامه محقق محمد حسين مظفر.

به نقل از اداره پاسخگويي آستان قدس رضوي

پرسمان دانشجویی