زمان در عالم ذر | کتابخانه مجازی الفبا

آيا در عالم ذر زمان وجود داشته است؟

در توضيح اين مطلب علامه طباطبائي مي فرمايند: عالم ذر روح اين عالم است كه آن را عالم غيب نيز مي گويند ...هر موجودي دو وجه دارد وجه الي الله كه زمان و تدريج در آن راه ندارد و وجه بغيره كه در آن تدريج و زمان ( با مقايسه موجودات به يكديگر ) راه دارد خداوند متعال مي فرمايد :
انما امره اذا اراد شيئاً ان يقول له كن فيكون ( يس 82)
تنها كار خداوند وقتي بخواهد چيزي را ايجاد كند اين است تا به آن بگويد موجود شد بي درنگ به وجود مي آيد از اين آيه شريفه استفاده مي شود كه كلمه «كن»همان كلمه و گفتار خداوند متعال است و معلوم است كه كلام خداوند متعال مانند سخن گفتن انسان نيست كه با باز كردن دهان و اعتماد بر مقاطع حروف صورت بگيرد بلكه مصداق گفتار خداوند متعال ‹‹كن›› همان موجود خارجي است بر اين پايه گفتارخداوند متعال ‹‹كن›› هم امر است و هم مخاطب درست كن است يعني هم به آن «كن» مي گويد و هم به آن گوش مي دهد كه بشنود و هم قلب مي دهد كه بپذيرد پس كلمه «كن» از طرفي وجود شيي و از طرفي ايجاد آن است و در جاي ديگر مي فرمايد :
و ما امرنا الا واحده كلمح بالبصر ( قمر 50)
فرمان ما جز يكي نيست آن هم چون چشم به هم زدني مي باشد .
كنايه از اينكه امر ما تدريج بردار نيست
پس ما سوي الله و همه مخلوقات يك امر و يك «كن» ايجاد شده و يك فعل است و اين موجود واحد منبسط يك وجه الي الله دارد كه يكي است و زمان تدريج و حركت كه از لوازم جسم و ماده است در آن راه ندارد ،زيرا زمان از حركت پديد مي آيد ، و حركت لازمه جسم است و آن لازمه ماده است و به مقتضاي سنخيت بين علت و معلول از او مسلوب است اين وجه الي الله عالم ذر اين عالم است و همان موجود يك وجه ديگر دارد كه همين دنياي ظاهر است كه در آن زمان و حركت و تدريج فرض مي شود، بنابر اين عالم ذر از اين عالم مسلوب نيست.
همچنين عالم ذر اينگونه نيست كه مردم به صورت ذر و مانند مورچه يا ذرات ريز در اصلاب وجود داشته باشند و خداوند متعال به مقتضاي «الست بربكم» ( اعراف 172) آيا من پروردگار شما نيستم خود را به آنها بنماياند به گونه اي كه با چشم و امثال آن خداوند متعال را ببيند و آنگاه بلي ( اعراف 172) ( بله ) بگويند زيرا دو محذوري كه خداوند در ذيل آيه فرمود ‹‹ان تقولوا يوم القيمه انا كنا عن هذا غافلين او تقولوا : انما اشرك آباءنا من قبل و كنا ذريه من بعدهم افتهلكنا بما فعل المبطلون (1)
تا مبادا روز قيامت بگوييد ما از اين امر غافل بوديم يا بگويند پدران ما پيش از اين مشرك بوده اند و ما فرزنداني پس از ايشان بوديم آيا ما را به خاطر آنچه باطل انديشان انجام داده اند هلاك مي كني ؟ ) با معناي اخير ساز گار نيست هر چند مرحوم سيد مرتضي و طبرسي«ره» – به همين منادي دوم قائلند (2) .
منابع :
1- قرآن كريم سوره مباركه اعراف آيه 172- 173.
2- در محضر علامه طباطبائي پرسشهاي اعتقادي اخلاقي تفسيري حديثي فلسفي و عرفاني محمد حسين رخ شاد (665 پرسش و پاسخ ) ،ص 42- 43.
به نقل از اداره پاسخگويي آستان قدس رضوي

پرسمان دانشجویی