بوسيدن اماكن مقدس | کتابخانه مجازی الفبا

چرا شيعيان به هنگام زيارت در و ديوار حرم را مي‌بوسند؟

در پاسخ به سوال شما دوست عزيز عرض مي‌شود اگر منظور شما از حكم، حكم فقهي اين مسأله است در كتاب شبهاي پيشاور در اين مورد چنين آمده است: اگر زائر براي اظهار ادب، عتبات عاليات را ببوسدنه آنكه سجده نمايد و كثرت و شدت علاقه به محبوب موجب اين تعظيم و صورت بر ضريح و ديوار حرم ائمه«عليهم السلام » ماليدن و بوسيدن شود مستحب است(1) علماء و دانشمندان اسلام نيز به پيروي از آيات قرآن و احاديث زيارت قبور مخصوصا زيارت قبور پيامبران و صالحان را تجويز كرده و براي آن فضيلت و كرامتي قائل شده اند.

اما اگر پرسشتان درباره فلسفه اين كار است بايد گفت: خضوع ناقص در برابر كامل از سنتهاي عمومي حاكم بر آفرينش است هرگاه موجودي در برابر موجود ديگر احساس ضعف و نقصان نمود و او را قوي تر و كامل تر از خود بداند به طور ناخودآگاه در درون خود، نسبت به آن موجود احساس خضوع و تذلل مي نمايد آنگاه براي بهره مندي از كمال و قوت و يا مصون ماندن از تعرض او با انجام فعل مناسب خضوع و تذلل خود را ابراز مي كند. تواضع و خضوع جاهل در برابر عالم و عالم در برابر اعلم از مصاديق همين عبادت و خضوع و تذلل فطري است و به اين جهت عقل و فطرت آن را كاري شايسته مي داند هر چند فاعل آن از اينكه اين عمل مورد تشويق و رضايت شارع است به كلي غافل باشد.

بنابراين تا آنجا كه خضوع و تذلل به خاطر كمالي است كه در موجود ديگري وجود دارد نمي‌توان آنرا مذموم و ناروا دانست بلكه چنين خضوعي عقلا و شرعا ممدوح است(2)

دوست خوبم؛ همانطور كه مي دانيد در شرع مقدس اسلام به اظهار محبت و ارادت به خاندان پيامبر گرامي اسلام توصيه شده است { قل لا أسألكم عليه أجراً الا المودة في القربي }(3) به مردم بگو از شما مزدي نمي خواهم مگر دوستي خويشان نزديكم را. و در روايات زيادي نيز به به زيارت قبور ائمه «عليهم السلام »كه باعث حفظ اين دوستيهاست سفارش شده است. و علت اين امر آن است كه اگر اين دوستداري دوستان خدا تقويت شده و به صورت ارادت جلوه كند اثر تربيتي بسيار بالايي دارد. ارادت از مقوله محبت و شيفتگي است اگر انسان فردي را ايده آل و انسان كامل تلقي كند و بعد شيفته اخلاق و روحيات او شود فوق العاده تحت تاثير او قرار مي گيرد و عوض مي‌شود و تاثير اين ارادت به حدي است كه از مسأله تفكر و محاسبه نفس در تزكيه انسان كارسازتر است. استاد شهيد مطهري در فرق ايندو چنين مي گويد: اگر انسان بخواهد فقط با تكيه بر تفكر و تذكر و محاسبه نفس و مراقبه و غيره اخلاق سوء را يكا، يك با سرانگشت، فكر و حساب، از خود بزدايد و خود را اصلاح نمايد البته عملي است. اما مثل آن است كه انسان بخواهد براده هاي آهن را يكا، يك جمع كند. ولي اگر انسان اين توفيق را پيدا كند كه كاملي پيدا شود و او شيفته آن كامل گردد مي بيند كاري كه او در ظرف چند سال انجام مي داد اين در ظرف يك روز انجام مي دهد(4) لذا در دعا مي خوانيم « واجعل...محبةً لصفوة اوليائك»(5) يعني؛ خدايا مرا دوستدار خاص اولياء خود قرار بده. اما اگر اين دوستداري و شيفتگي در قالبي محافظت نشود ضعيف و پژمرده مي شود، در حاليكه همانطور كه گفتيم تأثير بسيار زيادي در تربيت انسان دارد، و اين مسأله اي است كه زيبائي شناسان يعني؛ كساني كه در رشته زيبايي شناسي كار و مطالعه مي كنند به آن اشاره كرده اند و آن اينكه اگر جوهر زيبايي در فرم و صورت ويژه خودش و در شكل متناسب خودش قرار نگيرد مي ميرد. يعني زيبايي هنگامي تحقق خارجي پيدا مي كند كه فرم مناسب خودش را بگيرد شما درباره پدر و مادرتان يا كسيكه به وي علاقه داريد جايي يا چيزي كه به آن علاقه مند هستيد وقتي داراي احساسات خاصي هستيد و حتي اين احساسات نيز شديدند اگر از بيان آن محروم باشيد چه وضعي برايتان پيش مي آيد؟ اگر اينگونه باشد اين احساس پيوند كم، كم در درون انسان ضعيف مي‌شود وحتي مي ميرد لذا انسانها احساسهاي خود را به گونه هاي مختلف بيان مي كنند اين بيان يا از طريق گفتن است. يعني كلمات خاصي را براي احساس انتخاب كردن يا ژست خاص، مثل بوسيدن يا در آغوش گرفتن و يا نماد خاصي است مثل عوض شدن رنگ چهره و... بنابراين علت استحباب بوسيدن ضريح و در و ديوار حرم ائمه معصومين«عليهم السلام » به خاطر حفظ ارادت و شيفتگي انسانها در اين قالبهاي نمادين است.
منابع و مآخذ:
1ـ شبهاي پيشاور، سلطان الواعظين شيرازي، ص350
2ـ عقايد استدلالي، ترجمه محاظرات في الإهيات، علي رباني گلپايگاني، ج1، ص122
3ـ قرآن كريم، مباركه شوري، آيه 23
4ـ تعليم و تربيت در اسلام، شهيد مطهري، ص390
5ـ مفاتيح الجنان، زيارت امين الله
به نقل از اداره پاسخگويي آستان قدس رضوي

پرسمان دانشجویی