مكان شيطان | کتابخانه مجازی الفبا

شيطان در كجا زندگي مي‌كند؟

يکي از مخلوقات الهي که از جنس جن و در صف فرشتگان و عبادت کنندگان بود و در اثر عصيان و تمرد از فرمان الهي از درگاه خداي سبحان طرد شد، شيطان (ابليس) است. «قال فاخرج منها فانک رجيم. و ان عليک لعنتي الي يوم الدين».1
اين که شيطان يک موجود بيشتر نيست درست است. ولي شيطان معني وسيعي دارد به هر موجود سرکش و طغيان‌گر و موذي شامل مي‌شود و در قرآن هم به انسان‌هاي پست و خبيث و طغيان‌گر نيز کلمه‌ي شيطان اطلاق شده است. «و کذلک جعلنا لکل نبي عدوا شياطين الانس و الجن» و چنين قرار داديم براي هر پيامبري دشمني از شيطان بشري و جن.2
همچنين از بعضي از آيات قرآن استفاده مي‌شود که ابليس هم نسل و فرزنداني دارد ولي کيفيت اين زاد و ولد براي ما مجهول است. «افتتخذونه و ذريته اولياء من دوني و هم لکم عدو» آيا مرا فراموش کرده و شيطان و فرزندانش را دوست و ولي خود گرفتيد».3
البته بعضي احتمال داده‌اند که ذريه «همان اتباع او مي‌باشند» و در برخي از روايات نيز بعضي از اسامي ذريه‌، شيطان و ياران او عنوان شده است، از جمله:
1- زوال، که کارش شراکت در نکاح و آميزش حرام است.
2- متکوّن، که به هر صورت در مي‌آيد و مردم را به اين وسيله گول مي‌زند و «برخي از مفسران گفته‌اند: ابليس پنج فرزند دارد که هر يک از ايشان را به کاري گماشته‌ است. (اثبر، اعور، مبسوط يا مشرط، داسم، زلنبور».4
خلاصه اين که شيطان از جنس جن است و جن هم به نص قرآن، زاد و ولد داشته و داراي ذريه مي‌باشد.
براي آگاهي بيشتر در اين زمينه آيات24 سوره‌ي فصلت و 56 و74 سوره‌ي الرحمن مطالعه شود.
و روايت شده است که خداي سبحان به ابليس فرمود: براي آدم ذريه‌اي خلق نمي‌کنم مگر اين که مثل آن را براي تو به وجود مي‌آورم، پس احدي از بني‌آدم نيست مگر اين که شيطاني با او قرين است.5
اضافه بر آن در برخي از روايات آمده که براي هر انساني شيطاني بلکه شياطيني مأمور است و به شماره‌ي انواع گناه بر شياطين گماشته شده‌اند، چنان که از رسول خدا(ص) روايت شده است که فرمودند: «هيچ يک از شما نيست جز آن که او را شيطاني است».6
اما در رابطه با اين که چگونه شيطان در همه‌ي مکان‌ها و زمان‌ها بني‌آدم را گمراه مي‌کند.
1- بر اساس مهلتي که شيطان از خداي سبحان خواسته و گرفته است تا وقت معلوم مي‌تواند کارش (وسوسه و گمراه کردن) را عملي کند. «قال رب فانظرني الي يوم يبعثون، قال فانک من‌المنظرين. الي يوم‌الوقت المعلوم».7 حال وقت معلوم چه روزي است مفسران تفسيرهاي گوناگون کرده‌اند، بعضي آن را پايان جهان مي‌دانند و بعضي احتمال داده‌اند منظور از آن روز قيامت است.
2- شيطاني که در مجاري ادراکي انسان و سينه او در رفت و آمد است همانند خوني که در رگ انسان جاري است، مکان مشخص کردن بر او معنا ندارد و اگر در روايات بعضي جاها را مکان براي شيطان مشخص کرده است. اولاً، اين حکم قطعي نيست و ثانياً، بر فرض بودن شياطين در آن مکان‌ها انحصار را نمي‌رساند. ثالثاً، بعيد نيست که زبان روايت از مکان شيطان شياطين کنايه و استعاره باشد. بنابراين، شيطان خودش و ذريه‌اش و اوليائش و اتباعش چه جني و چه انسي در همه‌ي مکان‌ها و زمان‌ها و در همه‌ي شرايط در دل و سينه‌ و نفس بني‌آدم با انواع حيله‌ها و عوامل گمراه کننده، تسويل و وسوسه مي‌کند و از جهات مختلف وارد مي‌شود تا انسان را گمراه کند. «اعوذ بالله من الشيطان الرجيم».
1- سوره‌ي ص، آيه77.
2- سوره‌ي انعام، آيه112.
3- سوره‌ي کهف، آيه50.
4- ملاصدرا، مفاتيح الغيب، ترجمه خواجوي، ص429، نقل از کتاب جن و شيطان، علي رضا رجالي تهراني ـ شيخ حر عاملي، وسائل‌الشيعه، ج14، ص253 ـ بحارالانوار، علامه‌ي مجلسي، ج63، ص307.
5- بحارالانوار، ج63، ص307.
6- ملاصدرا، مفاتيح الغيب، ترجمه خواجوي، نقل حديث از کتاب، جن و شيطان، عليرضا رجالي تهراني.
7- سوره‌ي حجر، آيات38، 37 و 36.
براي آگاهي بيش تر به کتب زير رجوع کنيد:
1- بحارالانوار، ج63.
2- جن و شيطان، عليرضا رجالي تهراني.
3- شيطان کيست، احمد زمرديان.
به نقل از اداره پاسخگويي آستان قدس رضوي

پرسمان دانشجویی