فزشته بودن ابليس | کتابخانه مجازی الفبا

آيا شيطان فرشته بود؟

شيطان در معاني مختلفي به كار گرفته مي شود:

الف ) ابليس كه همان شيطان جني معروف است كه بر اثر خودداري از سجده بر آدم , از درگاه الهي رانده شد.

ب ) هرگونه عامل شر و گمراهي و انحراف, اعم از نفس اماره, انسان هاي بد (شياطين انسي) جني هاي گمراه و گمراه کننده (شياطين جني).

شيطاني که فرد واحدي است همان ابليس است و شيطان به معناي عام آن اختصاص به ابليس ندارد و شامل تمام نيروهاي منحرف کننده و گمراه کننده پيراموني انسان مي شود و فرد واحدي نيست، بنابراين مي تواند همه جا و به صورت هاي مختلف مانند کتاب، مقاله، روزنامه، سخنراني، موسيقي، تصوير، فيلم، شبهه و مانند آن باشد.

توضيح بيشتر:

شيطان و ابليس: شيطان در لغت، اسم جنس است به معناى موجود شرور و شامل هر موجود متمرّد و طغيانگر و خرابكارى مى‏شود. خواه از جن باشد يا انسان يا ساير موجودات. به همين جهت در قرآن كريم گاه به صورت مفرد و گاه به جمع به كار رفته است مانند تعبير شياطين الجنّ و الانس؛(انعام / 112)

اما شيطانى كه معمولاً مورد سخن است، موجودى است به نام ابليس كه در قرآن سخن از او آمده است ابليس، موجودى است از نوع جنّ كه به فرموده قرآن كريم به واسطه عبادت پروردگار در رتبه ملائكه قرار گرفته بود لكن با تكبّر و طغيان از فرمان و دستور الهى مطرود واقع گشت و قسم ياد كرد كه بنى آدم را اغوا كند. «فسجدوا الا ابليس كان من الجنّ ففسق عن امر ربّه»؛(كهف / 50).

بنابراين حقيقت ابليس، از جنس جنّ است. جن در لغت به معناى پوشيدگى و پنهانى است يعنى موجودى كه براى ما در شرايط عادى، قابل درك حسى نيست. همان گونه كه انسان از خاك آفريده شده، جنّ از آتش آفريده شده «و الجانّ خلقناه من قبل من نار السموم»؛(حجر / 27).

ابليس كه از طايفه جن بود در طغيان و سرپيچى از اوامر خداوند، مى‏گويد «خلقتنى من نار و خلقته من طين»؛اعراف / 12)

بنابراين ابليس موجودى است از جنس آتش آفريده شده نه خاك و عنصري غير قابل حس است.

ابليس و شيطان به مانند انسان و بشر مترادف و هم معنى هستند. ابليس از نظر لغوى به معنى مأيوس و متحير آمده از ماده بلس و شيطان از ماده شاط به معنى كسي كه از غضب برافروخته است و يا از ماده شطن به معنى دورى است كه دورى از خوبي ها و دوري از خداوند مراد است و دركل مراد از اين دو لفظ همان شيطان است. ولى در قرآن آياتى كه مربوط به سجده نكردن شيطان است واژه ابليس آمده همچنين در جريانات راجع به حضرت آدم(ع) بيشتر واژه ابليس آمده و در چند مورد شيطان آمده است و موارد ديگر استعمال شيطان براى شيطان معروف و ساير شياطين آمده است به همين جهت برخى مدعى‏اند ابليس عَلَم و اسم خاص، همان شيطان معروف است كه سجده نكرد گر چه در قرآن ابليس در غير شيطان معروف به كار نرفته ولى دليلى بر اين ادعا وجود ندارد و واژه ابالسه كه جمع ابليس است در روايات فراوان آمده كه نشانگر اين است كه علم و اسم خاص براى ابليس كه سجده نكرده نيست.

براي اطلاع بيشتر ر.ک: تفسير نمونه، ج 1، ص 191 - 194 (در صورت لزوم با استفاده از فهرست موضوعي تفسير نمونه، ص 137 با عنوان «شيطان» مباحث مربوط به شيطان و ابليس را در مجلدات تفسير نمونه مطالعه فرماييد).

پرسمان دانشجویی