در اين باره گفتني است؛ از آنجا که پيامبر اسلام، خاتم النبين است و از همه پيامبران افضل است و امامان عليهم السلام از نور پيامبر اسلامند بنابراين از جهت مقام علم و ولايت بر پيامبران گذشته برتر مي دارند. آنان در روايات متعددي از پيامبر اسلام صحت اين حقيقت بيان شده مانند:
«علي مني و انا من علي»؛
«حسين مني و انا من حسين» که اين گونه روايات نزد شيعه و اهل سنت مستند مشهور است. جهت توضيح بيشتر توجه شما را به مطالب زير جلب مي کنيم:
هر چند امامان معصوم(ع) حضور جسماني پس از انبياء بوده است ولي در خصوص مقام وحقيقت آنان بر اساس روايات متعدده برتر از انبياء گذشته است كه نمونه هايي از آن تقديم مي شود:
1. به سند معتبر از امام صادق(ع) به روايت رسول اكرم(ص) نقل شده است كه: «... يا علي من و تو و امامان از فرزندان تو سرور خلقند در دنيا و پادشاهند در آخرت».
(ترجمه حياه القلوب، علامه مجلسي، اول، دارالاعتصام، 1417 ق، ص 118) كه تعبير سرور خلق و اطلاق و شمول آن انبياء را نيز در بر مي گيرد.
2. در عيون اخبار الرضا به سند معتبر از حضرت رضا(ع) روايت شده كه حضرت رسول(ص) فرمودند: تو يا علي و فرزندان تو برگزيده هاي خدايند از خلقش
(همان، ص 122) كه در اين مورد نيز اطلاق و شمول خلق، انبياء گذشته را نيز در بر مي گيرد.
3. از امام محمد باقر(ع) نقل شده است كه: «خداوند متعال چهار ده هزار سال قبل از خلقت آدم، چهارده نور از نور عظمتش را خلق فرمود، پس آن چهارده نور ارواح ما بود [جابر مي گويد] از امام دربارهء اسماي آن چهارده نور سؤال كردم ايشان فرمود: محمد، علي، فاطمه ، حسن و حسين(ع) و نور فرزند حسين(ع) كه نهمي آنان قائم ايشان است.
(بحارالانوار، ج 25، ص 4)از امام صادق(ع) در ذيل اين روايت نكاتي نقل شده است از جمله اينكه محبت علي(ع) محبت شخص موجود در دنيا در مدت زمان خاصي نمي باشد كه محسوس به حواس جزئي است بلكه مراد محبت حقيقت الهي و مقام عقل كلي حضرت است قبل از اينكه هر خلقي خلق شود.
(علم اليقين في اصول الدين، محمد حسين فيض كاشاني، تحقيق محسن بيدارفر، اول، قم، بيدار، 1377 ش، ص 803)صرف نظر از اين روايات با دو منظر ديگر مي توان برتري مقام ائمه را بر ساير انبياء اثبات كرد:
اول آنكه، بر اساس دلايل متقن عقلي و روايي «انسان كامل» مثل اعلي و روح خدايي است كه مخلوق اول و صادر اول مي باشد و از اين جهت بر تمامي انسانهاي ديگر از حيث مقام و منزلت برتري دارد.
(در اين خصوص نگا: راهنما شناسي، دفتر ششم مجموعه پرسش هاي دانشجويي، محمد رضا كاشفي، قم، اول، نشر معارف، صص 13_31)با توجه به روايات متعدد رسول خدا(ص) و عترت طاهره او اولين مخلوق بوده اند و از اين رو مصداق اعلي و حقيقي انسان كامل اند.
_ امام باقر(ع) به جابر فرمود: اولين مخلوق، حقيقت محمدي(ص) و معصومين است.
(بحارالانوار، ج 61، ص 142)_ امام رضا(ع) به نقل از پدران خود مي فرمايد: اولين چيزي كه خداي متعال خلق فرمود، ارواح ما است.
(همان، ج 57، ص 58)_ اميرمؤمنان فرمود: اولين مخلوق نور رسول خدا(ص) بود.
(همان، ص 170)به هر حال با توجه به روايات رسول اكرم(ص) و ائمه اطهار(ع) هر چند به لحاظ بدن مادي و از لحاظ زماني متأخر از مخلوق اولي اند ولي از نظر رتبه وجودي و حقيقت روحي اولين مخلوق اند و از اين رو بر تمامي مخلوقات و از جمله انبياء پيشين برتري دارند.
| لاجرم گفت آن رسول ذوفنون | رمز نحن الآخرون السابقون |
(مثنوي، دفتر 4، بيت 3764)دوم آنكه بنا بر شواهدي نبي مكرم اسلام از انبياء ديگر برتر است كه تنها به دو مورد از آنها اشاره مي كنيم.
الف) خداى سبحان به پيامبر(ص) دستور مىدهد كه: «بگو من اولين مسلمانم»
( انعام (6)، آيه 163.) و حال آن كه به هيچ پيامبرى چنين دستورى داده نشده است. مقصود از «اول المسلمين»، اوّليت ذاتى يا رتبى است، نه زمانى و تاريخى؛ زيرا اگر اوليت زمانى بود، هر پيغمبرى نسبت به قوم خويش «اول المسلمين» بود. پيامبران پيشين نيز به طريق اولى مىتوانستند مصداق اين اوليت باشند. حال آن كه خداوند مىفرمايد: «بگو من اولين مسلمانم». اين اول المسلمين، نشانگر اين حقيقت است كه حضرت رسول(ص)، اولين صادر يا اولين ظاهر و يا اولين مخلوق است، يعنى، در رتبه وجودى آن حضرت، هيچ كس قرار ندارد.
( ر.ك: تفسير موضوعى قرآن كريم، ج 8، ص 30.) ب) اين مطلب در جاى خود به اثباترسيده كه هر فيضى كه از جانب خداى سبحان نازلمىشود، با حفظ ترتيب درجات است؛ چنان كه هر فيضى هم كه به سوى خداى سبحان رجوعمىكند، به ترتيب درجات است. از اين رو، اولين فيض در «قوس نزول»، آخرين فيض نيز در «قوس صعود» خواهد بود. بر اين اساس از آن جا كه قرآن كريم، رسول خدا را خاتم پيامبران دانسته است
( احزاب (33)، آيه 40.) و روايات، وجود مقدس نبى اكرم(ص) را نخستين كسى مىداند كه در قوس صعود به لقاى خداوند بار مىيابد.
(انا اول وافد على ربّى) ؛
( بحارالانوار، ج 25، ص 1 و ج 36، ص 280.) مىتوان چنين نتيجه گرفت كه مخلوق اول، رسول خدا(ص) است و او واجد همه مزاياى مشترك و مزاياى فرد فرد پيامبران و بعضى از خصايص ويژه است كه آنان فاقد آن بودهاند. اين نوع آيات و روايات، همچنين بيانگر اين حقيقت است كه تا روز قيامت، احدى بهتر از پيغمبر اسلام نخواهد آمد؛ زيرا آن حضرت انسان كاملى است كه اگر ميليونها سال نيز بگذرد، كاملتر از او نخواهد آمد و اگر كاملتر از ايشان يافت مىشد، حتماً او به مقام خاتميّت مىرسيد؛ نه رسول اكرم(ص). چون تالى باطل است، مقدّم هم باطل خواهد بود؛ يعنى، چون كسى جز رسول خدا(ص) به خاتميت نرسيده است، مشخص مىشود كه كاملتر از آن حضرت نيز وجود ندارد. به همين جهت از معصومان(ع)، نقل شده است: «ما حالاتى داريم كه نبى مرسل و ملك مقرب هم به آن راه ندارند»
( همان، 79، ص 343.) و اين كلامى متين است؛ زيرا كسى كه در «قوس نزول»، اولين فيض و در «قوس صعود» آخرين و كاملترين آن است؛ نه نبى مرسل به مرحله او بار مىيابد و نه ملك مقرب راه پيدا مىكند.
( تفسير موضوعى قرآن كريم، ج 8، ص 53 و 24؛ ج 9، ص 233.)| منتهى در عشق چون او بود فرد | پس مر او را ز انبيا تخصيص كرد |
| گر نبودى بهر عشق پاك را | كى وجودى دادمى افلاك را |
( مثنوى، دفتر 5، ابيات 2738 - 2739.)از سوي ديگر با توجه به اين حقيقت كه اماماند بمنزله پيامبر اسلامند.
(اصول كافي، ح 702) و نفس آنان نفس نبي اكرم(ص) مي باشد.
(نگا: موسوعه الامام علي ابن ابي طالب، ج 8، صص 9_12) مي توان اذعان كرد كه مقام ائمه(ع) به دليل قرابت و منزلت و مكنت وجودي با رسول اكرم(ص) از انبياء ديگر برتر است.