عصمت در كودكي امامان (ع) | کتابخانه مجازی الفبا

آيا پيامبران در دوره كودكى نيز از عصمت برخوردارند؟ چرا؟

عصمت پيامبران و ائمه(ع) - در يك كلام معصومان(ع) - از ابتداى تولد و حتى در رحم مادر است. خداوند متعال از آن جا كه مى‏دانست عده‏اى از بندگانش به اختيار خويش - هر چند با استعدادى در سطح ساير افراد - بيش از ديگران و در بالاترين حد ممكن، از استعداد خود بهره‏بردارى مى‏كنند؛ تفضلاً اين پاداش و موهبت ويژه را به آنان عطا فرمود و آنان را از علم و اراده‏اى برخوردار ساخت كه به واسطه آن به «مصونيت كامل و مطلق» برسند. بايد توجّه داشت كه اعطاى اين موهبت، معلول شايستگى‏هاى آنان است؛ نه محصول استعداد جبرى ايشان. چنان كه در دعاى ندبه مى‏خوانيم: «اللهم لك الحمد على ماجرى... لنفسك و دينك... بعد ان شرطت عليهم الزهد فى درجات هذه‏الدنيا الدنية و زخرفها و زبرجها فشرطوا لك ذلك و علمت منهم الوفاء به فقبلتهم و قربتهم و قدمت لهم الذكر العلىّ والثناء الجلى واهبطت عليهم ملائكتك و كرمتهم بوحيك و رفدتهم بعلمك و جعلتهم الذريعة اليك...»؛ «خدايا براى توست حمد بر... تو با آنان شرط نمودى كه نسبت به زينت‏ها و منزلت‏هاى دنيوى بى‏اعتنا باشند [و جز به مقام قرب تو نينديشند ]و آنها نيز اين شرط را پذيرفتند و چون مى‏دانستى به اين شرط عمل خواهند كرد، آنان را پذيرفتى و مقرّب خويش ساختى و [به جهت همين شايستگى‏]... فرشتگان را بر آنان نازل فرمودى و با وحى خود ايشان را گرامى داشتى و از خوان علم بى‏كران خويش بهره‏ها دادى».

با توجه به تحليل «اصل عصمت»، مى‏توان دليل و چرايى عصمت در دوران كودكى معصومان را به دو وجه تقرير كرد: 1- عصمت پاداشى:

عصمت در طفوليت، به عنوان پاداشى براى عصمت اختيارى در بزرگ‏سالى است؛ يعنى، وقتى خداوند متعال مى‏داند كه فردى در آينده زندگى خود، چه مسيرى را انتخاب مى‏كند؛ به ميزان حسن انتخاب او و تلاش مداوم آينده‏اش، وى را از نخستين روز زندگى، مورد لطف و عنايت قرار مى‏دهد و از لغزش‏ها مصون مى‏دارد. 2- زمان تكليف معصومان(ع):

ملاك عصمت «علم و اراده» است و نيز عصمت نگا: محمدمحمدى رى‏شهرى، فلسفه وحى و نبوت، دفترتبليغات اسلامى، قم:1366 ش، ص‏220.، متفرع بر شأنيت و لياقت تكليف و مسؤوليت‏پذيرى است و اين هر دو در طفوليت وجود ندارد. اما اين مسأله عموميت ندارد؛ چرا كه علم و اراده، هم در زمان طفوليت هست وهم در زمان بزرگ‏سالى؛ هر چند از لحاظ شدّت و ضعف متفاوت باشند. همچنين زمان تكليف و مسؤوليت‏پذيرى، نسبت به انسان‏هاى مختلف متفاوت است؛ چنان كه حضرت عيسى(ع) در زمان نوزادى مى‏فرمايد: «قال انى عبدالله آتانى الكتاب وجعلنى نبيّا...»؛ «[كودك (حضرت عيسى)]گفت: منم بنده خدا، به من كتاب داده و مرا پيامبر قرارداده‏است». مريم (19)، آيه 30.

يا درباره يحيى(ع) مى‏فرمايد: «يا يحيى خذالكتاب بقوة و ءاتيناه الحكم صبياً»؛ «اى يحيى! كتاب [خدا] را به جد و جهد بگير و از كودكى به او نبوت داديم».

همچنين براساس نصوص دينى همان، آيه 12. و شواهد مسلّم تاريخى، عده‏اى از ائمه(ع) در سنين كودكى و نوجوانى به مقام والاى امامت نايل آمدند. امام جواد(ع) در هفت يا نه سالگى، امام هادى(ع) در هشت يا نه سالگى و امام زمان(عج) در چهار يا پنج‏سالگى. شيخ مفيد، ارشاد، موسسه الاعلمى للمطبوعات، چاپ سوم، 1399ق ، صص‏319-317 و 327-366.

بنابراين هر چند عصمت، متفرع بر تكليف است؛ اما زمان خاصى نمى‏توان براى آن تعيين كرد؛ بلكه زمان تكليف در انسان‏ها، متفاوت است و آن گونه كه از شواهد ياد شده به دست آمد، برخى از آدميان در سنين طفوليت، مكلّف و عهده‏دار مقامات و مسؤوليت‏هايى مى‏شوند و چون ائمه(ع) و برخى، از ابتدا چنين بودند، از عصمت در طفوليت نيز برخوردار بودند.

محمد تقى مصباح يزدى، راهنماشناسى، اميركبير، تهران: 1375 ش، ص 673.

پرسمان دانشجویی