حقيقت شفاعت‏ | کتابخانه مجازی الفبا

معناى شفاعت چيست؟ چگونه با بعضى آيات دال بر نفى «شفاعت» سازگار است؟

شفاعت از ماده «شفع» به معناى «زوج» در مقابل ماده «وتر» به معناى «فرد» گرفته شده است و به معناى اين است كه شخصى در كنار شخص ديگر قرار گيرد و با وساطت خود، او را در رسيدن به خواسته و حاجتش يارى دهد.

شفاعت در محاورات عرفى و گفت و گوى روزمره مردم، غالباً به معناى وساطت و درخواست شخص آبرومندى از بزرگى، براى عفو مجرمى يا ترفيع درجه و پاداش خدمت گزارى، به كار مى‏رود.

در حقيقت شخصى كه متوسل به شفاعت مى‏شود، نيروى خود را به تنهايى كافى نمى‏بيند؛ به اين جهت نيروى خود را با نيروى شفيع ضميمه نموده و در نتيجه آن را مضاعف مى‏كند تا به آنچه مى‏خواهد نايل شود. معناى اصطلاحى شفاعت‏

شفاعت عبارت است از وساطت يك مخلوق ميان خداوند و مخلوقى ديگر؛ چه در دنيا و چه در آخرت؛ چه وساطت در رسانيدن خير و چه وساطت در دفع شر و ضرر.

يكى از مظاهر رحمت واسعه خداوند، مغفرت و آمرزش است. مغفرت و آمرزش الهى مانند هر رحمت ديگر او، از طريق مجارى خاص و براساس قانون و نظام اسباب و مسببات به بندگان مى‏رسد. به عنوان مثال، همان‏گونه كه رحمت هدايت الهى، از طريق وسايط به مردم مى‏رسد و انبيا و وحى و كتاب هاى آسمانى كه براى هدايت مردم فرستاده شده‏اند، وسايط هدايت و واسطه خروج از ظلمات به نور هستند؛ رحمتِ مغفرت و آمرزش الهى نيز از طريق مجارى خاصى به مردم مى‏رسد؛ يعنى، فيض مغفرت الهى نيز از قانون و نظام اسباب و مسببات مستثنا نيست و از طريق اسباب و وسايط به بندگان مى‏رسد.

شفاعت در مغفرت، عبارت است از: «وساطت در رسيدن مغفرت و آمرزش الهى به بندگان گنه‏كار». بنابراين حقيقت شفاعت، رسيدن فيض مغفرت وآمرزش الهى از طريق مجارى و اسباب آن، به بندگان است.

به تعبير استاد شهيد مطهرى: «شفاعت»، در حقيقت همان مغفرت الهى است كه وقتى به خداوند - كه منبع و صاحب خيرها و رحمت‏ها است نسبت داده مى‏شود، با نام «مغفرت» خوانده مى‏شود و هنگامى كه به وسايط و مجارى رحمت منسوب مى‏گردد، نام «شفاعت» به خود مى‏گيرد. مطهرى، مرتضى، مجموعه آثار، ج 1، ص 259.

بنابراين در شفاعت، شفيع ميان خداوند و بنده گنه‏كار واسطه شده و سبب مى‏شود كه آمرزش و مغفرت الهى، شامل حال انسان گنه‏كار بشود. ممكن است اين شفاعت در دنيا باشد و در همين دنيا مغفرت الهى شامل حال گنه‏كار گردد (مانند شفاعت توبه) و ممكن است در آخرت و روز رستاخيز باشد (مانند شفاعت اولياى الهى براى گنه‏كاران در روز قيامت). شرايط شفاعت‏

شفاعت اولياى الهى در روز قيامت براى گنه‏كاران و واسطه شدن آنان در رساندن رحمت، مغفرت و آمرزش الهى، بدون حساب نيست؛ بلكه اينكه كسانى مورد شفاعت قرار گيرند، متوقف بر شرايطى است كه در آيات و روايات بيان شده است.

1. رضايت خداوند: همان‏گونه كه گذشت، شفاعت از سوى خداوند آغاز مى‏شود. شفاعت، فيض مغفرت الهى است كه مانند تمام فيوضات، از جانب خدا اعطا مى‏شود و شفيعان اسباب و وسايط و مجارى اين فيض هستند. فياض و اعطا كننده اين رحمت خداوند است. به همين جهت در آيات و روايات، شرط اصلى و اساسى شفاعت اين است كه مورد رضايت و پسند خداوند باشد.

شفيعان كسانياند كه خداوند آنان را براى اين امر پسنديده و به آنان اجازه شفاعت داده است: «يومئذ لا تنفع الشفاعة الا من اذن له الرحمان و رضى له قولا»؛ طه (20)، آيه 109. در آن روز شفاعت سودى ندارد مگر كسى كه خداى رحمان به او اجازه دهد و سخن او رابپسندد.

شفاعت شوندگان نيز كسانياند كه مورد رضايت و پسند خداوند باشند. «ولا يشفعون الا لمن ارتضى»؛ انبياء (21)، آيه 28. [شفيعان ]شفاعت نمى‏كنند، مگر براى كسى كه مورد رضايت و پسند خداوند باشد؛ يعنى، شفاعت شفيعان در حق كسى مؤثر واقع مى‏شود كه به مقام ارتضاى الهى نايل آمده باشد. پس، هم اصل شفاعت از سوى خداوند و اعطاى او است و هم شفيعان راخداوند براى اين مقام تعيين كرده و هم شفاعت شوندگان كسانياند كه خداوند مى‏خواهد.

2. گنه‏كارانى مورد شفاعت قرار مى‏گيرند كه گناهان آنان، اصل ايمان شان را به خطر نيفكنده باشد. به همين جهت در منابع دينى آمده است كه كافر و مشرك در روز قيامت شفاعت نمى‏شوند و شفاعت شفيعان به حال آنان سودى نخواهد داشت.

پرسمان دانشجویی