جهان شناسي علمي | کتابخانه مجازی الفبا

توضيحات کاملي در مورد جهان شناسي علمي مي خواستم.

به طور كلي گفته شده است كه سه نوع جهان بيني وجود دارد. جهان بيني مذهبي، جهان بيني فلسفي و جهان بيني علمي. كه هر كدام از اين ها نيز اقسامي دارند. هر مذهبي جهان بيني خاص خود را دارد. جهان بيني مسيحيت با جهان بيني اسلام متفاوت است. حتي جهان بيني شيعه با جهان بيني اهل سنت تفاوت دارد. جهان بيني فلسفي نيز به تبع تفاوت فلسفه ها اقسام فراواني دارد. و قسمي از اين جهان بيني فلسفي ، جهان بيني علمي است.
فلسفه به طور كلي به دو گونه مابعدطبيعي و طبيعي تقسيم مي شوند. فلسفه هايي كه از ماوراء طبيعت نيز بحث مي كنند فلسفه هايي مثل فلسفه ماركس (ماركسيسم) كه قايل به ماوراء طبيعت نيستند فلسفه علمي ناميده مي شوند. و از آنجايي كه به مرور فلسفه و علم از هم جدا تلقي شده اند اين گونه فلسفه ها نيز حساب خود را از فلسفه جدا كرده اند. و جهان بيني فلسفي به معني جهان بيني قايل به ماوراء الطبيعه استعمال شده است و در مقابل جهان بيني مادي بامسامحات زيادي جهان بيني علمي، به معني جهان بيني گسسته از ماوراء الطبيعه خوانده شده است.
علم به خودي خود نوعي جهان بيني به معناي دقيق كلمه نيست است بلكه به طور جزئي جهان هستي را به ما مي شناساند. مثلا نظام فيزيك نيوتني يك نوع نگاه به عالم هستي است. همان طور كه فيزيك نسبيتي اينشتين هم يك نوع نگاه به جهان است. لكن اين نگرش ها به خودي خود هيچ حكمي درباره ماوراء طبيعت نمي دهند. اما دانشمند علوم تجربي گاه از اين نظريات علمي برداشت هاي فلسفي نيز مي كند. و از طريق يافته هاي علمي خود در مورد مبدأ منتها و ماهيت عالم اظهار نظر مي كند. و اينجاست كه جهان بيني علمي به معني رايج آن متولد مي شود. مثلا نيوتن خدا را به عنوان يك ساعت ساز مي ديد. يعني معتقد بود كه خدا جهان را ساخته و كوك كرده و به حال خود رها كرده است. و هيچ دخالتي در آن نمي كند. و يا برخي خدا را رخنه پوش عالم مي دانند يعني هر جا علم از توجيه امور باز مي ماند پاي خدا را به ميان مي كشند. ماركسيتها نيز اين كشفيات علمي استفاده مي كنند كه نيازي وجود خدا نيست.
بنابراين جهان بيني و جهان شناسي علمي نيز آن گونه كه ادعا كرده اند. يك جهان بيني واحد نيست. و مثل جهان بيني مذهبي و فلسفي اقسامي دارد. هم چنين آن گونه كه برخي ادعا كرده اند اين گونه جهان بيني ثابت و قطعي نيست. چرا كه خود علم ثابت و قطعي نيست. فيزيك نظري دائما در حال تغيير است و هر از چندي نظريات قديمي رد شده و نظريه هاي جديد متولد مي شوند و حتي مشاهده شده كه برخي نظريات رد شده بعد از مدتي دوباره زنده شده و با شكلي جديد مطرح شده اند. نظريات علمي قطعي نيز نيستند چرا كه اساس علوم تجربي بر استقراء ناقص است كه آن هم غيريقيني است. لكن براي فهم عالم ماده راهي جز همين وجود ندارد. و اساسا عالم ماده به خاطر ضعف وجوديش بيش از اين اين قابل فهم حصولي نيست. و به چنگ برهان قطعي عقلي نمي آيد. بنابراين آن چنان كه برخي ادعا كرده اند جهان بيني علمي رحجاني بر جهان بيني فلسفي و مذهبي ندارد. بلكه مي توان گفت جهان بيني علمي مادون جهان بيني فلسفي و مذهبي و ححتي مستمد از آنها است.
جهت مطالعه بيشتر ر.ك:
1. مقدمه اي بر جهان بيني اسلامي،‌ شهيد مطهري
2. علم و دين، ايان باربور.

پرسمان دانشجویی