اسلام و شادي | کتابخانه مجازی الفبا

آيا احکام شرعي اسلام مغاير با خوشي هاي انسان است يا خير؟ چرا؟

1. با توجه به آموزه ی موجود در منابع دينى، يعنى قرآن و سيره ی پيشوايان معصوم ، دين اسلام نه تنها موافق نشاط و شادى بلکه تأمین کننده نشاط و شادی حقیقی است . امّا برخی به جای اینکه دین را از منابع آن گرفته در مورد آن قضاوت نمایند به باورهای دینداران سطحی مراجعه نموده بر اساس آن درباره ی دین اسلام قضاوت می کنند.
در اسلام سفارش به نشاط و سرزندگی و پرهیز از کسالت و بی حالی و افسردگی چندان زیاد است که اگر روایات مربوط به آن یکجا گرد آورده شود کتابی از آن ساخته خواهد شد. در سطور زیر به چند نمونه از این روایات اشاره می شود.
« قَالَ ع إِيَّاكَ وَ الْكَسَلَ وَ الضَّجَرَ فَإِنَّهُمَا مِفْتَاحُ كُلِّ شَرٍّ- مَنْ كَسِلَ لَمْ يُؤَدِّ حَقّاً- وَ مَنْ ضَجِرَ لَمْ يَصْبِرْ عَلَى حقّ . ـــــــــــ معصوم (ع) فرمود: بر تو باد پرهیز از کسل بودن و افسردگی ، که همانا آن دو کلید هر شرّی هستند. هر که کسل باشد حقّ خدا را اداء نمی کند ؛ و هر که افسرده و غمگین باشد بر حقّ و حقیقت صبر نمی کند. » (بحار الأنوار ، ج‏75 ،ص175 )
« ... وَ النَّشَاطُ وَ ضِدَّهُ الْكَسَلَ وَ الْفَرَحُ وَ ضِدَّهُ الْحَزَنَ وَ الْأُلْفَةُ وَ ضِدَّهَا الْفُرْقَة... ــــــــ امام صادق (ع) هنگام شمارش لشکر عقل و ضدّ آنها (لشکرجهل ) فرمودند: ... و نشاط که ضدّ آن کسل بودن است ؛ و شادمانی که ضدّ آن غصّه است ؛ و الفت که ضدّ آن جدایی است. ... » (بحار الأنوار ، ج‏1 ،ص111 )
« ... فَعَدُوُّ الْإِيمَانِ الْكُفْرُ وَ عَدُوُّ الْحِلْمِ الْحُمْقُ وَ عَدُوُّ الْعَقْلِ الْغَيُّ وَ عَدُوُّ الْعِلْمِ الْجَهْلُ وَ عَدُوُّ الْعَمَلِ الْكَسَل ... ـــــــــ دشمن ایمان کفر است ، و دشمن حلم ، حماقت ، و دشمن عقل ، گمراهی و دشمن علم ، جهل ‏ و دشمن عمل ، کسالت و بی حالی. ... » (بحار الأنوار ، ج‏58 ،ص288 )
« إِيَّاكَ وَ الضَّجَرَ وَ الْكَسَلَ فَإِنَّهُمَا يَمْنَعَانِكَ حَظَّ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَة . ــــــــ بپرهیز از افسردگی و کسالت ؛ همانا آن دو تو را از به دست آوردن حظّ دنیا و آخرت باز می دارند. » (بحار الأنوار ، ج‏66 ،ص395 )
« إِنَّ الْأَشْيَاءَ لَمَّا ازْدَوَجَتْ ازْدَوَجَ الْكَسَلُ وَ الْعَجْزُ- فَنُتِجَ مِنْهُمَا الْفَقْر. ــــــــ زمانی که اشیاء با یکدیگر ازدواج می کردند ، کسلی با ناتوانی ازدواج نمود و از آن دو فقر زاده شد.» (بحار الأنوار ، ج‏75 ،ص59 )
« الْكَسَلُ يُضِرُّ بِالدِّينِ وَ الدُّنْيَا . ــــــــ کسل بودن زیانبار است نسبت به دین و دنیا » (بحار الأنوار ، ج‏75 ،ص180)
« ... غَسْلُ الثِّيَابِ يَذْهَبُ بِالْهَمِّ وَ الْحُزْنِ وَ هُوَ طَهُورٌ لِلصَّلَاةِ. ـــــــــ شستن لباسها غم و غصّه را از بین می برد همچنین پاکیزگی است برای نماز.» ( بحار الأنوار ، ج‏10 ،ص91 )
« النَّشَاطُ فِي قِيَامِ اللَّيْلِ وَ الْيَأْسُ مِمَّا فِي أَيْدِي النَّاسِ وَ الْحِفْظُ لِأَمْرِ اللَّهِ وَ نَهْيِهِ عَزَّ وَ جَل‏. ــــــــــ نشاط در شب زنده داری (نماز شب خواندن) است ، و در چشم نداشتن به آن چیزی است که در دست مردم است ، و در رعایت امر و نهی خداوند عَزَّ وَ جَل است. » ( بحار الأنوار ، ج‏27 ،ص78 )
« وَ رُوِيَ أَنَّهُ ص كَانَ يَمْزَحُ وَ لَا يَقُولُ إِلَّا حَقّاً وَ لَا يُؤْذِي قَلْباً وَ لَا يُفْرِطُ فِيه‏ . ــــــــ روایت شده که همانا او (پیامبر (ص) ) همواره شوخی می کرد ولی در شوخی جز سخن حقّ نمی گفت و قلب کسی را آزرده نمی کرد و در شوخی زیاده روی نمی نمود. » (بحار الأنوار ، ج‏69 ،ص235 )
2. احکام الهی نیز همگی برای نشاط بخشی و سرزندگی وضع شده اند. برای مثال روزه با سم زدایی از بدن ، و تقویت اعصاب زمینه ی نشاط را فراهم می کند. آمارها نشان داده که در ماه رمضان میزان جرم و جنایت و خشونت و طلاق و امثال این امور به شدّت کاهش می یابند ؛ و با اینکه مردم گرسنه اند ولی خوشرویی و نشاط در چهره ها به وضوح دیده می شود. همچنین تحقیقات روانشناسان نشان داده که افراد اهل دعا و نیایش کمتر از افراد دیگر دچار مشکلات روانی می شوند ؛ حتّی ثابت شده درصد بیماریهای جسمی این افراد نیز کمتر از دیگر افراد است. جالب است که حتّی گریه برای اهل بیت (ع) نیز موجب نشاط خاصّی در افراد مومن می شود ؛ به نحوی که بعد از گریه بر امام حسین (ع) افراد نوعی سبکی و نشاط معنوی در وجود خود احساس می کنند. همچنین آمارها نشان داده که در محرّم جرم و جنایت و بزهکاریها به شدّت پایین می آید و در مقابل همدلی ها و خیرات و حسنات و الفتها افزونی می گیرند. همچنین تحقیقات نشان می دهد که وضو با آب سرد ـ که مستحبّ است ـ باعث نشاط می شود. باز ثابت شده که در حالت سجده بیشتر مقدار خون به مغز می رسد که موجب فعّالتر شدن مغز می شود. استنشاق آب که قبل از وضو مستحبّ است مانع از سینوزیت و دیگر دردهای سر و صورت می شود. مسواک زدن که مستحبّ است یکی دیگر از علل نشاط است. خواب قیلوله ـ خواب دم ظهر ـ که مستحبّ است باعث تقویت حافظه و نشاط در بقیّه ساعات روز است. پوشیدن لباس تیره و سیاه جز در عزای اهل بیت و علما و شهدا مکروه است و بر عکس پوشیدن لباس روشن و بخصوص سفید مستحبّ است. همچنین وسواس که از عوامل اضطراب است حرام و عبادت با وسواس خروج از حکم دین است. و ...
البته در دین اسلام ، سرخوشی و مستانگی ، قهقه زدن ، شوخی های زشت و زننده ، زیاده روی در شوخی ، الکی خوشی و امثال این امور نیز جایز نیستند ؛ چرا که اینگونه امور نیز انسان مثل افسردگی و کسلی و غم و غصّه ی منفی باعث رکود بوده عقل را زائل می کنند.
3. با كندوكاوی اجمالی در نظريات و گفته‏هاى دانشمندان و متون معتبر ، مى‏توان موارد ذيل را در زمره ی عوامل نشاط و انبساط درونی بر شمرد.
1. ايمان 2. داشتن روحیّه ی رضايتمندی و تحمّل 3. پرهيز از گناه 4. مبارزه با نگرانى 5. تبسّم و خنده 6. مزاح و شوخى منطقی 7. استعمال بوى خوش 8. آراستگی ظاهری در حدّ متعارف 9. پوشيدن لباس‏هاى روشن 10.پرهیز از مجالست با افراد افسرده 11. ورزش و کار و فعّالیّت بدنی 12. داشتن روحیّه ی توکّل و اميدواری 13. سير و سفر 14. نماز شب 15. تفريح و مشاهده طبیعت بخصوص فضاهای سبز 16. تلاوت قرآن 17. تفكر در آفريده‏هاى خداوند 18. صدقه دادن و...
ر.ک:
وسائل الشيعة، شيخ حر عاملى، ج 5، باب ملابس.
امالى شيخ طوسى، حدیث 45
بحارالانوار، محمدباقر مجلسى، ج 71، ص 95

پرسمان دانشجویی