لا اكراه في الدين | کتابخانه مجازی الفبا

آيه لا اكراه في الدين كه ميگويد اجباري در دين نيست چه معنايي ميدهد؟ اگر اجباري نباشد، براي مثال كسي دين تحريف شده ي مثلا مسيحيت را انتخاب ميكند و ميگويد خدا گفته اجباري در دين نيست!

پاسخ اجمالي:

بلي يقيناً كسي مجبور نيست مسلمان شود. اگر خواست مسيحي باشد. خواست يهودي باشد. خواست كافر باشد. و ... . اين همه راههايي هستند كه برخي به سوي سعادت ابدي و بهشت برين مي روند و برخي به سوي شقاوت ابدي و جهنّم. خدا هم كسي را مجبور نكرده كه كسي حتماً راه بهشت را برگزيند يا راه جهنّم را. هر كس هر راهي را دوست دارد، آزاد است كه همان راه را بپيمايد. فرمود: « إِنَّا هَدَيْناهُ السَّبيلَ إِمَّا شاكِراً وَ إِمَّا كَفُوراً ــــ ما راه را به او نشان داديم، خواه شاكر باشد(و پذيرا گردد) يا ناسپاسي كند.‏ » (الإنسان:3)پاسخ تفصيلي:

1ـ خداوند متعال انسان را آفريده و نقشه ي وجود آدمي را در اختيار وي قرار داده و به او صفارش نموده كه سعي كند خود را طبق آن نقشه بسازد ؛ لكن كسي را مجبور نساخته كه حتماً مطابق آن نقشه ساختمان وجود خودش را درست كند؛ چون اگر خدا كسي را بر اين امر مجبور مي ساخت ديگر كسي توان آن را نداشت كه راه ديگري را در پيش بگيرد ؛ ولي علناً مي بينيم كه عدّه اي نخواسته اند طبق كتاب راهنماي انسان، خود را بسازند. پس يقيناً اجباري در كار نيست و مردم در انتخاب يا عدم انتخاب اين راه كاملاً مختارند ؛ « إِنَّا هَدَيْناهُ السَّبيلَ إِمَّا شاكِراً وَ إِمَّا كَفُوراً ــــ ما راه را به او نشان داديم، خواه شاكر باشد(و پذيرا گردد) يا ناسپاسي كند.‏ » (الإنسان:3). آيه ي « لا إِكْراهَ فِي الدِّينِ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ ... » نيز دقيقاً همين معنا را افاده مي كند كه انسان در انتخاب راه، مختار است و كسي نمي تواند ديگري را به معناي حقيقي كلمه وادار به پذيرش دين كند ؛ كما اينكه وادار نمودن شخصي به انكار حقيقي دين نيز غير ممكن مي باشد. چرا كه پذيرش دين امري اعتقادي ، قلبي و دروني است و چنين اموري اساساً قابل اجبار نيستند ؛ نه اينكه اجبار ممكن است ولي اسلام حكم به اجبار نمي كند. همان گونه كه نمي توان با تهديد و كتك زدن و امثال اين امور فردي را وادار كرد كه كسي را دوست داشته باشد ؛ يا از كسي متنفّر شود ؛ چون اين امور ، مربوط به قلبند. بلي مي توان كسي را با زور و تهديد واردار نمود كه در زبان اظهار محبّت به كسي كند يا به وجود خدا اقرار نمايد يا به ظاهر نماز بخواند ، ولي هيچگاه نمي توان او را به زور و جبر وادار نمود كه در قلب نيز به آن شخص محبّت داشته باشد يا وجود خدا را بپذيرد يا به نيّت قربةالي الله نماز بخواند. بلكه بر عكس ، هر چه كسي را به اين گونه امور بيشتر اجبار نمايند خود به خود نتيجه ي معكوس مي دهد و انزجار شخص زيادتر مي شود. لذا نمي توان يك شخص غير مسلمان را با زور واداشت كه مسلمان شود ؛ يا كسي را كه قلب او از اعتقاد و يقين به اسلام برگشته نمي توان با زور وادار نمود كه دوباره به اسلام معتقد گردد. تنها كاري كه براي او مي توان نمود اين است كه با استدلال ، يقين او را نسبت به حقّانيّت اسلام بازسازي نمود ، يا مانع از اين شد كه او افكار خود را منتشر نمايد. پس « لا إِكْراهَ فِي الدِّينِ » يعني دين ذاتاً قابل اجبار كردن نيست و غير مسلمان را نمي توان مجبور نمود كه قلباً مسلمان شود ؛‌ يا منحرف را واردار نمود كه به راه درست برگردد.

پس آدمي آزاد است كه كتاب آسماني (كتاب راهنماي دستگاه وجود آدمي) را جزء برنامه زندگي خود قرار بدهد يا ندهد ؛‌ لذا « لا اكراه في الدين » يعني در پذيرش دين اجبار راه ندارد. اگر كسي به اين كتاب راهنما عمل نمود طبيعي است كه وجود خود را مطابق آن، وجود انساني خواهد ساخت. امّا اگر طبق اين نقشه وجود خود را نساخت روشن است كه هر چيزي خواهد شد غير از انسان. لذا فرمود:« مَثَلُ الَّذينَ حُمِّلُوا التَّوْراةَ ثُمَّ لَمْ يَحْمِلُوها كَمَثَلِ الْحِمارِ يَحْمِلُ أَسْفاراً بِئْسَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذينَ كَذَّبُوا بِآياتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمينَ ـــــ كسانى كه مكلّف به تورات شدند ولى حق آن را ادا نكردند، مانند الاغي هستند كه كتابهايى حمل مى‏كند؛ گروهى كه آيات خدا را انكار كردند مثال بدى دارند، و خداوند قوم ستمگر را هدايت نمى‏كند» (جمعه:5) يعني اگر كسي نقشه ي انساني را با خود برداشت ولي طبق آن خود را نساخت طبيعي او چون الاغي باركش خواهد بود.2ـ امّا بهشت و جهنّم چيست؟

بهشت خود انسان نرمال است. اگر كسي انسان از دنيا رفت بهشت در وجود خود اوست ؛ « فَرَوْحٌ وَ رَيْحانٌ وَ جَنَّةُ نَعيمٍ ـــ‌ پس او رَوح و ريحان و بهشت پرنعمت است » (الواقعة : 89 ) يعني خود انسان ، تمام لذّات را با خود و متّحد با خود دارد. چرا كه بهشت در حقيقت تجسّم اعتقادات و خلقيّات و اعمال خود شخص مي باشند نه چيزي جداي از خودش. امّا جهنّم آنگونه كه برخي توهّم نموده اند ، گودالي پر از آتش نيست كه گناهكاران را در آن بيندازند ؛ خرابي وجود شخص است كه برايش به صورت جهنّم جلوه مي كند. خدا كسي را جهنّم نمي برد. خود همان جهل ، همان حسد ، همان كينه ، همان غضب و ... جهنّم است. خود همان مال حرام آتش است نه اينكه حرام خوار را در آتش اندازند. او خودش در آتش خويش افتاده است ؛ « إِنَّ الَّذينَ يَأْكُلُونَ أَمْوالَ الْيَتامى‏ ظُلْماً إِنَّما يَأْكُلُونَ في‏ بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَيَصْلَوْنَ سَعيراً ـــ كسانى كه اموال يتيمان را به ظلم و ستم مى‏خورند ،‌ جز اين نيست كه آتش مى‏خورند و بزودى در شعله‏هاى آتش (دوزخ) مى‏سوزند» ( النساء : 10).

پس خدا كسي را جهنّم نمي برد يا به صورت حيوان محشور نمي كند بلكه خود او وقتي انسان نيست ، حيوان است. وقتي دل ودين وزندگي و آسايش ديگران را مي سوزاند پس خودش آتش است ؛ خودش هيزم سوزنده جهنّم است. « يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْليكُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ عَلَيْها مَلائِكَةٌ غِلاظٌ شِدادٌ لا يَعْصُونَ اللَّهَ ما أَمَرَهُمْ وَ يَفْعَلُونَ ما يُؤْمَرُونَ ــــ‌ اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد خود و خانواده خويش را از آتشى كه هيزم آن انسانها و سنگهاست نگه داريد »‌ (التحريم : 6) ربادهنده خودش آتش است لذا زندگي مردم را آتش مي زند. قاچاق چي موادّ مخدّر خودش آتش است. صدام وبوش و هيتلر خودشان آتشند ؛ لذا دنيا را به هم آتش مي كشند.

خدا با كسي بازي نمي كند ؛ خدا منزه از آن است كه بازيگري كند « وَ ما خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما لاعِبينَ ـــــ ما آسمانها و زمين و آنچه را كه در ميان اين دو است به بازى نيافريديم‏ » (الدخان : 38 ) اين برخي بندگان جاهلند كه گرفتار توهّمات شده و مغرورانه و جاهلانه بازي مي كنند و خيال مي كنند كه خدا نيز اهل بازي است ؛ « وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ لَيَقُولُنَّ إِنَّما كُنَّا نَخُوضُ وَ نَلْعَبُ قُلْ أَ بِاللَّهِ وَ آياتِهِ وَ رَسُولِهِ كُنْتُمْ تَسْتَهْزِؤُنَ ـــــ و اگر از آنها بپرسى (: «چرا اين اعمال خلاف را انجام داديد؟!»)، مى‏گويند: «ما بازى و شوخى مى‏كرديم!» بگو: «آيا خدا و آيات او و پيامبرش را مسخره مى‏كرديد؟!» » (التوبة : 65 ). آري اينها خود را مسخره نمودند و نداستند كه اين دين و كتاب آسماني نقشه ي خودسازي بودند نه وسيله بازي و بحث و جدل با ديگران. « وَ ذَرِ الَّذينَ اتَّخَذُوا دينَهُمْ لَعِباً وَ لَهْواً وَ غَرَّتْهُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا وَ ذَكِّرْ بِهِ أَنْ تُبْسَلَ نَفْسٌ بِما كَسَبَتْ لَيْسَ لَها مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِيٌّ وَ لا شَفيعٌ وَ إِنْ تَعْدِلْ كُلَّ عَدْلٍ لا يُؤْخَذْ مِنْها أُولئِكَ الَّذينَ أُبْسِلُوا بِما كَسَبُوا لَهُمْ شَرابٌ مِنْ حَميمٍ وَ عَذابٌ أَليمٌ بِما كانُوا يَكْفُرُون‏ ـــــ و رها كن كسانى را كه دين خود را به بازى و سرگرمى گرفتند، و زندگى دنيا، آنها را مغرور ساخته، و با اين (قرآن)، به آنها يادآورى نما، تا گرفتار دستاورد خود نشوند! جز خدا، نه ياورى دارند، و نه شفاعت‏كننده‏اى! و (چنين كسى) هر گونه عوضى بپردازد، از او پذيرفته نخواهد شد آنها كسانى هستند كه گرفتار دستاورد خود شده‏اند ؛‌ نوشابه‏اى از آب سوزان براى آنهاست و عذاب دردناكى بخاطر اينكه كفر مى‏ورزيدند »(انعام:70)

پرسمان دانشجویی