اثبات صفات سلبيه خداوند | کتابخانه مجازی الفبا

صفات سلبيه خدا (نفي جسماني بودن، نفي جايگيري در زمان و مكان، نفي تحرك، تحول و تكامل، نفي تركيب بودن و ...) را اثبات بفرماييد؟

معمولاً اوصاف خداوند را به دو بخش تقسيم مى‏كنند: صفات ذات و صفات فعل. صفات ذات را به دو بخش تقسيم كرده‏اند: صفات جمال و صفات جلال. منظور از صفات جمال، صفاتى است كه براى خداوند ثابت است (صفات ثبوتيه نيز مى‏گويند) مانند: علم، قدرت و ازليت، ابديت ؛ و منظور از صفات جلال، صفاتى است كه از خداوند نفى مى‏شود مانند: جهل، عجز، جسمانيت و... و به اين صفات، صفات سلبيه نيز گفته مى‏شود.
خداوند جسم و جسماني نيست : چون هر چيز كه سه بعد دارد، يعنى داراى طول، عرض و عمق است و بتوان بدان با حواس پنجگانه ظاهر درك كرد ، را «جسم» گويند.جسم با تحقق خود خلئى را كه مكان مى‏نامند پر مى‏كند، بنابراين هيچ جسمى خالى از مكان نبوده و بى‏نياز از آن نيست.اگر فرض كنيم خدا جسم باشد، در اين صورت وجود او همراه با مكانى خواهد بود كه در آن جاى گيرد، و به اين مكان نياز خواهد داشت، و نياز، با خدايى، سازگار نيست.
و نيز هر جسمى مركب از اجزاست و هر مركبى به اجزاى خود نيازمند است. پس اگر فرض كنيم خدا جسم باشد بايد او را مركب و نيازمند بدانيم در حالى كه گفته شد: نياز و احتياج با خدا بودن و دارا بودن همه كمالات سازگار نيست.
حركت نيز در او راه ندارد زيرا حركت يعني جابجا شدن و رفتن به مكاني كه در آن نبوده و خالي كردن جايي كه در آن بوده ، چون خداوند مكان ندارد پس حركت نيز در مورد او قابل تصور نيست. زمان نيز چون مقدار حركت است با نفي شدن حركت ديگر زمان نيز در مورد خداوند بي معنا مي گردد. تحول و تكامل نيز از نقص و كمبودي خبر مي دهد كه پس از تحول و تكمل رفع مي گردد ، و چون خداوند واجد تمام كمالات و اصلا آفريننده تمام كمالات است پس اين دو ويژگي نيز در مورد او بي معنا خواهد بود
پيشوايان بزرگ اسلام با بيان‏هايى محكم، جسم بودن را از خدا نفى كرده‏اند.
امام صادق ( عليه السلام) مى‏فرمايد:«سبحان من لا يعلم كيف هو ليس كمثله شى‏ء و هو السميع البصير لا يحد و لا يحس... و لا يحيط به شى‏ء و لا جسم» : منزه است خدايى كه كسى جز او نمى‏داند كه ذات او چگونه است، هيچ چيز مانند او نيست و او شنوا و داناست، محدود و محسوس نيست، كمالات او حد و انتها ندارد... و با حواس درك نمى‏شود جسم نيست. (صدوق، توحيد، ص .98 )
و يا در جاى ديگر مى‏فرمايد:« ان الجسم محدود متناه و الصورة محدودة متناهية فاذا احتمل الحد احتمل الزيادة و النقصان و اذا احتمل الزيادة و النقصان كان مخلوقا» : امام ششم در اين جمله‏ها با برهانى بسيار محكم جسم بودن را از خدا نفى مى‏كند، توضيح اين كه: تمام اجسام به حكم داشتن سه بعد (طول، عرض و عمق) و محدود بودن هر كدام از آنها، محدود خواهند بود؛ يعنى قابل كم و زياد شدن هستند و هر چيزى كه محدود و قابل كم و زياد شدن باشد، مخلوق خواهد بود، و خالق و آفريدگار جهان محدود نيست و هيچ حد و مرزى براى او فرض نمى‏شود؛ زيرا حد و مرز داشتن نشانه مخلوق است. (همان، ص .99)
خداوند زمان و مكان ندارد و نيز حركتي در او راه ندارد و همچنين دچار تكامل و تحول نمي گردد و نيز امري مركب نيست چون تمام اين ويژگي ها مختص جسم و امر جسماني است. او مكان ندارد چون مكان يعني نطه اي كه چيزي در آن قرار دارد و لازمه مكان داشتن اين است كه بتوان بدان اشاره كرد و گفت اينجا هست و آنجا نيست در حالي كه خداوند موجودي نامحدود است پس مكان داشتن مكان براي او غير قابل تصور است بلكه او همه جا هست و اصلا برتر از جا و مكان است..
خلاصه چون هستي خداوند عين وجود است و وجود امري ذاتي اوست و هيچ امر عدميي در او راه نداد چون او سراسر وجود است ، بدين خاطر هيچ نقص و كمبودي كه حكايتگر امري عدمي است و از ويژگي هاي ممكنات و مخلوقات ، در او راه ندارد و از هر عيبي مبراست و واجد تمام كمالات است چرا كه او است تنها خالق و ايجاد كننده كمالات مخلوقات از اين دهنده چيزي نمي تواند خود از آن بي بهره باشد.

براى آگاهى بيشتر ر.ك: 1- الهيات، جعفر سبحانى، ج 1 2- پيام قرآن، مكارم شيرازى، ج 4 3- شناخت صفات خدا، جعفر سبحانى 4- آموزش كلام اسلامى، محمد سعيدى‏مهر، ج 1

پرسمان دانشجویی