چگونگی شناخت تشیع | کتابخانه مجازی الفبا

اينجانب مدتي است به يک مشکل اعتقادي دچار شده ام. من با اينکه يک فرد شيعه هستم و بسيار به اصول و عقايد مذهب خود پايبند مي باشم ولي نمي دانم که از روي سستي ايمان است يا چيز ديگري گاهي دچار شک و ترديد مي شوم. لطفا براي اينکه قلبم آرام گيرد و اطمينان قلبي در مورد مکتب و مذهبم پيدا کنم مرا راهنمائي بفرمائيد. چه کار کنم تا از اين شک و ترديد ها خارج شوم؟!

ابتدا بايد اين نکته را خاطر نشان سازيم که شک و ترديد و وسوسه و تزلزل از خطرات و القائات شيطاني است. چنان که يقين و ثبات و اطمينان از الطاف رحماني و الهي است؛ يعني شيطان براي بيرون راندن بندگان خداوند از راه مستقيم، از وسايل و حيله هاي متفاوتي استفاده مي کند و از آنجا که اهل کيد و مکر است، روش گمراه نمودن افراد را به حسب آمادگي هايشان تشخيص داده و از همان راه وارد مي شود. علاوه بر تحريکاتي که از طرف شيطان متوجه انسان است ذهن بشر نيز بيشتر اوقات آرام و قرار ندارد و در مورد هر مسأله اي دست به کاوش مي زند که اين مسأله هر چند امري مثبت است اما اگر نظم نيابد و روشمند نگردد مشکل آفرين خواهد بود. ذهن انسان به مقتضاي ويژگي خاصش با هر پديده اي که رو به رو مي شود سؤال و مسأله اي را طرح مي کند و خود نيز سعي در پاسخگويي بدان ها مي نمايد و چون ابزار و توانش محدود است دچار سرگرداني و حيرت مي گردد. حال آنچه را ما براي جلوگيري از ورود شک و ترديد و استقرار آن مفيد مي دانيم پيشنهاد مي کنيم بدان اميد که راهگشا باشد. بايد سعي کرد توان و ابزار ذهني را تقويت کرد و ‌آن نيز با مطالعه کتاب هاي مفيد اعتقادي و ديني و تأمل در آنها تحقق مي يابد. بايد با پرداختن به يک سري فعاليت هاي جسمي و ورزشي فرصت را از بلند پردازي ها و شيطنت ذهني که غالبا دستمايه اهداف شيطان قرار مي گيرد، گرفت بدين گونه که بخشي از اوقات روز را صرف انجام حرکات ورزشي کرد، بخشي را به مصاحبت و گفتگو با خانواده و دوستان اختصاص داد و حتي مي توان در کارهاي منزل حضوري فعاليت داشت. بايد در مورد مسائل و ترديدهايي که برايتان پيش مي آيد با دقت و مطالعه دست به تحليل و بررسي بزنيد و در صورت نياز از کتاب هاي مفيد و افراد آگاه کمک و ياري بگيريد. در هنگام بررسي و تحليل يک مشکل فکري بهتر است ذهن تان را از طرح مسائل ديگر و در واقع از پراکندگي حفظ کنيد و تنها بر آن مسأله تمرکز نمائيد تا مسائل ديگر با ورودشان مانع از رسيدن شما به نتيجه مطلوب نشوند.

بهتر است بخشي از اوقات خود را صرف خواندن آيات قرآن و تأمل در آنها نماييد. به طبيعت و زيبايي هاي آن نگاه و فکر کنيد و سعي کنيد به گونه اي ديگر و نو به آنها بنگريد. معمولا آنهايي که بسيار در معرض شک و ترديد از سوي خود -نه از سوي ديگران- قرار مي گيرند افرادي اند با جولان فکري زياد، افرادي اند که در مورد مسائل مختلف دوست دارند خودشان فکر کنند و نظر دهند از اين رو بهتر است اين قدرت جولان فکري تان را به سوي واقعيات عيني و خارجي و در واقع مخلوقات و آفريده هاي الهي معطوف کنيد و در ساختار و کارکرد انها و در پيچيدگي موجود در آنها تأمل و تفکر کنيد. سعي کنيد با دوستانتان زياد حرف بزنيد و صحبت کنيد اما بحث و جدال نکنيد از مسائل روزمره و زيبايي ها و ظرافت موجود در جهان خارج سخن بگوييد.

در آخر بايد بدانيد که شک کردن امري ناپسند نيست بلکه آن چه ناپسند و نابود کننده است ماندن و توقف در شک و ترديد است. شک همچون پلي است که شما مي توانيد با عبور از آن به يقين برسيد و ايمان خود را مستحکم و کامل نماييد. بايد بدانيد که شيطان، دشمني ضعيف است و مکر و حيله هاي او در استان هاي عاقل و حقيقت جو کارگر نمي افتد. به نظر مي رسد كه شما دچار مشكل بزرگى شده‏ايد. شك مهمترين چالش اعتقادى صراط مستقيم است. راه ايمان و كمال انسان راهى است كه يكى از شرايط اصلى آن داشتن اعتقادى يقين به مبدأ، معاد، حقانيت دين، وحى و انبياء است و شك كه نفى كننده و ضد حالت يقين است، بزرگترين مشكلى است كه بر سر اين راه قرار دارد و مانع حركت مطمئن اهل ايمان مى‏شود. على(ع) در روايتى مى‏فرمايد: شك فاسد كننده‏ى يقين و باطل كننده‏ى دين و خنثى كننده‏ى ايمان است، (غررالحكم، ص 72 ـ 71). و در روايت ديگرى فرموده است: بر تو باد كه با يقين ملازم باشى و از شك اجتناب نمائى؛ زيرا چيزى به مانند غلبه شك بر يقين، براى دين انسان مضر نمى‏باشد، (غررالحكم، ص 62). دين‏دارى كه روش وصول به حقيقت است، با معرفت يقين آغاز و با وصول يقين نيز پايان مى‏يابد. در روايتى هست كه دين با معرفت خداوند آغاز مى‏شود و در آيات قرآن مى‏خوانيم: و عبادت نما پروردگارت را تا به يقين باريابى، (حجر / 99). ابتدا سلوك انسان با دانستن حق و علم اليقين شروع مى‏شود و در اواسط راه با شهود حق و عين اليقين ادامه مى‏يابد و در نهايت پا وصول به حق و حق اليقين خاتمه مى‏يابد. دين هم ريشه در يقين دارد و هم ثمره‏اش يقين است. على(ع) فرموده است: هر قدر يقين انسان بيشتر باشد، دين‏دارى او نيز نيكوتر خواهد بود و در مقابل قوت يقين خود، ميوه و ثمره‏ى دين‏دارى است، (غررالحكم، ص 275). بنابراين اهل ايمان را چاره‏اى جز ايمان، يقين نسبت به اين راه و مبدأ و مقصد آن نيست و شك كه ضد يقين است، آنتى‏تزى است كه تمام كوشش آدمى را در اين راه باطل و خنثى مى‏نمايد. شك در وجود خدا و اما در مورد خصوص شك در وجود خداوند، ابتدا اين سؤال مطرح است كه آيا شك كردن در وجود خداوند، شكى معقول است يا نامعقول؟ آيا ممكن است شك كردن در وجود چيزى نامعقول باشد؟

پاسخ آن است كه آرى، شك در وجود خداوند از آن دسته شك‏هايى است كه به طور اصولى نامعقول است و وجود خدا موضوعى است كه اصلاً شك‏پذير نمى‏باشد. در اين زمينه بايد بر اين نكته بسيار مهم توجه شود كه مشكل شناختى انسان نسبت به خداوند، يك مشكل تصديقى نيست، تا بحث شك كه از مباحث تصديقى است بر آن مطرح باشد. مشكل انسان در اين زمينه بيشتر يك مشكل تصورى است. وجود خداوند موضوعى است كه اگر خوب تصور شود، تصديق آن از بديهيات است و از نظر علمى شك در بديهيات بى‏معنا است. به نظر ما مشكل شما نيز در اين رابطه، مشكل شك و يقين و مربوط به حوزه تصديقات نمى‏باشد. مشكل شما يك مشكل تصورى و شناختى است و مربوط به حوزه‏ى تصورات است. از عملكرد شما بر مى‏آيد كه شما به خداوند ايمان داريد و او را مى‏پرستيد؛ ولى تصور و شناخت درستى از حقيقت خداوند نداريد. شما اگر بتوانيد با تحقيق و تفكر و استعانت از خود خداوند، براى خودتان تصور حقيقى ودرستى نيست به موضوع خداوند بدست آوريد، قطعا نسبت به آن يقين و تصديق خواهيد داشت و مشكل به كلى رفع خواهد گشت. يك دليل مهم براى اينكه مشكل انسان نسبت به حق تعالى، يك مشكل تصورى است و نه يك مشكل تصديقى و ايمانى، قرآن كريم است. در قرآن كريم بحث اثبات اصل وجود خدا به هيچ وجه دنبال نشده است و حتى يك دليل براى اثبات وجود خداوند در آن يافت نمى‏شود. آنچه در قرآن كريم در اين زمينه وجود دارد مربوط به بحث توحيد خداوند و صفات وكمالات و افعال اوست و كار استدلال و اثباتى كه در تأليفات وجود دارد تماما مربوط به فلاسفه و متكلمين است. قرآن كريم در مورد كسى كه نسبت به وجود خداوند شك دارد و يا خيال مى‏كند كه شك دارد مى‏فرمايد: «أفى الله شك فاطر السموات و الارض؛ آيا در وجود خدا شك مى‏كنيد، كسى كه خالق آسمان‏ها و زمين است»، (ابراهيم / 10). اين آيه بدين معنى است كه با ديدن آسمانها و زمين، شك نمودن در خالق آنها شكى معقول نمى‏باشد. اميرالمؤمنين على(ع) در اين زمينه كلام بسيار زيبائى دارد. ايشان فرموده است: تعجب مى‏كنم از كسى كه خلق خدا را مى‏بيند ولى در وجود خالق آنها شك مى‏كند، (نهج‏البلاغه، حكمت 121، ص 422). شك در وجود خدا مانند آن است كه انسان ساختمانى را ببيند و در وجود بنّاى آن شك نمايد، كتابى را مطالعه كند؛ ولى نسبت به وجود نويسنده آن شك كند، شعرى را بخواند؛ ولى در وجود شاعر آن شاكّ باشد و يا به قول متكلمين، صنع را مشاهده نمايد؛ ولى در وجود صانع آن شك داشته باشد، به نظر فلاسفه، با معلول آشنا باشد، ولى در وجود علت آن شك نمايد و يا به بيان عرفا، مظهر را ببيند؛ ولى در وجو مُظهر آن تشكيك نمايد. به هر روي شك و ترديد علل و عوامل مختلفي دارد از جمله :
1.عدم تصور درست از موضوع.
2. نا آشنايي با ادله و پشتوانه هاي نظري مساله.
3.گرفتار آمدن در دام شبهات.
4. شك يا وسواس رواني.
هر يك از علل فوق راه حل مناسب خود را مي طلبد. در ادامه لازم است نوع مشكلات و شبهات و مسائل مورد شك و ترديد خود را به صورت جزيي و دقيق بنويسيد تا به بررسي آنها بپردازيم.

پرسمان دانشجویی