امتياز سادات و عدل الهی | کتابخانه مجازی الفبا

چرا سادات داراي حقوق بيشتري در حقوق اسلامي هستند؟ مگر اسلام براي رفع تبعيض نيامده؟ چه مفهومي دارد که سهم سادات از خمس بيشتر است؟ يا جهنم سادات سرد است؟ يا احترام به آنها واجب است؟

در پاسخ به سهم سادات و حقوق بيشتر سادات بايد توجه داشت كه:
1. سهم سادات هيچ گونه برتري اقتصادي و انباشت ثروت را پديد نمي آورد، زيرا:
اولا اختصاص به سادات فقير دارد، به گونه اي كه نه قدرتي براي كار كردن دارند و نه ثروتي كه بتوانند با آن زندگي كنند علاوه بر آن نبايد فاسق و متجاهر به فسق باشد.
ثانيا بر خلاف زكات، خمس را نمي توان آن قدر پرداخت كرد كه يك دفعه فقير سيد غني بشود و افزون بر مخارج سالانه مقداري را نيز سرمايه قرار دهد. اين گونه سخت‌گيريها  موجب برتري اقتصادي سادات بر غير سادات نخواهد شد. حتي اگر مقدار سهم سادات افزون بر حاجت ضروري سادات فقيره باشد، بايد در جهات ديگري مصرف شود.
2. اسلام روش تأمين جداگانه و مستقلي براي سادات در نظر گرفته است تا حالتي رواني ايجاد شود كه اولا پيامبر(ص) همواره نسبشان را حفظ كنند و ياد و خاطره آن همواره محفوظ بماند و همواره در ذهنشان باشد كه اولاد پيامبر(ص) و علي(ع) هستند و اين مسأله محرك آنان به سوي اسلام و فعاليت و تلاش بيشتر در جهت حفظ اسلام باشد.
تاريخ نيز نشان داده است كه سلسله جليله سادات و به ويژه سادات علوي، از صدر اسلام تا كنون نيرو و محركه در وجودشان بوده كه آنان را به حمايت بيشتر از اسلام برانگيخته است. اگر قيام هاي مقدس در دوره اموي ها و عباسي ها به دست علويين صوررت گرفته است، در دوره هاي بعد نيز در ميان طبقات مختلف علماء و حكما، ادبا، افرادي از پيامبر(ص) نسب برده اند، نسبت به ديگران در راه اسلام فعال تر بوده اند. احترام و اكرام سادات از بني هاشم مطابق آيات و روايات معتبر اسلامي بر هر مسلماني واجب مي باشد. - با بررسي آيات قرآن تمامي پيامبران كه در زمينه اجر و مزد رسالت و زحمات در اين راه سخن گفته اند اين تعبير را دارند كه ما از هيچ كس اجر و مزدي نمي طلبيم بلكه اجر ما تنها بر خداوند بزرگ است , (سوره ي شعرائ, آيات : 109, 127, 145, 164 و 180 - سوره هود آيات 29 و 51 و سوره ديگر قرآن ), ولي درباره ي پيامبر اكرم سه تعبير در قرآن آمده است 1. بگو اي رسول ما, هيچ اجري از شما نمي طلبيم بلكه اجر و مزد رسالت من بر خداست (سوره سبائ, آيه 47). 2. از شما مردم اجري نمي طلبم مگر كسي كه بخواهد راهي به سوي پروردگارش بيابد (فرقان , آيه 57). 3. بگو: از شما اجري نمي طلبيم مگر رعايت و محبت كردن شما نسبت به خويشان و اقربايم را. كه پيامبر اكرم بدستور خود خداوند اجر و مزد رسالتش را دوستي و احترام و محبت به خويشان و ذريه اش قرار داده است . البته جمع اين 3 آيه كه در يكي مزد نطلبيده و در آيه اي ديگر طلبيده , چنين است كه اگر پيامبر محبت ذريه اش را خواسته , سود اصلي اش به خود مسلمانان بر مي گردد زيرا محبت و احترام عامل موثري است براي پيروي كردن .براي مطالعه بيشتر اشنايي با قران شهيد مطهري ج3 فصل 6.مطلب دیگر اینکه , در رابطه با اين كه سادات عذاب نمى‏شوند و به زمهرير برده مى‏شوند، روايتى به دست ما نرسيده است؛ بلكه در روايت آمده است: «خداوند جهنم را براى معصيت كاران آفريده اگر چه آن شخص عاصى سيد قرشى باشد (ولوكان سيداً قرشياً). قرآن نيز درباره قيامت مى‏فرمايد: « لا انساب بينهم يومئذً و لا يتساءلون؛ هنگامى‏كه در صور دميده مى‏شود و قيامت برپا مى‏شود، ملاك آن روز نسب نيست»، (مؤمنون، آيه 10) و امام سجاد(ع) نيز در جواب جابربن‏عبداللّه‏ انصارى به اين آيه استدلال فرمود؛ زيرا جابر ديد حضرت خيلى در عبادت خودش را خسته كرده است، عرض كرد: اى پسر رسول خدا! شما فرزند پيامبريد و نيازى به اين قدر عبادت نداريد؟ حضرت اين آيه راتلاوت كردند و به كنايه به جابر فرمودند كه آنچه در قيامت به حال انسان مفيد است تنها اعمال او مى‏باشد. بلى نقايص مختصر با شفاعت و امثال آن رفع مى‏شود و روايات ديگرى هم در اين زمينه هست و شايد توبيخى و سرزنشى كه شامل حال سادات گناهكار مى‏شود، به دليل رعايت نكردن شأن سيادت خود، بيشتر باشد.
كتاب مستقلى نيز در رابطه با اين گونه مطالب ديده نشده، بلكه به طور پراكنده در كتاب‏هاى مختلف وجود دارد. درخاتمه متذكر مى‏شويم كه وظيفه ما و همه مردم نسبت به سادات و فرزندان پيامبر(ص) اين است كه احترام آنان راحفظ كنيم. در روايت آمده است كه: «سادات خوب را به خاطر خودشان احترام نماييد و سادات گناهكار را هم به خاطر پيامبر(ص)»، (اختصاص شيخ مفيد).

براي آگاهي بيشتر در اين زمينه توجهتان را به دو نكته توجه جلب مي كنيم:
اول: با جمع روايات روشن مى‏شود كه سادات نيز مانند همه مردم ديگر هستند و در صورت گناه مستحق مجازات اخروى مى‏شوند. چنانكه از امام رضا (سلام اللّه‏ عليه) نقل شده است كه خطاب به برادرشان كه از راه راست منحرف شده بود و به اينكه از سلاله حضرت پيامبر اكرم (صلى اللّه‏ عليه و آله و سلم) و حضرت فاطمه زهراء (سلام اللّه‏ عليها) است؛ مى‏نازيد و خود را اهل جهنم نمى‏دانست، فرمودند: «آيا فكر كرده‏اى كه حضرت موسى بن جعفر (عليه السلام) خداوند را فرمانبردارى كند و روزها روزه بدارد و شبها به پاخيزد و تو خداوند را عصيان كنى و سپس هر دو روز قيامت مساوى باشيد؟ و در اين صورت تو از او نزد خداوند عزيزتر خواهى بود! همانا امام على بن الحسين (عليه السلام) مى‏فرمودند: «نيكوكاران ما دو اجر و زشت‏كاران ما دو عذاب دارند.» آنگاه امام رو به حسن وشاء فرمودند و با اشاره به آيه «قال يا نوح انه ليس من اهلك انه عمل غير صالح» (هود، آيه 46). (به وى گفتند: «او فرزند نوح بود، اما خداوند را عصيان كرد و خداوند نسبتش با پدرش را نفى كرد. همچنين هركس كه از خاندان ما باشد و خداوند را فرمانبردارى نكند، در حقيقت از ما نيست و اگر تو خداوند را پيروى كنى از ما هستى.»(شيخ صدوق؛ عيون الاخبار الرضا (عليه السلام) ج: 1 ص: 257). همچنين در نقل ديگر امام به برادر خود فرمودند: «به خدا قسم كسى به آنچه نزد خداوند است (يعنى ثواب اخروى و دورى از آتش جهنم) نمى‏رسد، مگر به فرمانبردارى او؛ و تو مى‏پندارى كه با گناه به آن خواهى رسيد؟ بد پندارى دارى!» وى به امام عرض مى‏كند: «من برادر شما و پسر پدر شما هستم.» امام فرمودند: «تو در صورتى كه خداوند را فرمانبردارى كنى، برادر من هستى.» آنگاه به آيه سابق الذكر استناد كردند و فرمودند: «خداوند فرزند نوح را به دليل گناهش از اينكه از خاندان نوح باشد، بيرون كرد.» (همان ص: 260).

پس ملاحظه مى‏شود كه از اين جهت تفاوتى بين سادات و غير سادات نيست. بلكه طبق حديث امام سجاد (سلام‏اللّه‏ عليه) سادات گناهكار دو برابر ديگران عذاب مى‏كشند، چنانكه فرمانبرداران آنها نيز دو برابر ثواب مى‏برند. (الحميرى؛ قرب الاسناد، ص: 357) دليل آن نيز روشن است. زيرا آنها انتساب به پيامبر اكرم و امام على و حضرت زهراء (سلام اللّه‏ عليهم) دارند و گناهان آنها، موجب ناراحتى بيشتر آنها مى‏شود و بنابراين گناهانشان دو برابر حساب مى‏شود. امام باقر (سلام اللّه‏ عليه) به يكى از شيعيان كه مبتلا به گناه بود، فرمودند: «نيكى از همه نيكو است از تو بهتر است، زيرا تو به ما نزديك هستى و بدى از همه بد است و از تو بدتر است (زيرا به ما نزديك هستى)»(ابن شهر آشوب؛ مناقب آل ابى طالب، ج: 3 ص: 159) ممكن است نظر پرسشگر به اين باشد كه رواياتي داريم كه به صورت اطلاق و فراگير گفته، سادات و ذريه پيامبر(ص) اهل بهشت مي باشند مثلا در روايتي مي خوانيم كه پيامبر اكرم(ص) فرمود: «يا علي! ان الله قد غفر لك و لذريتك و لولدك و اهلك؛ اي علي! براستي خدا تو را و نسل تو را و فرزندان و اهلت را بخشيده است [در نتيجه وارد جهنم نمي شوند]»(1). و در روايت ديگري از پيامبر اكرم(ص) مي خوانيم كه «هر كس با فرزند من غذا خورده باشد آتش بر جسد او حرام مي شود»(2). و يا فرمود: «اكرموا اولادي الصالحون لله و الطالحون لي؛ فرزندان من را اكرام كنيد، خوبان را براي خدا و بدان را بخاطر [احترام به] من»(3).
ممكن است رواياتي باشد (كه ما برخورد نكرديم) به اين مضمون كه سادات در عالم برزخ و يا قيامت عذاب نمي شوند. از روايات فوق و امثال آن جواب هاي مختلفي مي تواند داد؛ اولا نوعي از اين روايات از نظر سندي اتصال به معصوم ندارد. ثانيا: اين كه هر سيدي در عالم برزخ و يا قيامت عذاب نمي شود، مخالف قرآن است چرا كه قرآن صريحا ابولهب عموي پيامبراكرم(ص) را جهنمي مي داند: «سيصلي نارا ذات لهب؛ و بزودي وارد آتشي شعله ور و پر لهيب مي شود»(4) با اين كه ابولهب هم سيد بود چرا كه سيد در اصطلاح به كسي گفته مي شود كه نسبش از طريق پدر و مادر و يا از طريق پدر به هاشم جد بزرگوارش پيامبراكرم(ص) برسد(5). جالب اين است كه در آيه مي فرمايد: «بزودي وارد آتش مي شود» كه ظاهرا همان آتش و جهنم عالم برزخ مراد و مقصود است و هر روايتي كه مخالف قرآن باشد اعتبار ندارد. ثالثا: در خود همين روايات، برخي رواياتي داريم كه مطلقات و عمومات را قيد مي زند به عنوان نمونه به برخي از آنها اشاره مي كنيم: 1. امام هشتم(ع) فرمود: «نگاه به تمام فرزندان پيامبر(ص) [و سادات] عبادت است تا وقتي كه از راه پيامبر اكرم(ص) بيرون نروند، و به گناه آلوده نشوند»(6). پس بهشت رفتن هم اين قيد را در بر دارد. 2. امام صادق(ع) فرمود به حمران: «پس هر كسي شما [شيعيان] را مخالفت و از آن [راه شما] تجاوز كند پس از او بيزاري بجوييد هر چند علوي (و سيد) فاطمي باشد و اضافه كرد: هر كس در مسئله امامت و تشيع با شما مخالفت كند ملحد است. پس حمران عرض كرد: هر چند علوي (و سيد) فاطمي باشد؟ پس امام صادق(ع) فرمود: هر چند محمدي، علوي، فاطمي باشد»(7). و امام سجاد(ع) فرمود: «خداوند بهشت را براي كسي خلق كرده كه اطاعتش مي كند هر چند برده (سياه) حبشي باشد، و جهنم را براي معصيت كار آفريده هر چند شريف (و سيد) قريشي باشد»(8). رابعا: ممكن است بگوييم كه سادات هر چند در اوائل عمر بد باشند سرانجام پشيمان مي شوند و به طريق صحيح هدايت مي شوند لذا جهنم نمي روند اين احتمال هم در برخي روايات ذكر شده است. عياشي از امام صادق(ع) نقل كرده است كه از حضرت(ع) در مورد قول خداوند «از اهل كتاب نيست مگر كسي كه ايمان بياورد به او، قبل از مرگش»(9) سؤال شد. حضرت(ع) فرمود: اين آيه درباره ما نازل شده است چرا كه نيست از فرزند فاطمه(س) كسي كه بميرد و از اين دنيا برود جز آن كه به اطاعت امام [زمان] خود اقرار مي كند چنانكه فرزندان يعقوب [بعد از آن همه نافرماني و آزار] براي يوسف اقرار كردند»(10).
نتيجه اين شد كه در عذاب برزخي و آخرتي بين سادات و غيرش فرقي نيست و اگر رواياتي در اين زمينه آمده، اولا از نظر سند كامل نمي باشند، ثانيا با قرآن سازگاري ندارند، و ثالثا در خود روايات قيدي بيان شده است كه ساداتي وارد بهشت مي شوند و عذاب نمي شوند كه از راه پيامبر(ص) و امامان(ع) خارج نشده باشند. اما آيا نوع عذاب همان عذاب است يا خير؟ بايد گفت هم مسائل ديني و تکاليف آن براساس انسان بودن افراد است نه سياه و سفيد، يا سيد و غير سيد بود آن و هم پاداش و ثواب آن براساس رفتارها و اعمال انسان تنظيم شده است نه نسبت به قشر و اصناف و همين طور عذابها نيز براساس اعمال ناشايست انسان هر گناهي عذاب مخصوص دارد، هر کسي آن گناه را مرتکب شود و توبه نکند مشمول آن عذاب مي شود خواه سياه باشد يا سفيد، سيد باشد يا غير سيد، بلي سادات به خاطر نسبتي که پيامبر(ص) دارد ممکن است عذابش بيشتر باشد ولي نوعي بستگي به گناهي دارد که انجام داده است. كوتاه سخن آن كه در بعضي روايات سفارش به احترام سادات شده خوبان را به خاطر خدا و بدان را به خاطر احترام پيامبر(ص) احترام و رعايت حرمت آنها ربطي به عذاب و مجازات هاي الهي ندارد، آنها هم بايد در برابر اعمال خود پاسخگو باشند، حتي به خاطر انتساب به پيامبر(ص) انتظار بيشتري از آنان هست كه حفظ اين نسبت را داشته باشند و گناه نكنند و الا دو برابر مجازات مي شوند زيرا از آنها انتظار گناه نمي رود. كساني از عذاب نجات پيدا مي كنند كه فرزند و ذريه آنها حساب شوند نه اينكه ائمه(ع) از آنها بيزاري بجويند و بگويند از ما نيستند. عدل و حكمت الهي اقتضا دارد كه نافرماني و تخلف از دستورات الهي مجازات دارد، متخلف هر كه باشد مجازات مي شود.
پي نوشت ها: 1. سيد احمد موسوي مستنبط، القطره، مطبعه النعمان النجف، محرم، 1378 هـ.ق، ج 2، ص 76. 2. همان، ص 79. 3. همان، ص 79. 4. سوره مسد، آيه 3. 5. آيت الله خوئي، مستند العروه الوثقي، لطفي، مطبعه العلميه، 1364، كتاب الخمس، ص 316. 6. القطره، همان، ج 2، ص 75، روايت 8. 7. همان، ص 81. 8. همان، ص 81. 9. نساء، آيه 150. 10. سيد احمد مستبط، القطره، نگارش قم، اول، 1418 هـ.ق، ج 1، ص 530 و تفسير العياشي، ج 1، ص 283، ح 300 و بحار الانوار، ج 7، ص 195، ح 43 و ج 12، ص 315، ح 133 و ج 46، ص 1668، ح 11.

پرسمان دانشجویی