مجسمه ونزول ملائکه | کتابخانه مجازی الفبا

معاد شناسي از آيت الله حسيني طهراني: در اتاقي كه عكس ذي روح و مجسمه باشد فرشته نمي آيد و جن وارد مي شود و اين در صورتي است كه ما در منزل بسياري از علما و بزرگان چنين عكس هايي مي بينيم چرا؟

احادیث اهل بیت(ع) در مورد تماثیل:
1) « قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص): إِنَّ جَبْرَئِيلَ أَتَانِي فَقَالَ- إِنَّا مَعْشَرَ الْمَلَائِكَةِ لَا نَدْخُلُ بَيْتاً فِيهِ كَلْبٌ وَ لَا تِمْثَالُ جَسَدٍ- وَ لَا إِنَاءٌ يُبَالُ فِيهِ : رسول خدا (ص) فرمود: جبرئيل پیشم آمد و گفت: ما فرشته‏ها وارد نشويم در خانه‏اى كه در آن سگ يا مجسمه تن باشد و يا ظرفى باشد كه در آن بول كنند.»(بحار الأنوار ،ج‏73 ،ص 159)
2) «عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع) قَالَ قَالَ جَبْرَئِيلُ (ع): يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّا لَا نَدْخُلُ بَيْتاً فِيهِ صُورَةُ إِنْسَانٍ- وَ لَا بَيْتاً يُبَالُ فِيهِ وَ لَا بَيْتاً فِيهِ كَلْب‏ : جبرئيل گفت: ای رسول خدا ما در خانه‏اى وارد نشويم كه در آن صورت آدمى باشد ؛ و وارد نشویم در خانه ای در آن بول کنند ؛ و وارد نشویم در خانه ای در آن سگ باشد.» (بحار الأنوار ،ج‏73 ،ص 159)
4)« عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع): أَنَّ عَلِيّاً (ع) كَرِهَ الصُّورَةَ فِي الْبُيُوت‏ : امام صادق(ع) فرمودند: على (ع) وجود تصوير در خانه را خوش نمی داشت.» (بحار الأنوار ،ج‏73 ،ص 160)
5) « عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع) قَالَ: لَا بَأْسَ أَنْ يَكُونَ التَّمَاثِيلُ فِي الْبُيُوتِ إِذَا غُيِّرَتْ رُءُوسُهَا- وَ تُرِكَ مَا سِوَى ذَلِك‏ : امام باقر (ع) فرمودند: عیبی ندارد که مجسمه در خانه باشد هر گاه سرش را دگرگون سازند و تنش بماند. »(بحار الأنوار ،ج‏73 ،ص 160)
6) « عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع) قَالَ قَالَ رَجُلٌ رَحِمَكَ اللَّهُ مَا هَذِهِ التَّمَاثِيلُ الَّتِي أَرَاهَا فِي بُيُوتِكُمْ فَقَالَ هَذِهِ لِلنِّسَاءِ أَوْ بُيُوتِ النِّسَاءِ : محمد بن مسلم نقل نمود که مردى به امام باقر (ع) گفت: رحمت خدا بر تو ! اين مجسمه‏ها كه من در خانه‏هاى شما می بينم چيست؟ امام فرمودند: اينها از آنِ زنهاست يا خانه‏ها از آنِ زنهاست.» (بحار الأنوار ،ج‏73 ،ص 160)
7)« عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) عَنْ تَمَاثِيلِ الشَّجَرِ وَ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ- قَالَ لَا بَأْسَ مَا لَمْ يَكُنْ فِيهِ شَيْ‏ءٌ مِنَ الْحَيَوَان‏ : محمد بن مسلم گويد از امام ششم(ع) درباره تمثال درخت و خورشيد و ماه پرسيدم. امام فرمودند: اگر حيوان در آن نباشد باكى ندارد.» (بحار الأنوار ،ج‏73 ،ص 161)
8) «عَنْ أَبِي الْعَبَّاسِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ‏قَوْلِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى « يَعْمَلُونَ لَهُ ما يَشاءُ مِنْ مَحارِيبَ وَ تَماثِيلَ»(سباء:13) مَا التَّمَاثِيلُ الَّتِي كَانُوا يَعْمَلُونَ قَالَ أَمَا وَ اللَّهِ مَا هِيَ التَّمَاثِيلُ الَّتِي تُشْبِهُ النَّاسَ- وَ لَكِنْ تَمَاثِيلُ الشَّجَرِ وَ نَحْوِه‏ . ـــــ ابو العباس گفت پرسيدم از امام ششم (ع) که مقصود از قول خدا سبحانه و و تعالى را « آنها(جنّها) هر چه سليمان مى‏خواست برايش درست مى‏كردند: از معبدها و تمثالها» فرمود:آگاه باش كه به خدا سوگند تمثالهائى نبودند شبیه مردم بلکه تمثال درخت و مانند آن بودند.» (بحار الأنوار ،ج‏73 ،ص 161)
حاصل مطلب:
1. از روایات فوق استفاده می شود که وجود تمثال(تصویر و مجسمه ) حیوان و انسان در خانه کراهت دارد. مگر آنکه آن تمثال در زیر پا باشد مثل تماثیل روی پتو و فرش و امثال آن ؛ یا تمثال ناقص بوده و شبیه حیوان و انسان عادی و کامل نباشد. بر این اساس ظاهراً مجسمه ها و تصاویر فانتزی که در حقیقت شبیه موجود زنده واقعی نیستند از مورد بحث خارجند. مثل بسیاری از عروسکهای انسانی و حیوانی کودکان و مجسمه های کارتونی و امثال آنها که با نگاه تسامحی مجسمه یا تصویر حیوان خوانده می شوند ولی با نظر دقیق مجسمه موجودی خیالی هستند. همچنین برخی از مراجع ، عکسهای نیم تنه انسان را هم به خاطر ناقص بودن آنها ، از حکم کراهت خارج دانسته اند.(در جزئیّات مساله فوق و اینکه وجود چه نوع تصویر و مجسمه ای در خانه کراهت دارد ، هر شخصی باید به مرجع تقلید خود رجوع نماید.)
2. وجود تمثال حیوان و انسان در خانه ــ با شرایط پیش گفته ــ باعث می شود که فرشتگان در آن خانه داخل نشوند. لذا اگر کسی تصویر یا مجسمه موجود زنده ای را در خانه نگه داشت گناهی نکرده و عدالت او مخدوش نیست ؛ ولی خود را از حضور نزدیک ملائک که برکات فراوانی برای انسان دارند محروم ساخته است.
ممکن است شخص به وجود این گونه اشیاء در اطرافش متوجّه باشد ولی بنا به مصالحی وجود آنها را تحمّل نماید. رعایت مکروهات و مستحبّات گرچه خوب است ولی گاه ممکن است اطرافیان شخص ــ مثل زن و فرزند ــ تاب اینگونه محدودیّتها را نداشته باشند. لذا باید توجّه داشت که رعایت مکروهات و مستحبّات اگر پیامدهای منفی قابل توجّه داشته باشد ، رعایت آنها نه تنها لازم نیست بلکه چه بسا خود کراهت یا حرمت داشته باشد. لذا در یکی از روایات فوق الذکر وقتی مردی به امام باقر (ع) ایراد گرفت که چرا در خانه ایشان تمثال وجود دارد؟! حضرت فرمودند: این تماثیل یا خانه هایی که تماثیل در آنهاست ، از آنِ زنان است. امام باقر(ع) خودش امام بود ؛ امّا زنش امام نبود ؛ همه زنانش هم در حدّ بالای ایمان نبودند ؛ لذا چه بسا با اندک سختگیری کافر می شدند. کما اینکه برخی از زنان پیامبر (ص) با اندک تغییر رفتاری در پیامبر خدا ، نسبت به آن حضرت سوء ظنّ پیدا می کردند. یا فرزندان حضرت یعقوب(ع) با این که پیامبرزاده بودند ولی تاب آن را نداشتند که ببینند حضرت یعقوب(ع) به حضرت یوسف توجّه خاصّ دارد. بسیاری از زنان و فرزندان علما هم افرادی عادی هستند ؛ و همان تعلّق خاطرهایی را دارند که در دیگر افراد جامعه وجود دارد. لذا همانطور که اگر دیگر مردان جامعه وسائل فانتزی و دکوری خانه را دور بریزند زنانشان اعتراض می کنند ، اگر علما هم چنین کنند مورد اعتراض واقع می شوند و روابط خانوادگیشان به هم می ریزد . و چه بسا عمل آنها پیامدهای منفی بزرگتری داشته باشد ؛ و موجب زدگی اهل خانه از دین و مذهب شود.
4. اين احتمال نيز وجود دارد كه حكم كراهت تماثيل عام نباشد و مربوط به مواردي باشد كه انسان را از ياد خدا غافل مي كند يا اثرات سوئ اخلاقي و فرهنگي هر چند به طور خفيف داشته باشد. ولي مواردي كه چنين نيست از اين قائده مستثني باشد كما اينكه حضرت امام (ره) عكسي منسوب به پيامبر داشتند و به آن بسيار علاقمند بودند.

پرسمان دانشجویی