شناخت خدا و نیاز به خدا | کتابخانه مجازی الفبا

خدا چيست و چرا ما به اون نياز داريم؟

ما وقتي موجود را تصور مي کنيم در مورد آن سه سؤال مطرح مي کنيم. 1. اين موجود چيست؟ 2. آيا اين موجود وجود دارد؟ 3. اين موجود چرا وجود دارد؟
ما وقتي سيمرغ يا اسب را تصور مي کنيم، مي پرسيم: سيمرغ يا اسب چيست؟(چگونه موجودي است؟) جواب اين سؤال مي شود تعريف يا حد يا ماهيت سيمرغ يا اسب که حد و مرز عقلي سيمرغ يا اسب را مشخص مي کند. مثلا در تعريف سيمرغ مي گوييم: پرنده اي است بزرگتر از همه پرندگان و فرمانرواي آنها. پرنده اي است زيبا که زبان همه پرندگان را مي داند و کمالات همه پرندگان در او هست. پرنده اي است بدون جفت. لانه اش بر سر کوه قاف است. اين تعريف حد و مرز عقلي يا به عبارت ديگر ماهيت سيمرغ را مشخص مي کند و ملعوم مي کند که سيمرغ پرنده است نه غير پرنده، بزرگ است نه کوچک، زيباترين پرنده است و ... وقتي ماهيت يک چيز مشخص شد آن گاه مي پرسيم که آيا چنين ماهيتي وجود خارجي نيز دارد يا نه؟
در مورد سيمرغ جواب منفي است يعني سيمرغ با اين مشخصات که گفته شد وجود ندارد لذا سيمرغ را مي گويند ماهيتد معدومه ولي ماهيت اسب وجود خارجي دارد. بنابراين در مورد سيمرغ نوبت به سؤال سوم نمي رسد ولي در مورد اسب مي توان پرسيد که اسب وجود دارد؟ يعني علت اينکه اسب وجوود يافته است، چيست؟
حال در مورد خدا مي پرسيم که: خدا چيست؟ يعني خدا چه ماهيتي دارد؟ جواب اين سؤال اين است که خدا آن موجودي است که چيستي ندارد يعني ماهيت با حد يا تعريف ندارد. خدا وجود صرف است، وجودي است نامحدود. حد و مرز عقلي هم ندارد. فلذا خدا ماهيت ندارد چرا که هر موجود ماهيت داري ممکن الوجود است. يعني مي تواند باشد و مي تواند نباشد و خدا واجب الوجود است چون اگر واجب الوجود نباشد يقينا ممکن الوجودي نيز نخواهد بود. در حالي که ممکن الوجود در خارج وجود دارد. پس واجب الوجود يا وجود صرف و بدون ماهيت نيز وجود دارد و چون وجود صرف حدي ندارد فلذا جا براي غيرباقي نمي گذارد. بنابراين اگر وجود صرف دو تا باشد لازم مي آيد که هر دو محدود باشند يعني هر کدام حد و مرز و تعريف عقلي داشته باشند تا به اين واسطه از هم متمايز شوند و وقتي حد و مرز عقلي(ماهيت) پيدا کردند ديگر وجود صرف نخواهند بود پس وجود صرف يکي بيشتر نمي تواند باشد. پس از اينجا جواب سؤال دوم نيز روشن شد. همچنين در جواب اين سؤال که « آيا خدا وجود دارد؟» مي توان گفت نمي شود که وجود صرف موجود نباشد ولي موجود مقيد موجود باشد. زيرا ممکن الوجود فقير بالذات است يعني به خود هيچ است و با وجود غني بالذات است که موجود مي شود « يا ايها الناس انتم الفقراء الي الله و الله هو الغني الحميد.»(فاطر/15) ممکن فقير بالذات است و خدا غني بالذات(واجب الوجود) و فقير بالذات محتاج غني بالذات است و محال است فقيري بتواند نياز فقيري ديگر را برآورده کند. «ذات نيافته از هستي بخش- کي تواند که شود هستي بخش.» اما خدا وجود محض است و وجود و موجود از اسماء الهي است و اسماء ذاتيه خدا عين ذات اوست. فلذا خدا هم وجود است هم موجود هم علم است هم عالم. هم قدرت است هم قادر، هم حيات است و هم حي و ... اما انسان موجود است ولي وجود نيست. عالم است ولي علم نيست. قادر است ولي قدرت نيست، حي است و حيات نيست. انسان موجود است به وجود، عالم است به علم، قادر است به قدرت، حي است به حيات يعني هر کمالي که دارد به واسطه خداست، رابطه خدا با عالم هستي تقريبا شبيه رابطه انسان است با صورتهاي خيالي که در ذهن خود آفريده است. انسان مي تواند در خيال خود هر چه مي خواهد بيافريند، کافي است اراده کند تا موجودي پديد آيد. آن موجود خيالي تمام وجودش وابسته به اراده انسان و قائم به قوه آفرينش ذهن اوست خارج از وجود انسان نيست ولي جزء و بخشي از وجود انسان هم نيست و انسان بر تمام وجود او و شئون او آگاه و قادر است از اين ما در هر چيز به خدا وابسته و به او نيازمنديم. « من عرف نفسه فقد عرف ربه»(بحار الانوار، ج2، ص32)وقتي ما به خودمان مي نگريم مي بينيم آفريده شده ايم وکسي مارا خلق کرده است حال بايد ديد چه موجودي مي تواند خالق باشد طبعا بايد موجودي باشد که خودش نياز مند به غير نباشد در نتيجه خدا چنان موجودي است که ما نياز مند او هستيم.
براي مطالعه بيشتر در مورد عقائد اسلامي مي توانيد به کتابهاي زيرا مراجعه فرماييد:
- آموزش عقايد، استاد مصباح يزدي
- معارف قرآن، استاد مصباح يزدي

پرسمان دانشجویی