بدن برزخى‏ | کتابخانه مجازی الفبا

بدن برزخى چگونه است و از چه چيزى ساخته مى‏شود؟ آيا مادى است يا غير مادى و يا مابين اين دو؛ لطفاً توضيح دهيد؟

بسيارى از حقايق هستى- به خصوص حقايقى كه در ماوراى جهان طبيعت وجود دارد- براى ما پوشيده است. البته اين ندانستن، بيشتر در كم و كيف و چگونگى آن حقايق است؛ ولى عقل و وحى اصل آنها را اثبات كرده‏اند. دانش ما به كنه و ماهيت آن حقايق، بسيار محدود است؛ مگر براى عده كمى كه با سلوك عملى در همين دنيا به آن عوالم راه يافته باشند و علم اجمالى آنان، به علم تفصيلى تبديل شده باشد. از اين رو، سنخيت و چگونگى بدن‏هاى برزخى، براى ما به صورت كامل و دقيق روشن نيست؛ ولى در عين حال از مجموعه آيات و روايات و تحليل‏هاى عقلى، مى‏توان دورنمايى از كم و كيف بدن برزخى را تصوير كرد.

در اين باره توجه به سه مطلب ضرورى است:

يكم. در تمام عوالم هستى (عالم مادى، برزخ و قيامت)، انسان داراى بدن است و در هيچ عالمى بى‏بدن نيست؛ به دليل اينكه روح انسان حقيقتى است كه در متن و ذات آن، تعلّق به بدن نهفته است.

دوم. هر يك از عوالم هستى داراى نظام، احكام، آثار و قوانين مخصوص به خود است؛ يعنى، در عالم طبيعت، قوانينى حاكم است كه غير از سنن حاكم بر عالم برزخ است. در عالم برزخ نيز نظامى وجود دارد كه در عالم قيامت نيست و در عالم قيامت، آثارى هست كه در دو عالم برزخ و ماده وجود ندارد.

از اين رو، بدنى كه در عالم طبيعت است، هم سنخ با قوانين حاكم بر اين دنيا است و اين بدن غير از بدن برزخى است. بدن برزخى نيز هم سنخ با احكام و آثار عالم برزخ است. و همين‏طور بدن در قيامت، هم سنخ با سنن ويژه عالم قيامت و آماده پذيرش آن قوانين مخصوص است. براى مثال بدن قيامتى، بدنى است كه در عين سوختن مدام، از بين نمى‏رود؛ و بدن قيامتى يك فرد بهشتى، به صورتى است كه در عين خوردن و آشاميدن، نيازى به تخليه مواد تغذيه شده از بدن ندارد. بنابراين نبايد تصور كرد كه بدن‏هاى مادى، برزخى و قيامتى يكسان هستند.

سوم. عالم قيامت، عالم بالاتر و نزديك‏تر به مبدأ متعال است و از اين رو موجودات آن از مراتب وجودى بالاتر و كامل‏ترى برخوردارند. عالم جسم و يا نظام مادى دورترين عالم از مبدأ متعال است. از اين رو، موجودات آن نيز از مراتب ضعيف‏تر و ناقص‏ترى برخوردارند. موجودات عالم برزخ از موجودات عالم مادى، كامل‏تر؛ ولى نسبت به موجودات عالم قيامت و تجرّد، ناقص‏ترند «1».

با دقت در مطالب پيشين، مشخص مى‏شود كه:

1. بدن برزخى غير از بدن مادى و غير از بدن قيامتى است.

2. بدن برزخى متناسب با احكام و آثار و قوانين عالم برزخ است.

3. بدن برزخى از بدن مادى كامل‏تر و بالاتر و از بدن قيامتى ناقص‏تر و پايين‏تر است.

بنابراين، بدن برزخى از آنجا كه از بدن مادى بالاتر است، از سنخ ماده و جسم طبيعى نيست كه احكام ماده بر آن غالب باشد؛ ولى از آنجا كه از بدن قيامتى پايين‏تر است، واجد برخى لوازم ماده- چون شكل، اندازه و مقدار- است.

روايات نيز به صراحت بيانگر اين حقيقت است كه بدن برزخى، شبيه بدن دنيوى است.

امام صادق عليه السلام مى‏فرمايد: «ارواح مؤمنان (در برزخ)، در بدن‏هايى شبيه بدن‏هاى دنيوى‏شان هستند» «1»

و «ارواح انسان‏ها (در برزخ) به صورت جسدهاى دنيوى‏اند» «2»

. امّا هرچند بدن برزخى بالاتر و كامل‏تر از بدن مادى است، در عين حال، از بدن قيامتى ناقص‏تر است.

عبارت «بدن‏هايى شبيه بدن‏هاى دنيوى» يا «در صورت جسدهاى دنيوى» بيانگر شباهت است؛ نه يكسان بودن. شبيه آن است چون شكل، مقدار و اندازه دارد، و هر مرده‏اى، مرده ديگر را در اين قالب مشاهده كرده، او را مى‏شناسد؛ چنان كه در خواب، آدمى صورت خود را به شكل دنيوى با ديگران در سرور يا رنج مى‏بيند. اما عين بدن دنيوى خود نيست؛ چون مى‏تواند- به طور مثال- بدون وسايل و ابزار مادى، مسافت طولانى را سير كند و با اراده‏اى، خود را در جاى ديگر قرار دهد. به همين جهت، در بسيارى از روايات، خواب را نشانه خوبى براى عالم برزخ و بدن برزخى دانسته‏اند «3».

از کتاب پرسمان دانشجویی-فرجام شناسی

پرسمان دانشجویی