عقب ماندگى مسلمانان | کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی
کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی
کانال ارتباطی از طریق پست الکترونیک :
support@alefbalib.com
نام :
*
*
نام خانوادگی :
*
*
پست الکترونیک :
*
*
*
تلفن :
دورنگار :
آدرس :
بخش :
مدیریت کتابخانه
روابط عمومی
پشتیبانی و فنی
نظرات و پیشنهادات /شکایات
پیغام :
*
*
حروف تصویر :
*
*
ارسال
انصراف
از :
{0}
پست الکترونیک :
{1}
تلفن :
{2}
دورنگار :
{3}
Aaddress :
{4}
متن :
{5}
فارسی |
العربیه |
English
ورود
ثبت نام
در تلگرام به ما بپیوندید
پایگاه جامع و تخصصی کلام و عقاید و اندیشه دینی
جستجو بر اساس ...
همه موارد
عنوان
موضوع
پدید آور
جستجو در متن
: جستجو در الفبا
در گوگل
...جستجوی هوشمند
صفحه اصلی کتابخانه
پورتال جامع الفبا
مرور منابع
مرور الفبایی منابع
مرور کل منابع
مرور نوع منبع
آثار پر استناد
متون مرجع
مرور موضوعی
مرور نمودار درختی موضوعات
فهرست گزیده موضوعات
کلام اسلامی
امامت
توحید
نبوت
اسماء الهی
انسان شناسی
علم کلام
جبر و اختیار
خداشناسی
عدل الهی
فرق کلامی
معاد
علم نفس
وحی
براهین خدا شناسی
حیات اخروی
صفات الهی
معجزات
مسائل جدید کلامی
عقل و دین
زبان دین
عقل و ایمان
برهان تجربه دینی
علم و دین
تعلیم آموزه های دینی
معرفت شناسی
کثرت گرایی دینی
شرور(مسأله شر)
سایر موضوعات
اخلاق اسلامی
اخلاق دینی
تاریخ اسلام
تعلیم و تربیت
تفسیر قرآن
حدیث
دفاعیه، ردیه و پاسخ به شبهات
سیره ائمه اطهار علیهم السلام
شیعه-شناسی
عرفان
فلسفه اسلامی
مرور اشخاص
مرور پدیدآورندگان
مرور اعلام
مرور آثار مرتبط با شخصیت ها
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی
مرور مجلات
مرور الفبایی مجلات
مرور کل مجلات
مرور وضعیت انتشار
مرور درجه علمی
مرور زبان اصلی
مرور محل نشر
مرور دوره انتشار
گالری
عکس
فیلم
صوت
متن
چندرسانه ای
جستجو
جستجوی هوشمند در الفبا
جستجو در سایر پایگاهها
جستجو در کتابخانه دیجیتالی تبیان
جستجو در کتابخانه دیجیتالی قائمیه
جستجو در کنسرسیوم محتوای ملی
کتابخانه مجازی ادبیات
کتابخانه مجازی حکمت عرفانی
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران
کتابخانه تخصصی ادبیات
کتابخانه الکترونیکی شیعه
علم نت
کتابخانه شخصی
مدیریت علاقه مندیها
ارسال اثر
دانشنامه
راهنما
راهنما
عقب ماندگى مسلمانان
کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا
فارسی
کتاب الکترونیکی
میانگین امتیازات:
امتیاز شما :
تعداد امتیازات :
0
عقب ماندگى مسلمانان
ویرایش اثر
پاسخ تفصیلی:
دين و تمدن
نخست بايد ديد كه آيا امكان دارد، دين مانع پيشرفت شود يا نه؟ در اينجا لازم است ميان دين اصيل و ناب و خالص- كه از طرف خداوند به عنوان برنامهاى كامل براى زندگى بشر آمده است- با عقايد موهوم و خرافات- كه ساخته دست بشرى بوده و به عنوان دين معرفى گرديده (مانند عقايد موهوم ارباب كليسا درباره خداوند و تعاليم آنها درباره علم و نحوه زندگى مردم)- تفكيك قائل شد. دين حق الهى، بهترين برنامه رشد، تكامل و همساز با پيشرفت بشر در ابعاد مختلف زندگى است و بر علم، دانش، كار و تلاش نيز توصيه و تأكيد دارد. چنين چيزى هرگز نمىتواند عامل عقبماندگى و انحطاط باشد. شواهد و دلايل زير را مىتوان براى اثبات اين موضوع اقامه كرد:
يكم. پيشينه تمدن مسلمانان، در طى قرنهاى متمادى و ارتباط آن با كشورهاى ديگر- از جمله كشورهاى اروپايى- نشان مىدهد نه تنها دين موجب عقب ماندگى
نمىشود؛ بلكه اعتقاد به دين و عمل به آن، سبب رسيدن به درجات بالايى از پيشرفت و رشد مىگردد.
خانم مارگريت ماركوس (مريم جميله) آمريكايى مىنويسد: «اين اعراب نبودند كه اسلام را بزرگ كردند؛ بلكه اين اسلام بود كه اعراب را از حالت قبائل صحرايى به مقام آقايى جهان ترقى داد» «1». همچنين «رودول» «2» اسلام شناس و مترجم قرآن به. زبان انگليسى مىگويد: «اروپا بايد فراموش نكند كه مديون قرآن است؛ همان كتابى كه آفتاب علم را در ميان تاريكى قرون وسطى در اروپا، جلوهگر ساخت» «3».
موريس بوكاى فرانسوى نيز آورده است: «اسلام همواره علم و دين را همزاد تلقى كرده و از همان آغاز، طلب علم جزو دستورهاى دينىاش بوده است. به كار گرفتن همين دستور موجب جهش معجزه آساى علمى دوره مهم تمدن اسلامى شد.
همان تمدنى كه غرب نيز قبل از رنسانس (نوزايش) از آن برخوردار گرديد» «4».
فريدريش ديتريسى «5» نيز بر آن است كه: «علوم طبيعى، رياضى، فلسفه و ستارهشناسى كه در قرن دهم اروپا را جلو برد؛ سرچشمه تمام آنها قرآن محمد صلى الله عليه و آله مىباشد و اروپا به آيين محمد صلى الله عليه و آله بدهكار است» «6».
دوم. تنها مسلمانان و كشورهاى اسلامى نيستند كه به اين گرفتارى مبتلايند؛ بلكه كشورهاى غير اسلامى و غيردينى بسيارى نيز به دلايلى- از جمله سلطه استعمار- در عقبماندگى و فقر مطلق يا نسبى باقى ماندهاند.
سوم. در كشورهاى پيشرفته نيز به رغم در اختيار داشتن منابع فراوان و دسترسى
__________________________________________________
(1). مقالاتى از بانو مريم جميله، ترجمه سيد غلامرضا سعيدى، اقدس حسابى، (قم: نشر حر، 1356)، ص 12.
(2).. lewdoR. M. G
(3). نصراللّه، نيك بين، اسلام از ديدگاه دانشمندان غرب، (دورود: سيمان وفارسيت، بىتا)، ص 47.
(4). موريس، بوكاى، عهدين، قرآن و علم، ترجمه حسن حبيبى، (تهران: حسينيه ارشاد، بىتا)، ص 14.
(5). خاورشناس آلمانى (1821- 1903 م).
(6). نصراللّه، نيك بين، اسلام از ديدگاه دانشمندان غرب، ص 52، به نقل از: محمد عند علماء الغرب، ص 92.
به ارقام بالايى از رشد اقتصادى، رفاه همگانى تحقق نيافته است و به طور معمول گروه خاصى، از ره آورد توسعه بهره مىگيرند و عده زيادى در فقر زندگى مىكنند.
چهارم. به رغم رشد و ترقّى تمدن غرب در بعضى از زمينهها، انحطاط و بحرانهاى جدى ديگرى نيز در كنار آن پديد آمده است؛ به طورى كه بشريت را در ورطه خطرناكى قرار داده و فرياد متفكران و انديشمندان را بلند كرده است.
پنجم. بسيارى از مردم و دانشمندان غربى و پديد آورندگان تمدن جديد غرب، دينگرا هستند؛ هر چند تمدن نوين، بر پايه دينگرايى بنيان نهاده نشده است.
علل عقبماندگى
از آنچه گذشت، روشن مىشود كه نه دين سبب عقبماندگى است و نه پيشرفت غرب محصول دينگريزى است. برعكس رگههايى از دينگريزى- كه در اوان پيدايش تمدن نوين غرب رخ نمود- يكى از آسيبهاى جدى و نواقص تمدن غرب است كه متفكران و انديشمندان غربى، به سرعت متوجه اين خلأ گرديده و كوشيدند گرايش به دين را همواره زنده نگه دارند. مشكل اساسى جهان غرب اين است كه دين حاكم بر آن، از اصالت، جامعيت، وثاقت و خردپذيرى كافى برخوردار نيست و راه يافتن تحريف در آن، مشكلات بسيارى را پديد آورده است.
اما اينكه چرا كشورهاى اسلامى به رغم برخوردارى از دين مبين اسلام، عقب افتادهاند؛ بايد گفت: اين مسئله علل و ريشههاى تاريخى مختلفى دارد و بررسى جامع و همه جانبه آن، نيازمند تحقيقاتى ژرف و گسترده است. اكنون به اختصار به بعضى از آنها اشاره مىشود:
يكم. يكى از علل عقبماندگى مسلمانان، فاصله گرفتن آنان از اسلام ناب و برداشتهاى نادرست از مفاهيم دينى بوده است. برداشت غلط از قضا و قدر الهى، انسانشناسى اسلام، جهان در نگاه دين، انگاره قدرت در اسلام، زهد، دعا و ...
موجب كژروى و عقبماندگى شده؛ در حالى كه همين مفاهيم در صدر اسلام و حتى در غرب، موجب پيشرفت گشته است. رواج انديشههاى صوفىگرانه به جاى
زهد مثبت و برخى انحرافات فكرى ديگر، نقش مؤثرى در دور ماندن مسلمانان از قافله صنعت و پيشرفت داشته است «1».
دوم. مسلمانان بر اساس انگيزش و هدايتهاى دينى، مسير رشد و تعالى را پوييدند و در تاريخ پر افتخار خود، تمدن درخشانى پديد آوردند و جهان غرب را مديون خود ساختند.
گوستاولوبون مىنويسد: «نفوذ اخلاقى همين اعراب زاييده اسلام، آن اقوام وحشى اروپا را كه سلطنت روم را زير و زبر نمودند، در طريق آدميت داخل كرد و نيز نفوذ عقلانى آنان دروازه علوم و فنون و فلسفه را كه از آن به كلى بىخبر بودند، به روى آنها باز كرد و تا ششصد سال استاد اروپاييان بودند» «2».
ويل دورانت «3» در تاريخ تمدن مىگويد:.
«پيدايش و اضمحلال تمدن اسلامى از حوادث بزرگ تاريخ است. اسلام طى پنج قرن، از سال 81 تا 597 ه. ق (700 تا 1200 م) از لحاظ نيرو، نظم، بسط قلمرو و حكومت، تصفيه اخلاق و رفتار، سطح زندگانى، وضع قوانين منصفانه انسانى و تساهل دينى، ادبيات، دانشورى، علم، طب و فلسفه پيشاهنگ جهان بود» «4».
از ديدگاه وى: «دنياى اسلام در جهان مسيحى نفوذ گوناگون داشت. اروپاى مسيحى غذاها، شربتها، دارو، درمان، اسلحه، استفاده از نشانهاى خانوادگى، سليقه و انگيزه هنرى، ابزارها و فنون صنعت و تجارت و قوانين و راههاى دريايى را از اسلام فرا گرفت و غالباً لغات آن را نيز از مسلمانان اقتباس كرد ... علماى عرب [مسلمان]، رياضيات، طبيعيات، شيمى، هيئت و طبّ يونان را حفظ كرده و به كمال رسانيدند و ميراث يونان را كه بسيار غنىتر شده بود، به اروپا انتقال دادند. پزشكان
__________________________________________________
(1). جهت آگاهى بيشتر نگا: مرتضى، مطهرى، انسان و سرنوشت، (قم: صدرا، چاپ چهاردهم، 1374)، صص 16- 27.
(2). تمدن اسلام و عرب، چاپ چهارم، ص 751.
(3).. tnaruD lliW
(4). ويل، دورانت، تاريخ تمدن، ترجمه: صارمى، ابوطالب و ديگران، ج 4 (عصر ايمان، بخش اول)، (تهران: شركت انتشارات علمى و فرهنگى ويراست دوم، چاپ چهارم 1373)، ص 432.
اسلامى پانصد سال تمام علمدار طب در جهان بودند ....
ابن سينا و ابن رشد از مشرق بر فيلسوفان مدرسى اروپا پرتو افكندند و صلاحيتشان چون يونانيان مورد اعتماد بود ... اين نفوذ اسلامى [از راه] بازرگانى و جنگهاى صليبى، ترجمه هزاران كتاب از عربى به لاتينى و مسافرتهاى دانشورانى از قبيل ژربر، مايكل اسكات، ادلارد باثى به اسپانياى مسلمان [انجام گرفت]» «1».
ولترنيز مىنويسد: «در دوران توحش و نادانى پس از سقوط امپراتورى روم، مسيحيان همه چيز را مانند هيئت، شيمى، طب، رياضيات و ... از مسلمانان آموختند و از همان قرنهاى اوليه هجرى، ناگزير شدند براى گرفتن علوم آن روزگار به سوى آنان روى آورند» «2».
دكتر شفيعى كدكنى بر آن است كه: «در سراسر حيات بشر دو نهضت برجسته و ممتاز نمودار است ... اولى نهضت عظيم اسلامى و ديگر رنسانس و هر دو زاييده اسلاماند» «3».
با كمال تأسف مسلمانان پس از بنا نهادن چنان تمدن درخشانى، بر اثر انحراف از دين و آلودگى به مفاسد، دنياپرستى، سستى و كاهلى، به انحطاط و عقب ماندگى گراييدند. بنابراين اگر رشد تمدن غرب تا حدى با فاصله گرفتن از تعاليم كليسايى همراه است، در جهان اسلام اين قضيه كاملًا برعكس است؛ يعنى، مسلمانان فرازهاى تاريخى خود را مديون اسلام و فرودهاى آن را وارث فاصله گرفتن از ديناند.
سوم. وجود نظامهاى سياسى فاسد و استبدادى- كه به جاى همت در جهت رشد و پيشرفت مسلمانان، فقط به فكر حفظ قدرت خويش و صرف هزينههاى عمومى مسلمانان در جهت خوشگذرانى و ... بودند- آثار زيانبارى براى جامعه و تمدن اسلامى در پى داشته و يكى از عوامل مهم انحطاط جوامع اسلامى است.
__________________________________________________
(1). همان، صص 433- 434.
(2). جواد، حديدى، اسلام از نظر ولتر، ص 87، (تهران: توس، چاپ سوم.
(3). محمدرضا، شفيعى كدكنى، نهضت علمى اسلامى (مق)، نامه آستان قدس، ش 5 و 6.
چهارم. هجوم بيگانگان و استعمارگران و تلاش آنها براى عقب نگه داشتن كشورها و استثمار منابع انسانى و طبيعى و بسط سلطه غرب- آن هم در زمانى كه بسيارى از حاكمان كشورهاى اسلامى سرگرم عيش و نوش خود بودند- ضربه سهمگينى بر پيكر مسلمين وارد ساخت.
پنجم. سرگرم شدن مسلمانان به تفرقه و جنگهاى داخلى و جانشين ساختن شعارهاى استعمارى همچون، ناسيوناليزم، پانعربيسم (به جاى تكيه بر اسلامخواهى و اتحاد بين الملل اسلامى) و ... باعث ركود و عقب ماندگى آنها شده است. بنابراين اگر مسلمانان از تعاليم وحى فاصله نگرفته و قوام سياسى و وحدت اجتماعى خود را حفظ مىكردند، هماكنون نيز مىتوانستند از هر نظر جلوتر از غرب باشند. اگر آنان به جاى درگيرىهاى بيهوده و اتلاف منابع خود، دست وحدت به يكديگر مىدادند و به ريسمان الهى چنگ مىزدند و با كنار نهادن خود باختگى، به جهاد و خيزش علمى برمىخاستند، اينك نيز مىتوانستند قدرتى بزرگ با امكاناتى وسيع در سطح جهان باشند و با استفاده از استعدادهاى خويش، از جهت علم و فنآورى، به رقابت با ديگران بپردازند و تمدنى پديد آورند كه افزون بر رشد علمى و تكنولوژيك، از نظر معنوى و كيفيت مناسبات انسانى نيز بسيارى از مشكلات دنياى مدرن را حل كند.
عوامل پيشرفت
كشورهاى غربى هرگز بعد از كنار گذاشتن دين، به اين همه رشد و توسعه دست نيافتهاند؛ بلكه عوامل بسيارى موجب پيشرفت آنان شد كه اساسىترين آنها عبارت است از:
1. عزم و اراده جدى بر تغيير و تلاش و فعاليت در جهت شناخت سنتها و قوانين حاكم بر جهان هستى و استفاده از امكاناتى كه خداوند در اختيار بشر نهاده است. از ديگر سو سنت الهى بر اين تعلق گرفته كه هر قوم و ملتى، در جهتى كه به فعاليت و تلاش مىپردازد- چه در جهت بهبود امور دنيوى و چه در جهت صلاح
آخرت- از مدد پروردگار برخوردار شود و از نتايج تلاشهاى خود بهره گيرد. قرآن مجيد به صراحت مىفرمايد: «كُلًّا نُمِدُّ هؤُلاءِ وَ هَؤُلاءِ مِنْ عَطاءِ رَبِّكَ وَ ما كانَ عَطاءُ رَبِّكَ مَحْظُوراً» «1»؛ «ما هر دستهاى را [در همان راهى كه به همت و اراده خود انتخاب كردهاند] يارى مىرسانيم. يارى پروردگار از هيچ مردم [صاحب اراده و فعالى] قطع نمىشود»؛
2. آشنايى غربيان با تمدن اسلامى و شرقى، در طول جنگهاى صليبى و مسافرتهاى جهانگردانى مانند ماركوپولو و استفاده بسيار از فرهنگ و دانش مسلمين؛ به ويژه در عرصه علوم عقلى، طب، هندسه و رياضيات، جغرافيا و ... «2»؛
3. رنسانس فكرى در اروپا با توجه به مجموعه عواملى كه اين تحول فكرى را ايجاد كرد و مبارزه با خرافات و عقايد موهوم رايج در بين مردم آن ديار؛
4. كنار گذاشتن كليسا از دخالت در امور جامعه و به وجود آوردن نهادهاى جديدى براى اداره آن.
گفتنى است كه اروپا در قرون وسطى، غرق در تاريكى جهل و خرافه بود. ارباب كليسا با تلقين بعضى از عقايد موهوم، اجازه رشد علم و دانش را نمىدادند؛ در حالى كه در همان قرون، دانشمندان اروپايى تحت تأثير تمدن اسلامى قرار داشتند. اين تمدن تا قلب اروپا پيش رفت و خواهان تحول اروپا و نگرش جديد به علم و دانش بود. ارباب كليسا با تفتيش عقايد، حتى اظهار نظر درباره پديدههاى جهان را گمراهى تلقى مىكردند. گاليله در همين رابطه محاكمه شد و صدها دانشمند به همين دليل محكوم گرديدند!!
اين وضعيت در حالى بود كه مراكز علمى جهان اسلام در آن زمان، محل فراگيرى
__________________________________________________
(1). اسراء (17)، آيه 20.
(2). جهت آگاهى بيشتر نگا:
الف. على اكبر، ولايتى، پويايى فرهنگ و تمدن اسلام و ايران، (تهران: وزارت امور خارجه، چاپ اول، 1382)، ج 2، صص 229- 362؛
ب. زيگريد، هونكه، فرهنگ اسلام در اروپا، ترجمه مرتضى رمضانى، (تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى).
دانش و ساخت ابزارهاى دقيق (مانند ساعت و لوازم جراحى و ...) بود. صدها دانشپژوه اروپايى در اين مراكز مشغول به تحصيل بودند. تعاليم اسلامى همگان را به يادگيرى دانش و تفكّر در آفرينش دعوت مىكرد و آيات قرآنى، خود پيشگام در بيان حقايق هستى و چگونگى رخدادهاى آن بود. بر اساس همين شرايط بود كه اروپا تحت تأثير قرار گرفت و خيزشى علمى در آن سامان شكل داده شد.
چه بايد كرد؟
در هر صورت، امروزه، انديشه و تمدن اسلامى جانمايه نيرومندى براى احيا دارد؛ ولى تمدن غرب به شدت گرفتار انحطاط فرهنگى و زوالپذيرى شده است.
در اين فرصت اگر مسلمانان بخواهند جايگاه شايسته خود را بازيابند، رعايت نكات زير بايسته است:
1. ترسيم دقيق چشمانداز مطلوب و متناسب با مقتضيات زمان؛
2. عزم و اراده جدى بر تغيير وضع موجود و حركت به سمت احياى تمدن نوين اسلامى، همراه با نشاط و اميد، احساس توانايى و دورى از خودباختگى؛
3. بالا بردن سطح شناخت و بينشهاى دينى در همه ابعاد آن؛
4. تقويت روح ايمان، تقوا، استوارى در دين و مبارزه با كژىها؛
5. ارتقاى دانش و سطح علمى و بسط و تعميق نهضت نرمافزارى با به كارگيرى همه ظرفيتهاى موجود؛
6. ارتباط وثيق، همدلى و مشاركت در سطح بينالملل اسلامى و تعاون و همكارى گسترده در ابعاد مختلف (نه انزواگزينى و انفعال)؛
7. از ميان برداشتن رژيمهاى سياسى وابسته و فاسد و برقرارى نظامهاى سياسى مشروع اسلامى، مستقل و مشاركتگرا؛
8. استمداد از عنايات الهى، توكل بر خداوند و تكيه بر درونمايههاى دينى و
بومى؛ در عين استفاده خردمندانه و گزينشگرانه از دانشها و تجربيات ديگران «1».
__________________________________________________
(1). براى آگاهى بيشتر ر. ك:
الف. زينالعابدين، قربانى، علل پيشرفت و انحطاط مسلمين؛
ب. احمد، موثق، علل ضعف و انحطاط مسلمين در انديشههاى سياسى و آراى اصلاحى سيد جمالالدين اسدآبادى؛
پ. روژه، گارودى، آمريكا پيشتاز انحطاط، ترجمه: قاسم منصورى؛
ت. قانع، عزيزآبادى، علل انحطاط تمدنها؛
ث. رجبى، ريشههاى ضعف و عقبماندگى مسلمانان؛
ج. امير، شكيب ارسلان، رمز عقبماندگى ما، ترجمه: محمد باقرانصارى؛
ح. شكيب ارسلان، تاريخ فتوحات اسلامى در اروپا، ترجمه: على دوانى؛
خ. حسين، انصاريان، به سوى قرآن و اسلام؛
د. ويل، دورانت، تاريخ تمدن، ج 4، ترجمه: گروهى از نويسندگان، (تهران: اميركبير)؛
ذ. زيگريد، هونكه، فرهنگ اسلام در اروپا، ترجمه: مرتضى رهبانى، (تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى)؛
ر. گوستاولوبون، تاريخ تمدن اسلام و عرب؛
ز. تمدن اسلامى پيشگام در علوم و فنون جديد، ج 1 و 2، بولتن انديشه، شماره 17 و 18، (نهاد نمايندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاهها)؛
س. جواهر لعل، نهرو، نگاهى به تاريخ جهان؛
ش. محمدتقى، صرفى، تمدن اسلامى از زبان بيگانگان؛
ص. جرجى، زيدان، تاريخ تمدن اسلام؛
ض. مصطفى، زمانى، حدود خسارت جهان و انحطاط مسلمين.
صاحب محتوی:
پرسمان دانشجویی
زبان :
فارسی
منبع اصلی :
http://www.maaref.porsemani.ir//article/%D8%B9%D9%82%D8%A8%E2%80%8F-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%D9%89-%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86%E2%80%8F
جنس منبع:
متن
پایگاه :
پایگاه پرسش و پاسخ های معارف سایت پرسمان
نوع منبع :
پرسش و پاسخ , کتابخانه عمومی
مخاطب :
بزرگسال
خروجی ها :
Mods
Doblin core
Marc xml
MarcIran xml
مشخصات کامل فراداده
مشخصات کامل اثر
منابع مرتبط :
ثبت نظر
ارسال
×
درخواست مدرک
کاربر گرامی : برای در خواست مدرک ابتدا باید وارد سایت شوید
چنانچه قبلا عضو سایت شدهاید
ورود به سایت
در غیر اینصورت
عضویت در سایت
را انتخاب نمایید
ورود به سایت
عضویت در سایت