ترس از مرگ | کتابخانه مجازی الفبا

من هرلحظه از مرگ ميترسم واز اون فراري ام.وقتي كه تنها هستم ميترسم و نميتونم كاري كنم،فقط يه گوشه ميشينم ومنتظر ميشم تاهمسرم بياد.مدت طولاني اي هست كه نميتونم تنها توي خونه باشم.ميشه راهنماييم كنيد؟

با تشكر از شما پرسشگر گرامي ، كه مسئله خود را با ما در ميان گذاشتيد ، اميدوارم كه بتوانم پاسخي راهگشا و مفيد خدمت شما ارائه نمايم .

در رابطه با اين موضوع كه بيان داشته ايد از مرگ مي ترسيد ، لازم به ذكر است كه اصولا ذات آدمي كمال طلب است و به دنبال هستي و زندگي ابدي مي باشد و از نيستي و نابودي و فنا شدن ، بيزار است . به همين دليل از قديمترين ايام، بشر در جستجوي چيزي به نام «اكسير جواني» بوده است، و براي آن افسانه ها به هم بافته، و آرزوها در دل پرورانده است .همان طور كه افسانه «كيميا» همان ماده شيميائي مرموزي كه چون به مس كم ارزش برسد تبديل به طلاي پر ارزش مي شود ، نشان دهنده وحشت انسان از فقر اقتصادي و تلاش و كوشش براي جلب ثروت بيشتر مي باشد ، افسانه اكسير جواني نيز منعكس كننده وحشت او از پيري و فرسودگي و بالاخره پايان زندگي و مرگ است . آري بيشتر مردم از نام مرگ مي ترسند ، از مظاهر آن مي گريزند ، از اسم گورستان متنفرند و با زرق و برق دادن به قبرها مي كوشند ماهيت اصلي آن را به دست فراموشي بسپارند و حتي براي فرار دادن افراد از هر چيز خطرناك يا غير خطرناكي كه مي خواهند كسي آن را دستكاري و خراب نكند روي آن مي نويسند «خطر مرگ» و در كنار آن هم عكس يك جفت استخوان مرده آدمي به حالت «ضربدر» در پشت يك جمجمه كه خيره و بي روح به انسان نگاه مي كند قرار مي دهند . آثار وحشت انسان از مرگ ، در ادبيات مختلف دنيا فراوان ديده مي شود ، تعبيراتي همچون «هيولاي مرگ» ، «سيلي اجل» ، «چنگال موت» و دهها مانند آن ، همه نشانه هاي اين وحشت و اضطراب همگاني است. داستان معروف رؤياي هارون الرشيد ، كه در خواب ديده بود همه دندانهاي او ريخته است و تعبير خواب كردن آن دو نفر كه يكي گفت : « همه كسان تو پيش از تو بميرند » و ديگري گفت : « عمر خليفه از همه بستگانش طولاني تر خواهد بود » و واكنش هارون در برابر دو تعبير كننده ، كه به دومي صد دينار پاداش داد و اولي را صد تازيانه زد ، نيز دليل ديگري بر اين حقيقت است. زيرا هر دو يك مطلب را گفته بودند ، اما آنكه نام مرگ اطرافيان خليفه را بر زبان جاري كرده بود ، صد تازيانه نوش جان كرد و كسي كه مرگ آنها را در قالب « طول عمر خليفه » ادا نمود صد دينار پاداش گرفت . اينها همه ، از يك چيز حكايت مي كند و آن مسأله وحشت آدمي از مرگ و عشق به ادامه حيات و فرار از پايان زندگي است .

سرچشمه اين ترس و وحشت از مرگ كجاست؟ اصولا انسان از «عدم» و «نيستي» مي هراسد . براي مثال از فقر مي ترسد ، چون نيستي ثروت است ؛ از بيماري مي ترسد، چون نيستي سلامت است ؛ از تاريكي مي ترسد، چون نور در آن نيست .لذا از مرگ مي ترسد چونكه مرگ در نظر او «فناي مطلق» و نيستي همه چيز است .البته از نظر فلسفي، اين طرز فكر چندان دور و بيراه نيست، زيرا انسان «هستي» است و هستي با هستي آشناست. اما با «نيستي» هيچ گونه تناسب و سنخيت ندارد، بايد از آن بگريزد ، و فرار كند . ولي در اينجا يك سخن باقي مي ماند و آن اينكه : همه اينها صحيح است ،اگر مرگ به معني نيستي و فنا و پايان همه چيز تفسير شود، چيزي از آن وحشتناك تر نخواهد بود و آنچه درباره هيولاي مرگ گفته اند ، كاملا به جا و به مورد است . اما اگر مرگ، را همچون تولد جنين از مادر ، يك تولد ثانوي بدانيم ، و معتقد باشيم با عبور از اين گذرگاه سخت، به جهاني گام مي گذاريم كه از اين جهان بسيار وسيعتر، پر فروغتر، آرام بخش تر و مملو از انواع نعمتهايي است كه در شرايط كنوني و در زندگي فعلي براي ما قابل تصور نيست ، خلاصه اگر مرگ را نوع كاملتر و عاليتري از زندگي بدانيم كه در مقايسه با آن، اين زندگي كه در آن هستيم مرگ محسوب مي شود، در اين صورت مسلما نفرت انگيز و وحشتناك و هيولا ، نخواهد بود، بلكه در جاي خود دل انگيز و رؤيائي، زيبا و دوست داشتني خواهد شد . زيرا اگر جسمي از انسان مي گيرد، بال و پري به او مي بخشد كه بر فراز آسمان ناپيدا كرانه ارواح، با آن همه لطافت و زيبائي فوق حد تصور و خالي از هر گونه جنگ و نزاع و اندوه و غم، پرواز مي كند . همچنانكه شاعر گرانقدر مي فرمايد :

بمير اي حكيم از چنين زندگاني

كز اين زندگي چون بميري بماني

سفرهاي علوي كند مرغ جانت

چو از چنبر آز بازش رهاني

مترس از حياتي كه در پيش داري

از اين زندگي ترس، كاينك در آني

اينجاست كه چهره مطلب بكلي دگرگون مي شود و مسأله شكل ديگري به خود مي گيرد كه هيچ شباهتي با شكل اول ندارد .

پس از ذكر اين مقدمه نسبتا طولاني در رابطه با حقيقت مرگ ، توجه شما را به چندين راهكار ساده جلب مي نمايم ، تا هر چه بهتر و عملي تر بتوانيد اين ترس را از خود دور نماييد :

- به اين نكته دقيق توجه داشته باشيد : همانگونه كه هنگام تولد انسان ، خداوند متعال از روح خود در كالبد او دميد و او را زنده گردانيد : « وَ نَفَختُ فيهِ مِن روحي » ، اين روح تمايل و گرايش ، بازگشت به اصل خود را دارد : « اِنّا لِلّه و اِنّا اِليهِ راجِعون » . و يقينا اين امر براي او خوشتر و زيباتر خواهد بود . انسان يك روز به دنيا آمده ويك روز از دنيا خواهد رفت .نه آمدن ما به اختيار خود بوده ونه رفتن ما . پس ترس و نگراني از مرگ هيچ تاثيري در زمان رفتن ما به دنياي ديگر ندارد ، جز اينكه زماني را كه بايد در اين جهان زندگي كنيم و به كمال برسيم ضايع نماييم وسبب شود كه از تكامل خود غافل شويم.

- شناخت خود را از حقيقت و ماهيت مرگ ، بيشتر نماييد ، يقينا نگرش شما نسبت به آن عوض مي گردد . در اين رابطه در روايت شريفي بيان شده است : امام هادى عليه السلام به عيادت يكى از ياران كه مريض بود رفت ، ديد آن مريض گريه مى كند و از مردن مى ترسد . امام هادى (ع) فرمود : « تَخافُ مِنَ المَوتِ لانّك لاتَعرِفُه » ؛ تو از مرگ مى ترسى، چون نسبت به آن شناخت ندارى . آرى ، نا آگاهى و بى خبرى و شناخت ناقص نسبت به مرگ و معاد ، يكى از عوامل ترس از مرگ است.

در اين رابطه از حضرت على عليه السلام سوال شد : چرا شما مرگ را دوست داريد و گاهى مى فرماييد : اُنس من به مردن از علاقه طفل به پستان مادرش بيشتر است؟ آن حضرت در پاسخ فرمود : « لمّا رأيتُهُ قد اِختارَلى دينَ ملائِكَتِه و رُسُلِه و اَنبيائِه عَلِمتُ أنّ الّذى أكرمَنى بهذا ليس يَنسانى فَأحبَبتُ لِقائَه » ؛ از آنجا كه ديدم خداوند متعال مرا به سوي دين ملائكه و پيامبران و رسولانش سوق مي دهد ، دانستم چنين كسي كه اينچنين لطفي را به من ارزاني داشته ، مرا فراموش نمي كند ، لذا به ديدار و لقاء او علاقه بسيار دارم .

- سعي كنيد به دستورات الهي عمل نماييد ( عمل به واجبات و ترك محرمات ) . زيرا كه آن كسي بايد از مرگ بهراسد ، كه در انجام اين دستورات كوتاهي نموده است و توشه اي ندارد . در اين رابطه امام علي‌ (ع) مي‌فرمايند : آگاه‌ باش‌ كه‌ راهي‌ سخت‌ و دراز در پيش‌ است ‌. توفيق‌ تو در پيمودن‌ اين‌ راه‌ در گرو آن‌ است‌ كه‌ به‌ شايستگي‌ بكوشي‌ و تا مي‌تواني‌ توشه ‌برگيري‌ و بار گناه‌ خود را سبك‌ گرداني‌ كه‌ سنگيني‌اش‌ در اين‌ راه‌ دشوار رنج‌آور است‌. پيشاپيش‌ تا مي‌تواني‌ به‌ آن‌ سراي‌ توشه‌ فرست‌ . مستمندان‌ را ياري‌ رسان‌ و بار خويش‌ بر دوش‌ آنان‌ بگذار تا روز قيامت‌ به‌ تو بازگردانند . تا مي‌تواني‌ انفاق‌ كن‌ و برگ‌ عيشي‌ به‌ گور خويش‌ فرست‌ . اگر از تو وام‌ خواهند ، غنيمت‌ بشمار ، كه‌ اگر به‌ وامي ، ‌دست كسي‌ را بگيري‌ ، در روزهاي‌ سخت‌ آن‌ دنيا ، دست‌ تو را بگيرند . بدان‌ كه‌ در پيش‌ روي‌ تو گردنه‌هايي‌ سخت‌ است‌ ، كه‌ تا مي‌تواني‌ بايد سبك‌ بار باشي‌ و توشه‌ راه‌ داشته‌ باشي. ( نهج البلاغه، نامه 31)

- به خداوند متعال ايمان و يقين واقعي داشته باشيد . هر چه ايمان و يقين بيشتر باشد ، آرامش انسان بيشتر خواهد بود. امام صادق (ع) مي فرمايند : هيچ مومني نيست ، مگر آنكه خداوند از ايمان او ، انيس و دلارامي براي او قرار مي دهد ، چندان كه اگر بر قله اي باشد ، احساس تنهايي نكند . (منتخب ميزان الحكمه ، ح631 ، ص 151)

- به دنيا دل نبنديد و تا آنجا كه مي توانيد به فقيران و مستمندان كمك نماييد . در روايت شريفي بيان شده است : مردى از پيامبر اكرم(ص) پرسيد چرا من مرگ را دوست ندارم ؟ فرمود : آيا مال دارى ؟ گفت آرى . پيامبر (ص) فرمود : دل مرد در گرو محبت به مال و سرمايه اش است ، آن را پيش بفرست ، تا دوست داشته باشى ملاقاتش كنى . ( ميزان الحكمه ، ج 9 ، ص 260)

نظير همين سؤال را شخصى از امام حسن عليه السلام كرد ، امام جواب داد : « اِنّكم اَخرَبتُم آخرتَكُم و عَمّرتُم دُنياكم فَأنتم تَكرَهونَ النَّقلَة مِنَ العُمرانِ الىَ الخَراب » ؛شما تمام كوشش خود را صرف آبادى دنياى خود كرده ايد و براى آخرت كار نيكى انجام نداده ايد و به همين خاطر از مرگ مى ترسيد ، كه از جاى آباد به جاى خراب منتقل مى شويد. (بحارالانوار ، ج 6، ص 127 ، ح129)

- با افراد صاحبدل و كساني كه گفتار و كردار آنها ، شما را به سمت خداوند متعال سوق مي دهد و هم چنين نسبت به مرگ ديد مثبتي دارند ، ارتباط بيشتري داشته باشيد . امام علي (ع) در اين رابطه مي فرمايند : بيشترين صلاح و درستي ، در همنشيني با خردمندان و صاحبدلان است . (منتخب ميزان الحكمه ،ح 3486 ، ص 701)

- سعي نماييد به فقرا و مساكين سركشي داشته باشيد و به اندازه توانايي تان به آنها كمك نماييد .

- اگر گناه و اشتباهي را مرتكب شده ايد ، ضمن سعي به جبران آن ، توبه و استغفار را ذكر دائمي خود كنيد . زيرا كسيكه توبه كننده است ، ديگر هراسي از مرگ ندارد . در اين رابطه پيامبر اكرم(ص) فرمود : «لكلّ داء دواء و دواء الذّنوب الاستغفار» ؛ براى هر دردى، درمانى است و درمان (از بين بردن ) گناهان توبه و استغفار است . (وسائل الشيعه، ج 11، ص 354)

- بى شك انس با قرآن، تلاوت، تدبر و تفكر در مضامين آن، آرامش دهنده انسان در همه حالت ها مي باشد . اميرمؤمنان علي (ع) در اين رابطه مى فرمايند: «و تعلّموا القرآن فانه ربيع القلوب واستشفوا بنوره فانه شفاء الصدور و احسنوا تلاوته فانه انفع القصص »؛ قرآن را فرا گيريد زيرا قرآن بهار دلهاست و از نور آن بر مرض ها و دردهاى خود مرهم بگذاريد زيرا آن داروى شفابخش سينه هاست و آن را نيكو تلاوت كنيد كه به يقين سودمندترين قصه هاست . (وسائل الشيعه، ج 4، ص 82)

- سعي نماييد با يادآوري نعمت هاي بهشتي كه خداوند متعال وعده به خوبان داده است ، هم ترس خود را نسبت به مرگ ، از بين ببريد و هم ، انگيزه خود را براي انجام اعمال نيك و دوري از گناه ، بيشتر نماييد .

- سعي نماييد با شنيدن و يا ديدن هر چيزي كه مربوط به مرگ است و باعث وحشت و اضطراب شما مي شود ، تمرينات « آرامش سازي » را انجام دهيد . به اين منظور در لحظه اي كه شما با شنيدن و يا ديدن موضوعي در اين رابطه ، احساس استرس و يا اضطراب و يا وحشت مي نماييد ، سعي كنيد چشمان خود راببنديد و شروع به تنفس عميق كنيد و خاطره اي زيبا از دوران زندگيتان را يادآوري كنيد و در همان حال سعي نماييد عضلات بدنتان را تا آنجا كه ممكن است ، شل و راحت كنيد ، اين عمل را هر زمان كه دچار استرس واضطراب شديد ، انجام دهيد ، تا از اين طريق بر آنها غلبه نماييد . به مرور اين عمل منجر مي شود كه شما نسبت به مرگ و موضوعات پيرامون آن حساسيت و وحشتي نداشته باشيد .

-سعی کنید در نماز اول وقت کوشا باشید. و در کمک به دیگران پیش قدم باشید.با انجام این دو کار به طور پیوسته حس خوب  شدن و مفیدبودن در شما به طور شگفت انگیز بالا می رود و آرامش دنیا و پاداش آخرت به سوی شما  سرازیر و لبریز می شود.

- كتب اخلاقي ، خصوصا كتاب زيباي « معراج السعاده » ، نوشته مرحوم ملا احمد نراقي را مطالعه نماييد .

اميدوارم كه زندگي پر شور و نشاطي را تجربه نماييد و هر لحظه گامي بلند در جهت رشد و شكوفايي برداريد ، انشاالله .

در انتها نوشته خود را مزين به حديثي نوراني از امام صادق (ع) مي نمايم : دنيا ، زندان مومن است و بهشت ، جايگاهش ؛ و دنيا بهشت كافر است و آتش جايگاهش . (منتخب ميزان الحكمه ،ص461، ح2220)

پرسمان دانشجویی