پیوند دعا با مبارزه در نگاه رهبری(با نگاهی به فیلم راز) | کتابخانه مجازی الفبا

در نگاه رهبری، دعا نباید و نمی تواند بستری برای ظلم کردن و ظلم پذیری واقع شود. دعای حقیقی نه تنها انسان را از لاک فرد گرایی بیرون کشیده و حس همدردی را در او تقویت می نماید، بلکه او را نسبت به رفع کژی ها و اصلاح اجتماع حساس نموده و انگیزۀ سازندگی، مبارزه و جهاد را دو چندان می کند.

انسان خداخواه انحصارطلب نیست و خوبی ها و فضایل را تنها برای خود نمی خواهد، بلکه تلاش می کند زمینۀ تکامل دیگران و ارتقای روحی و رشد معنوی دیگران نیز فراهم گردد. اجتماع فاسد، قوانین ناعادلانه، مفاسد اخلاقی، روابط ناسالم اجتماعی، ظلم و تجاوزها از جمله موانع رشد و تکامل انسانهاست.

برخلاف تصور رهبران فیلم راز و بزرگان قانون جذب که به بهانۀ ذهن گرایی، از دیگران رفع مسئولیت نموده و انسان های آزاده را به کناره گیری از رسالت های اجتماعی و به بی تفاوتی در مقابل مفاسد و بیدادگری ها دعوت می کنند و حتی توصیه می کنند به اخبار هم گوش ندهید(لوئیز هی، شفای زندگی، ص66) رهبر انقلاب از جوانان خواسته به شعار مبارزه با استکبار فکر کنند و دربارۀ راههای تحقق آن بیندیشند (9/8/75) در نگاه رهبری انسان های خداجو با مجاهدت خود، موانعِ تعالی را از سر راه دیگران برداشته و بستر رشد انسان ها و تکامل اجتماع بشری را فراهم می نمایند. انسان معنوی اگر دعا را برای رشد خویش لازم می داند رفعِ موانعِ تعالی روحی دیگران را هم بر خود فرض می شمارد؛ در نتیجه انحرافات و آلودگی ها را برنمی تابد و اصلاح جامعه و مبارزه با انحرافات را جزو آرمان ها و مأموریت های خود قلمداد می کند. پیشوایان معصوم که ادعیه عمیق از آن ها نقل شده و خود از ابزار دعا بیشترین استفاده را برده اند، مبارزه با ظلم و ظالمان در کارنامه شان بسیار برجسته بوده است.

بيشترين و معروف‏ترين دعاها از سه امام است، كه هر سه درگير مبارزات بزرگِ مدّتِ عمر خودشان بودند: يكى امير المؤمنين عليه‏السّلام است كه دعاهايى مثل دعاى كميل و دعاهاى ديگر از آن بزرگوار رسيده است، كه يك عالَم و غوغايى است. بعد ادعيه‏ى مربوط به امام حسين عليه‏السّلام است، كه همين دعاى عرفه مظهر آن‏هاست. اين دعا، واقعاً دعاى عجيبى است. بعد هم امام سجّاد عليه‏السّلام است كه فرزند و پيام‏آور عاشورا و مبارز در مقابل كاخ ستم‏ يزيد است. اين سه امامى كه حضورشان در صحنه‏هاى مبارزات از همه بارزتر است، دعايشان هم از همه بيشتر است.(13/9/76)

از این روست که رهبری در کنار دعا و خلوت با خدا، از جهاد و مبارزه سخن گفته و بر ارزش هایی هم چون عدالت اجتماعی، استکبار ستیزی، رفع فساد و نهی از منکر پای می فشارند. وی چنین آرمان هایی را از ادعیه مأثوره استفاده کرده و آن را با رشد فردی و تهذیب نفس پیوند می زند.

«در دعاى روزهاى ماه رمضان، يكى از فقرات اصلى دعا اين است كه: «اللّهم غيّر سوء حالنا بحسن حالك.» اين‏گونه است كه عدالت اجتماعى تأمين مى‏شود. عدالت اجتماعى، يك اصل است. يك هدف اصلى و والاست. اما عدالت اجتماعى، در صورتى در جامعه تامين مى‏شود كه افراد در جامعه تربيت شده باشند؛ ظلم‏ نكنند و زير بار ظلم نروند.»(23/4/72)

ایشان نه تنها دعا را مانعی برای اصلاح اجتماع نمی داند، قدمی فراتر گذاشته و پیش شرطِ دست یابی به آرمان های نظام اسلامی را در عرصه جهانی، استفاده از ظرفیت معنوی دعا می شمارد.

«جمهورى اسلامى، آن نظامى كه بايد با قلدرهاى جهان مقابله كند؛ آن ملتى كه بايد با كوههاى فساد دربيفتد؛ آن جامعه و نظامى كه در مقابل هيچ قلدرى سر خم نمى‏كند و براى نجات انسانيت تلاش‏ مى‏نمايد، چنين جامعه و نظامى، در درون و در دل افراد خود بايد درهايى به سوى دعا و تضرع باز كرده باشد. بدون اين، نمى‏شود.»(7/12/71)

بنابراین در اندیشۀ رهبری در مواجهه با مقوله ظلم و مبارزه، سه استراتژی طولی ترسیم شده که به صورت پلکانی همدیگر را تکمیل می کنند. جالب اینکه در نگاه رهبری این سه با اتکاء به اصلِ طاغوت ستیزی و پذیرش توحید محوری ترسیم شده و به خوبی با موضوع دعا آشتی داده شده اند. از سوی دیگر در تعلیمات رهبران جذب تنها مرحلۀ اول یافت می شود و صد البته پذیرش مرتبۀ اول مزیتی به حساب نمی آید؛ چرا که تمامی مکاتب معنویت گرا این مرتبه را در تعلیمات خود به صورت پررنگی بیان کرده اند.

استراتژیِ اول اجتناب از ظلم کردن است که شامل ظلم به خود هم می شود. دقت شود اگر در قانون جذب، دوری از ظلم کردن مطرح است اولا این پرهیز صرفا دربارۀ مصادیقی از ظلم است که بر همگان روشن است، مانند کشتن دیگران، غصب اموال دیگران و مواردی از این قبیل. دوم این که مصداقِ متعالی در این باب که همان ظلم نکردن به خویش است و در نگرش دینی مهم ترین مصداقش دربارۀ ارتکاب معاصی است در قانون جذب وجود ندارد.

راهبرد دوم در کلام رهبری، پرهیز از ستم پذیری است. به عبارت دیگر نه تنها انسان نباید اجازه دهد دیگران به او ستم روا دارند، بلکه خود هم نباید زیر باز ظلم برود.

استراتژی سوم، قرار نگرفتن در جبهه ظالمان و متجاوزان است. این مرتبۀ از رفع ظلم که مربوط به صف بندی اولیۀ حق و باطل است، در بردارندۀ موضع جبهه حق است. بر مبنای این راهبرد، انسان معنوی نباید ستم گری و ستم پذیری را به رسمیت بشاسد و دستِ کم در بیان و گفتار، باید نسبت به ظلم و ظالم موضع انکار داشته باشد. رهبری از این مرحله به افشاگری ظالمان نام برده اند.

هرجا كه در سطح جهان، دستمان برسد، نسبت به استكبار، افشاگرى خواهيم كرد.(9/8/75)

راهبرد چهارم؛ جهاد در این عرصه و مبارزۀ عملی با ظلم بیدادگری در عالم است. این مرتبه که در کلام امام خمینی با تعبیر رفع فتنه در عالم آمده است، همان رسالت جهانی انقلاب اسلامی و مأموریت نهایی جبهه حق است که با پرچمداری امام عصر به بار می نشیند. امام خمینی در این باره فرموده:

اگر امروز ما جنگ می کنیم و جوان های ما می گویند: "جنگ تا پیروزی "، این طور نیست که اینها یک امری برخلاف قرآن می گویند. این یک ذره ای است، یک رشحه ای است از آنکه قرآن می گوید. آنی که قرآن می گوید، بیشتر از این حرف هاست. این که ما می گوییم، به اندازه حدود خودمان می گوییم. ما چون امروز با -فرض کنید که - صدام یا با کسانی که موید صدام هستند جنگ داریم ، در این محیط ناقص ، می گوییم که "جنگ جنگ تا پیروزی ". قرآن می فرماید: قاتلوهم حتی لا تکون فتنه، همه بشر رادعوت می کند به مقاتله برای رفع فتنه ؛ یعنی "جنگ جنگ تا رفع فتنه در عالم ". (20/9/63)

رهبری بیان بالا را این گونه تکمیل کرده اند:

هرجايى كه مظلومى، از ظلم استكبار دچار آسيب است و به جان آمده، ما هرطور بتوانيم، طرفِ آن مظلوم را خواهيم گرفت. (9/8/75)

در کلام رهبری، این راهبرد با تعبیر های مختلفی آمده است؛ عبارت هایی از جمله استقرار عدالت جهانی،(8/4/68) گسترش توحید،(3/9/78) نجات مستضعفان(8/4/68) و تعبیرهایی مشابه آمده است.

همه‏ى پيغمبران و اوليا براى اين آمدند كه پرچمِ توحيد را در عالم به اهتزاز درآورند و روح توحيد را در زندگى انسانها زنده كنند. يكى از نشانه‏ها يا اركان توحيد، نبودن ظلم و نبودن بى‏عدالتى است. لذا شما مى‏بينيد كه پيام استقرار عدالت، پيام پيغمبران است.(3/9/78)

اين ظلم جهانى‏ از سوى مستكبرين و قلدرهاى عالم، تكليفى را روى دوش ما مى‏گذارد. آن تكليف چيست؟ مبارزه‏ با ظلم‏.(9/2/71)

هدفى كه اين انقلاب و اين مبارزه براى خود در نظر گرفت، هدفى بود كه انسانيت از آن متنفع و متمتع مى‏شود. آن هدف، مبارزه‏ با ظلم‏ و فساد و تبعيض در سطح جهانى‏ و در محدوده‏ى كوچك‏تر، در سطح كشور است و براى اين است كه هدفهاى والا براى بشريت مطرح شود.(9/11/71)

جالب آن که در سخنان رهبری واژۀ دعا 700 بار تکرار شده؛ اما واژگانی هم چون جهاد و مبارزه بیش از چهار برابر دعا تکرار شده و جزو پرکاربردترین واژگان در بیانات رهبری هستند.

نگاهی به فیلم راز

فیلم راز که برای ترویج قانون جذب از تلویزیون پخش شد تصویری از دعا را به نمایش گذاشته که با نگاه متعالی رهبری متفاوت است. در قانون جذب مطالبه از کائنات که نامش دعاست، با تمرکز ذهنی و ذهن گرایی قرین شده و درخواست از کائنات در صورتی به مرحله اجابت می رسد که انسان دریچۀ ذهن خود را بروی امور منفی بسته، به هیچ چیز به عنوان متهم نگاه نکند و نسبت به امور منفی در اجتماع، بی تفاوت بگذرد. در قانون جذب ادعا می شود که راه برطرف شدن رویدادهای منفی در جهان، نیندیشیدن به آن است.

اگر چه در متون اسلامی از انسان ها خواسته شده نسبت به دیگران بدبین نبوده و کارهای مؤمنین را حملِ بر صحت نمایید (برداشت مثبت کنند) اما آن چه در قانون جذب توصیه می شود، نه نگاه خوش بینانه به کارهای انسان های مؤمن و حق طلب، بلکه نداشتنِ نگاه بدبینانه به پدیده ها و رویدادهایی است که در سایه حاکمیت نظام سرمایه داری در جهان ایجاد شده و معلول بی واسطۀ تمدن غربی است. در فیلم راز با صراحت از دیگران خواسته میشود که نسبت به تروریسم اعلام مخالفت نکنند و در راهپیمایی های ضد جنگ شرکت نکنند.

در قانون جذب تلاش مي¬شود هيچ چيز منفي ديده نشود تا «ضرورت مقابله» شکل نگيرد؛ هر امري که تصويري منفي از خود به جا بگذارد، باید ترک شود و ذهني مطلوب است که به رویارویی با هيچ پديده¬اي نرود. بنا بر نگرش جذب، فقط یک نگرش و عمل منفی وجود دارد و آن هم نگرش و قضاوتِ بد در مورد رویدادهاست. غیر از این، هیچ بينش و عمل منفي وجود ندارد. هرچه در عالم خارج دیده می شود، خوب و مطلوب است و آن‌چه نياز به تغيير دارد، زاوية ديد انسان هاست، نه شالودۀ تمدن سرمایه داری. البته در قانون جذب این نگرش غلط با یک مغالطه همراه شده و آن این که "مبارزه با امور منفی" و "ترویج نیکی ها" به عنوان دو امر غیر قابل جمع ذکر می شوند که مخاطبان راز تصور کنند جمع بین "گسترش صلح" و "مبارزه با جنگ طلبی" محال است.

به جای ابراز انزجار دربارة مواد مخدر و مبارزه عليه آن، كودكان را در انتخاب راه صحيح زندگي ياري دهيد. (عرفان، وین دایر، ص 228)

در فیلم راز گفته می‏شود هر چه در ذهن انسان بگذرد ـ‌مثبت یا منفی‌ـ دقیقاً اتفاق می‏افتد. نه مبارزه با ترور و نه مبارزه با بارداری زودهنگام، هیچ‌کدام به ثمر نمی‏نشیند؛ زیرا این مبارزه توام شده با عکس ترور و بارداری در ذهن. از آن‏جا که آن‌چه در دنیای خارج پیش می‏آید تصویر ذهنی شماست، نه خواستة قلبی‌تان، پس بهتر است تصوّر این امور را از ذهنتان بیرون کنید و به آن‏ها بی‏تفاوت باشید، تا در عالم خارج اتفاق نیفتند. طرفداران راز پا را فراتر گذاشته و مبارزه با جنگ طلبی و ترور را نفاق معرفی مي‌كنند:

به جاي اين¬كه عليه تروريسم و جنگ اعلام انزجار كنيد، طرفداران صلح باشيد... اگر عليه چيزي باشيد و با آن دشمني کنید، نفاق و اختلاف در ضمير شما نقش خواهد بست.( عرفان، وین دایر، ص 227)

باید پرسید چرا هیچ چیز از این توصیه به ظاهر معنوی، استثنا نشده و هر مبارزه ای نفاق شمرده می شود؟ چرا اعلام انزجار علیه ترور هم ناشایست معرفی شده است؟

به‌راستي چه معنويّتي براي نظام سرمايه¬داري، بهتر از اين که: «تمام مشکلات، توهّم ذهن شماست... برای مشکلات دنبال مقصّر نگردید..».(نیروی حال، اکهارت توله، ص103)

شعارهای یادشده، خواسته يا ناخواسته در خدمت آمال و نقشه‌هاي متجاوزان و جنگ‌طلبان و نظام سلطة جهاني است و بيش از همه، آنها از آن سود خواهند برد. امروزه در قانون جذب، شعارِ «حمايت از صلح نه مخالفت با جنگ» به بهانة اتلاف انرژی، به راهبردی اساسی تبديل شده است. اين ايده كه «بر ضد هيچ چيز جبهه‌گيري نكنيد» (عرفان، وین دایر،ص 233) دست تبهكاران را در چپاول و ظلم بازتر خواهد كرد با این شعار نادرست، هیچ‌کس خود را در مقابل جنگ‏طلبی‏‏قدرت‏های سلطه‏گر مسئول نمی‏بیند؛ درنتیجه معدود افراد خدا‌گرا هم، ميدان را براي جولان سرمايه¬داران و متجاوزان خالي خواهند کرد؛ آن¬گاه همة موانع از سر راه نظام سلطه كنار خواهد رفت و ظلم و ظلم پذيري به شدّت نهادينه و مستقر شده، زمينة نظام سلطة جهاني موسوم به «دهكدة جهانی» را فراهم خواهد ساخت.

در پی این نگرش، مخاطبان جذب هیچ‏گاه به این برداشت نمی‏رسد که نجات دیگران و مبارزه با ستم‏گری و ستم‏پذیری هم کاری ارزشمند است. بدین سان این نگرش به ظاهر صلح طلبانه که در جذب مطرح است نه کمک به گسترش عدالت که بسترساز بی عدالتیِ بیشتر است و با نگرش دینی که در کلام رهبری انعکاس تام یافته است فاصلۀ زیادی دارد. ....................

حمزه شریفی دوست

پرسمان دانشجویی