هری پاتر و عرفان جادویی! | کتابخانه مجازی الفبا

امروزه بسیاری از محصولات معناگرا در فضاهای هنری تولید و به مشتاقان معنویت و عرفان عرضه میشود. اگر چه محصولات هنری در حوزه معنویت همه به یک شکل کارکرد ندارند، اما پاره ای از ابتدابه صورت واضح به معنویت پرادخته و نسبت خود را با تحول روحی و باطنی اعلام کرده اند.

هری پاتر یکی از این محصولات است که فروش بالایی داشته تا جایی که پرفروش ترین محصول هنری طول تاریخ برای کودکان لقب گرفته است. در این نوشتار نگاهی مختصر به معنویت در هری پاتر خواهیم داشت.

هری پاتر

هری پاتر(Harry Potter) عنوانی است برای مجموعه هفت گانه که خانم رولینگ ابتدا به صورت رمان تألیف کرد. این نویسنده انگلیسی، سرگذشت نوجوانی یازده ساله به نام هری پاتر را در مدرسه جادوگری هاگوارتز (Hogwarts School) روایت می کند که در جدالش با لردولدمورت (جادوگر سیاه) عالم جادو را تجربه می کند. طبق یک پیشگویی هری و لردولدمورت یکی باید بر دیگری چیره شود؛ چرا که زندگی هم زمان هر دو ممکن نیست. هری که توانایی اش در کسب علوم جادویی ذاتی است، دوستانی را با خود همراه کرده و از طرف مربیان جادو در مدرسه مورد حمایت واقع میشود و بدین ترتیب هر ساله وقایع تازه ای را مشاهده میکند. کتاب های هری پاتر هر کدام روایت یک سال اقامت هری پاتر در مدرسه جادوگری هاگوارتز است.

بعدها هالیوود با پیش قدمی کمپانی برادران وارنر اقدام به ساخت فیلم مربوط به هری پاتر کرد که آخرین قسمت آن یکسال پیش اکران گردید و رکورد پرفروش ترین محصول هنری تاریخ سینما برای کودکان را کسب کرد. از هری پاتر بنا به پاره ای از گزارشات تاکنون قریب به 500 ملیون نسخه فروش رفته است.هری پاتر از یک سو نماد منجی است. این منجی باید صلاحیت های مختلف خویش را اثبات کند و از میان اقربای خود برگزیده شود. هری باید تنها لکه ی آلوده در خون خود (آلودگی که در زمان کودکی به طور ناخواسته از ولدمورت گرفته است) را بیرون ریخته و تصفیه شود. مدیر مدرسه هاگوارتز بارها و بارها تأکید می کند که تنها امید ما هری پاتر است.

در هری پاتر از همه دیدنی تر این است که جادو در مقابل شر قرار دارد و جادوگر مأموریت دارد شر (ولدمورت) را از میان بردارد؛ یعنی بر جادو نشان خیر نهاده شده و سمبل تعالی اخلاقی شمرده شده است. در حالی که بنا به گزارش ادیان جادو خود بزرگترین شر است، به گونه ای که در روایتی از علی(ع) آمده است: كسي كه سحر بياموزد كم يا زياد كافر شده ااست و رابطه ي او با خدا كامل قطع شده است. . در روایت دیگر از امام صادق وارد شده است: ساحر مانند کافر است و کافر در دوزخ است.

از سوی دیگر هری پاتر طرحی است برای به حاشیه راندن ادیان الهی. در این اثر هنری هیچ نشانی از خدا و استمداد از خدا و امیدواری نسبت به امدادهای الهی به چشم نمی خورد. فقدان وجود خدا در هری پاتر این محصول را از بی خدایی بالاتر برده و به «معنویت ضد خدا» می رساند. چرا که فراتر از بی خدایی، پیام اصلی هری پاتر، «مفید و کارا نشان دادن» جادوست. به عبارت روشن تر، سه لایه هری پاتر عبارتند از "بی خدایی"، "کارامدی جادو" و "تقدس بخشی به جادوگری". رقابت جادو با دین داستان مشهوری دارد، به گونه ای که یکی از رسالت های دین، مبارزه با این سنت خرافی بوده است. این جدال تاریخی در کتاب های تاریخ جادوگری نیز به وضوح بیان شده است. سنت جادوگری از سنت‏های کهن است که در رویارویی با آیین‏های توحیدی ريشه دارد. در قرآن این عمل مذمت ‏شده و در روایات شیعی در مرتبه انکار خدا از آن نام برده شده‏است. جادوگري در مسیحیت، نوعی کفر تلقي‏گرديده و در متون کهن یهود از آن به نوعی بت‏پرستی یاد ‏شده و چنان وانمود‏ شده که هدف اساسی بسیاری از پیامبران بنی‏اسرائیل به نقل متون مقدس یهود، مبارزه با این مرام خطرناک بوده‏است؛ به گونه‏ای که در تلمود، گنجينه ديني کهن يهود، جادوگر مجرم و محکوم است؛ زيرا که از اوامر تورات مي¬گذرد؛ در حالي‏که شعبده‏باز با وجودی‏که تاييد ‏نمي¬شود مجرم نيست و بدین‏سان هر نوع سحر و جادو و فالگيري به شدت تقیيح و محکوم شده‏، تا جایی‏که جادوگري از اعمال مخصوص بت پرستان قلمداد شده‏‏است. این عمل هرچند واقعی‏است (می¬تواند واقع‏شود)؛ اما بهره¬ای از حقیقت (اثر تربیتی و تعالی‏بخش) ندارد. سحر نوعی از تصرفات غیر‏عادی را با خود دارد و ورود به دنیایی ناشناخته و جدید محسوب می‏شود؛ در عين حال نباید از نظر دور‏داشت که هر گونه ورود به دنیای ناشناخته، رشد‏دهنده و تعالی‏بخش نیست و گوياي گام‏برداشتن در مسیر رستگاری نخواهد ‏بود؛ همان‏طور که در زندگی دنیوی هم چندان کارگشا و راهگشا نیست؛ چنان که رهبر برجسته عرفان ساحری یعنی دون‏خوان خود به این مهم اعتراف ‏کرده‏است:

[در زمان¬های گذشته]، پس از سال¬ها سر‏و‏‏کار‏داشتن با گیاهان اقتدار، بعضی توانستند به عمل دیدن (بصیرت درونی) دست ‏یابند. البته بینندگانی که فقط می¬توانستند ببینند. آن¬ها با ناکامی روبه¬رو‏ شدند و هنگامی که سرزمین‏شان مورد تاخت‏و‏تاز فاتحان قرار ‏گرفت، آن¬ها نیز مانند هر آدم دیگری بی¬دفاع ماندند. این فاتحان، تمام دنیای تولتک‏ها را تصرف‏کردند و همه چیز را به خودشان اختصاص‏دادند.

در هری پاتر از همه دیدنی تر این است که جادو در مقابل شر قرار دارد و جادوگر مأموریت دارد شر (ولدمورت) را از میان بردارد؛ یعنی بر جادو نشان خیر گذاشته شده و سمبل تعالی اخلاقی شمرده شده است. در حالی که بنا به گزارش ادیان جادو خود بزرگترین شر است، به گونه ای که در روایتی از علی(ع) آمده است: كسي كه سحر بياموزد كم يا زياد كافر شده ااست و رابطه ي او با خدا كامل قطع شده است.( وسايل‌ الشيعه، ج 12، ص 107) در روایت دیگر از امام صادق وارد شده است: ساحر مانند کافر است و کافر در دوزخ است.( وسايل‌ الشيعه ج 12، ح7 و 8)

تمرکز هالیوود بر بال و پر دادن به فرقه های جادویی نشان از طرح جهانی غرب برای «دین واحد آینده» دارد که بر محوریت جادوگری استوار است. لامائیسم (که همان بودیسم خرافاتی و جادویی است) هم اکنون در سینمای غرب جایگاه ویژه ای دارد. در دیگر عرفان های نوپدید جادوگری بسیار پررنگ است. پائولو کوئلیو مهم تری کتاب خویش را به استاد جادوگری خویش اهدا کرده است و 3 کتاب مستقل در باب جادوگری نگاشته است. تکیه عرفان سرخپوستی بر آیین ها و مناسک جادویی به حدی است که به عرفان ساحری لقب گرفته است. از این آیین بیش از 30 عنوان کتاب به زبان فارسی ترجمه شده است و آثار کارلوس کاستاندا که تفسیر گفته های شخصیت خیالی دون خوان است پیرامون شمنیزم و جادوگری است. شیطان پرستی جدید با قداست بخشی به سحر و جادو توانسته رسوم و مناسک خویش را ترویج دهد. از روست که فیلم های تبلیغی شیطان پرستی پر از اعمال و آیین های رمزآلود است. در فیلم های کودک رزماری و دروازه نهم که در تبلیغ جریان شیطانی است آشکارا از رموز و طلسمات شیطانی رونمایی میشود.

در فیلم «ارباب حلقه‌ها»، همه چیز با تدبیر جادوگران و اجنه شکل می گیرند و فیلم آواتار به شیوۀ متفاوتی این مفهوم را تعقیب کرده است.

سید علی میرخلیلی

پرسمان دانشجویی