خانواده از دیدگاه اشو | کتابخانه مجازی الفبا

آیا اشو با ازدواج و تشکیل خانواده، مخالفت می‌کند؟ علت مخالفت وی با ازدواج چه می‌باشد؟

خانواده نهادي است كه بر پاية ازدواج مرد و زن، شكل مي‌گيرد و با توليد مثل، توسعه مي‌يابد. اين نهاد، اساس سازندگي شخصيت انسان وموجب تعالي وي و مهمترين عامل تكامل جامعه است و از اين‌رو، اسلام براي تأسيس و تحكيم اين نهاد سرنوشت‌ساز و پيشگيري از فروپاشي آن، رهنمودهاي بسيار مهمي عرضه كرده است. تأمل در اين رهنمودها و مقايسة آنها با آنچه در ساير مكاتب دربارة خانواده ديده مي‌شود، به روشني نشان مي‌دهد كه اين نهاد، ريشه در وحي الهي دارد و منطبق با فطرت انساني است.خداوند متعال در آيه ۳۲ سوره نور مى فرمايد: «مردان و زنان بى همسر خود را همسر دهيد، همچنين غلامان و كنيزان صالح و درستكارتان را. اگر فقير و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود، آنان را بى نياز مى سازد. خداوند گشايش دهنده و آگاه است.»

اين آيه تأكيد مى كند كه همه بايد به امر ازدواج همت گمارند و تنها به دليل مشكلات اقتصادى از تشكيل خانواده نهراسند؛ چرا كه خداوند وعده گشايش داده است؛ چنان كه پيامبراسلام(ص) فرموده: «هر كس ازدواج را از ترس فقر، ترك كند، گمان بد به خدا برده است؛ زيرا خداوند متعال مى فرمايد: اگر آنها فقير باشند خدا آنها را از فضل خود بى نياز مى سازد.» و همچنين حضرت على(ع) فرموده است: «بهترين شفاعت آن است كه ميان دو نفر براى امر ازدواج ميانجيگرى كنى تا اين امر به سامان برسد.»

نه تنها روايات و آموزه هاي ديني بلكه فطرتي كه خداوند متعال در درون تمامي انسان ها نهادينه كرده وعقل سليم به اين امر مهم اشاره دارد . امام رضا عليه السلام با اشاره به آثار و بركات ازدواج مي فرمايند:وَ لَوْ لَمْ يَكُنْ فِي الْمُنَاكَحَةِ وَ الْمُصَاهَرَةِ آيَةٌ مُحْكَمَةٌ وَ لَا سُنَّةٌ مُتَّبَعَةٌ وَ لَا أَثَرٌ مُسْتَفِيضٌ لَكَانَ فِيمَا جَعَلَ اللَّهُ مِنْ بِرِّ الْقَرِيبِ وَ تَقْرِيبِ الْبَعِيدِ وَ تَأْلِيفِ الْقُلُوبِ وَ تَشْبِيكِ الْحُقُوقِ وَ تَكْثِيرِ الْعَدَدِ وَ تَوْفِيرِ الْوَلَدِ لِنَوَائِبِ الدَّهْرِ وَ حَوَادِثِ الْأُمُورِ مَا يَرْغَبُ فِي دُونِهِ الْعَاقِلُ اللَّبِيبُ وَ يُسَارِعُ إِلَيْهِ الْمُوَفَّقُ الْمُصِيب‏[9]

اگر درباره ازدواج و وصلت آيه اي روشن از كتاب خدا وسنتي پيروي شده از پيامبر و احاديث فراوان نبود بيگمان آثار و بركاتي چون نيكي كردن به خويشاوندان ، نزديك ساختن افراد دور و الفت بخشيدن ميان دلها و در هم تنيدن حقوق و افزودن بر جمعيت و اندوختن فرزند براي رويايي با سختي ها ي روزگار و پيشامدهاي زمانه كافي بود كه خردمند دانا به اين كار رغبت نمايد و انسان ره يافته در ست انديش به سوي آن بشتابد.

ماهيت و ساختار ازدواج

يكي از برداشت هاي نادرست اشو در مورد مفهوم و ماهيت ازدواج نگرش وي به ساختار ازدواج در اديان وجوامع انساني مي باشد. اشو اساس ساختار اصلي خانواده را بر اساس مالكيت قرار داده كه شوهر مالك زن است و هردو مالك فرزندان هستند لحظه اي كه تو مالك انساني شدي منزلت آزادي و انسانيت را از او سلب كرده اي تو همه زيبايي ها را از او گرفته اي".و براين اساس مخالفت خود را با ازدواج سر مي دهد چون مخالف آزادي فردي است. در برابر اين ادعا مي توان گفت كه در نظام خانواده بحث از آيين همسرداري است نه آيين برده داري و آموزه هاي ديني مالكيت يك فرد بر فرد ديگري را كاملا رد مي كند و مالكيت صرف مخصوص خالق انسان مي باشد لِلَّهِ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْض‏[10]

در كلام وحي بنيان خانواده نه بر اساس مالكيت بلكه براساس مودت و رحمتي مي باشد كه خداوند متعال آن را به يك خانواده ارزاني داشته تا به وسيله آن به آرامش و سعادت برسند:وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْها وَ جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ في‏ ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُون‏[11]

با اندك مطالعه اي در متون ديني و آموزه هاي اسلام خواهيم ديد كه اسلام روابط و تعاملات موجود در خانواده را بر اساس محبّت وهمدلي قرار داده و اين محبّت عامل تحكيم اين پيوند ناگسستني خواهد بود .

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله مي فرمايند: لِلرَّجُلِ عَلَى المَرْأَةِ أَنْ تَلْزَمَ بَيْتَهُ وَ تَوَدَّدَهُ وَ تُحِبَّهُ وَ تُشْفِقَهُ وَ تَجْتَنِبَ سَخَطَه‏ حق مرد بر زن، اين است كه در خانه اش بنشيند و به او اظهار عشق و محبت كند و دلسوز او باشد.

بنابر آيه فوق اين محبت و عشق هديه اي است آسماني از جانب اول عاشق عالم ، خداوند متعال تا با آرامش دل ، انسان بتواند خداي خويش را بهتر عبادت كند و در اين سجاده عشق يكي ديگر از بندگان خداي خويش را باريسمان عشق همراه سازد . امير مؤمنان در جواب از ويژگي زندگي خويش ، شيرني و حلاوت زندگي را همراهي حضرت فاطمه سلام الله عليها بر اطاعت خدا مي داند. فَسَأَلَ عَلِيّاً كَيْفَ وَجَدْتَ أَهْلَكَ قَالَ نِعْمَ الْعَوْنُ عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَ سَأَلَ فَاطِمَةَ فَقَالَتْ خَيْرُ بَعْل‏

زندگي كموني

اشو شكل جديدي غير از ازدواج را براي يك زندگي جمعي پيشنهاد مي كند و نام آن را "كمون" مي گذارد

"بايد شكل هاي جديدي از زندگي گروهي پديد آيد من براي پرهيز از تداخل واژه ها اسم آن ها را اجتماع يا جامعه نمي گذارم بلكه اين زندگي گروهي جديد را كمون مي خوانم اين واژه بسيار مهمي است مفهوم آن اين است جايي كه مردم فقط با هم زندگي نمي كنند بلكه ارتباط و پيوند عميق با يكديگر دارند[12]

اشو نتيجه اين كمون را آفرينش انسان نوين مي داند. و مي گويد همه تلاش من بر يك چيز متمركز است: آفرينش انساني نوين مثل "زورباي بودا[13]"[14].

بهشت برين اين انسان نوين همين سياره خاكي خواهد بود" ماقادريم در همين جا بهشتي خلق كنيم ، همين جا بر روي اين سياره خاكي"[15]

دورنماي وي از دنياي نوين يعني دنياي كمون ها دنيايي عاري از خانواده هاست او در مورد معنويتي كه در كمون خويش مي خواهد به انسان نوين ارائه دهد چنين مي گويد: انسان اينجاست تا مشعوف گردد سر ذوق بيايد وتا آنجا كه ممكن است زيبا تؤام با آرامش و راحتي زندگي كند[16]

حال از اشو مي پرسيم اگر دليل وي براي مقابله با نهاد خانواده و ايجاد كمون تأمين آرامش و شادماني باشد ، طبيعتاً اين آرامش در يك زندگي سالمي شكل مي گيرد كه بناي آن بر موّدت و محبت گذارده شده و فرزندان به عنوان رحمت الهي چراغ فروزاني هستند كه بر زيبايي اين زندگي دو چندان مي كنند رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَ ذُرِّيَّاتِنَا قُرَّةَ أَعْيُن‏[17]

پروردگارا! از همسران و فرزندانمان مايه روشنى چشم ما قرار ده‏. " قرة عين" معادل نور چشم است كه در فارسى ، كنايه از كسى كه مايه سرور و خوشحالى است اين تعبير در اصل از كلمه قر (بر وزن حر) گرفته شده كه به معنى سردى و خنكى است، و از آنجا كه معروف اشگ شوق همواره خنك، و اشكهاى غم و اندوه داغ و سوزان است، لذا قرة عين به معنى چيزى است كه مايه خنك شدن چشم انسان مى‏شود، يعنى اشك شوق از ديدگان او فرو مى‏ريزد، و اين كنايه زيبايى است از سرور و شادمانى.

امام علي عليه السلام در مورد آرامش مي فرمايد: الأنس في ثلاثة الزوجة الموافقة و الولد الصالح [البار] و الأخ الموافق [18] آرامش در سه چيز است همسر موافق و همراه ، فرزند صالح ، برادر همراه.

اگر افراد يك خانواده مهارت هاي لازم براي داشتن يك زندگي آرام وشاد را داشته باشند پيوند موجود در آن خانواده پيوندي ناگسستني خواهد بود . در چنين خانواده ايست كه نه تنها يك فرد به تعالي و استكمال خواهد رسيد بلكه جامعه اي پويا و شاد نيز خواهد داشت . اين مهارت ها تعاليمي است كه برگرفته از آموزه هاي وحياني ومنطبق بر فطرت پاك آدمي مي باشد يكي از مهارت هاي زندگي برگرفته از قرآن كريم مهارت برخورد با همسر مي باشد وَ عَاشرُِوهُنَّ بِالْمَعْرُوف‏[19] با زنان به نيكي رفتار كنيد

يكى از روشن‏ترين جلوه‏گاه‏ها و موارد خودنمايى مودت و رحمت، جامعه كوچك خانواده است، چون زن و شوهر در محبت و مودت ملازم يكديگرند و آموزه هاي ديني سفارش زيادي به ازدياد اين محبت واظهار اين مهرورزي كرده اند پيامبرخوبي ها در مورد اظهار محبت به همسر مي فرمايند: قَوْلُ الرَّجُلِ لِلْمَرْأَةِ إِنِّي أُحِبُّكِ لَا يَذْهَبُ مِنْ قَلْبِهَا أَبَداً[20]

واين نوع محبت را به ايمان فرد گره زده اند ويك رابطه دوسويه بين ايمان محبت به همسر مي باشد هرجه ايمان بيشتر باشد محبت به همسر بيشتر خواهد بود و هرچه محبت به همسر بيتر باشد موجب ازدياد ايمان خواهد بود: قَالَ سَمِعْتُ الصَّادِقَ ع يَقُولُ الْعَبْدُ كُلَّمَا ازْدَادَ لِلنِّسَاءِ حُبّاً ازْدَادَ فِي الْإِيمَانِ فَضْلا[21]

قالَ رَسُولُ اللَّهِ ص كُلَّمَا ازْدَادَ الْعَبْدُ إِيمَاناً ازْدَادَ حُبّاً لِلنِّسَاءِ [22]

اگر خداي نكرده اين محبت كم رنگ تر باشد رحمت جاي آن را خواهد گرفت برخورد وي بنابر آموزه هاي ديني براساس رحم و گذشت خواهد بود.

پيامبر اكرم مي فرمايد در روز رستاخيز، مردي از امت مرا مي آورند ، در حالي كه هيچ كار نيكي كه به سبب آن ، برايش اميد بهشت برود ، ندارد اما خداوند متعال مي فرمايد :أدخلوه الجنّة فإنّه كان يرحم عياله اورابه بهشت ببريد چرا كه به خانواده اش مهر مي ورزد[23]

فرزندان كوچكتر در چنين خانواده اي در سايه مهر و رحمت پدر و مادرقرارمي گيرند وحوائج ضرورى زندگى فرزند را تامين ميكنند، لذا آن محبت و مودت وادارشان مى‏كند به اينكه در حفظ و حراست، و تغذيه، لباس، منزل، و تربيت او بكوشند، و اگر اين رحمت نبود، نسل به كلى منقطع مى‏شد، و هرگز نوع بشر دوام نمى‏يافت.[24]

امام صادق عليه السلام مي فرمايد: إِنَّ اللَّهَ لَيَرْحَمُ الْعَبْدَ لِشِدَّةِ حُبِّهِ لِوَلَدِهِ [25] امام صادق عليه السلام م يفرمايد : خداوند در قيامت بنده اش را به خاطر شدت محبتش به فرزندش رحم مي كند و مي بخشد.

پيامبر اكرم بهترين مردم را خوش خلق ترين مردم و با محبت ترين به خانواده اش معرفي مي كند وسپس خودش در اين محبت سرآمد از همه بيان مي كند

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه و آله : أَحْسَنُ النَّاسِ إِيمَاناً أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً وَ أَلْطَفُهُمْ بِأَهْلِهِ وَ أَنَا أَلْطَفُكُمْ بِأَهْلِي [26] اين آرامش ، آرامشي كه در نتيجه عمل به آموزه هاي ديني حاصل مي شود مُفَارَقَةَ الدِّينِ مُفَارَقَةُ الْأَمْن‏[27]

 

منابع:

[9] الكافي ج : 5 ص : 374

[10] آل عمران 189

[11] سوره روم آيه 21

[12] آينده طلايي ص95

[13] زوربا : اسطوره لذت طلب يوناني

[14] آينده طلايي ص 102

[15] آينده طلايي ص 102

[16] آينده طلايي ص105

[17] سوره فرقان آيه 74

[18] غررالحكم ص : 406

[19] نسا آيه 19

[20] الكافي ج : 5 ص : 570

[21] وسائل‏الشيعة ج : 20 ص : 24

[22] مستدرك‏الوسائل ج : 14 ص : 158

[23] كنز العمال ج 16 ص 276

[24] برگرفته الميزان ذيل آيه 21 سوره روم

[25] الكافي ج : 6 ص : 50

[26] وسائل‏الشيعة ج : 12 ص : 154

[27] الكافي ج : 1 ص : 28

پرسمان دانشجویی