گروه های اسماعیلیان | کتابخانه مجازی الفبا

عبیداللّه مهدى که در سال 296 هجرى قمرى در آفریقا طلوع کرد، به طریق اسماعیلیه به امامت خود دعوت کرد و سلطنت فاطمى را تأسیس نمود. پس از وى اعقابش مصر را دارالخلافه قرار داده تا هفت پشت بدون انشعاب، سلطنت و امارت اسماعیلیه را داشتند. پس از هفتمین که مستنصر باللّه، سعد بن على بود، دو فرزند وى «نزار و مستعلى» سر خلافت و امامت منازعه کردند و پس از کشمکش بسیار و جنگ هاى خونین، «مستعلى» غالب شد و برادر خود «نزار» را دستگیر نموده زندانى ساخت تا مرد. در اثر این کشمکش، پیروان فاطمیین دو دسته شدند: «نزاریه و مستعلیه».

الف ـ «نزاریه»: گروندگان به «حسن صباح» مى باشند که وى از مقربان مستنصر بود و پس از مستنصر، براى طرفدارى که از نزار مى نمود، به حکم مستعلى از مصر اخراج شد. وى به ایران آمده پس از چندى از قلعه الموت از توابع قزوین سر در آورد. قلعه الموت و چند قلعه دیگر مجاور را تسخیر کرد و به سلطنت پرداخت. در آغاز کار به نزار دعوت کرد و پس از مرگ حسن (سال 518 هجرى قمرى) «بزرگ امید رودبارى» و پس از وى فرزندش «کیامحمد» به شیوه و آیین حسن صباح سلطنت کردند و پس از وى فرزندش «حسن على ذکره الاسلام» پادشاه چهارم الموتى، روش حسن صباح را که نزارى بود برگردانیده به باطنیه پیوست.

تا اینکه هلاکوخان مغول به ایران حمله کرد، وى قلاع اسماعیلیه را فتح نمود و همه اسماعیلین را از دم شمشیر گذرانید; بناى قلعه ها را نیز با خاک یکسان ساخت و پس از آن در سال 1255 هجرى، آقاخان محلاتى که از نزاریه بود در ایران به محمد شاه قاجار یاغى شد و در قیامى که در ناحیه کرمان نمود شکست خورده به بمبئى فرار کرد و دعوت باطنى نزارى را به امامت خود منتشر ساخت و دعوتشان تا کنون باقى است و نزاریه فعلاً «آقاخانیه» نامیده مى شوند.

ب ـ «مستعلیه»: پیروان «مستعلى» فاطمى بودند که امامتشان در خلفاى فاطمیین مصر باقى ماند تا در سال 557 هجرى قمرى منقرض شدند و پس از چندى فرقه «بهره» در هند به همان مذهب ظهور کردند و تا کنون نیز مى باشند.

ج ـ «دروزیه»: طایفه دروزیه که در جبال دروز شامات ساکنند در آغاز کار، پیروان خلفاى فاطمیین مصر بودند تا در ایام خلیفه ششم فاطمى به دعوت «نشتگین دروزى»

به باطنیه ملحق شدند. دروزیه در «الحاکم باللّه» که به اعتقاد دیگران کشته شده، متوقف گشته مى گویند وى غیبت کرده و به آسمان بالا رفته! و دوباره به میان مردم خواهد برگشت!

د ـ «مقنعه»: در آغاز پیروان «عطاء مروى» معروف به «مقنع» بودند که طبق اخبار مورخین از اتباع ابومسلم خراسانى بوده است و پس از ابومسلم، مدعى شد که روح ابومسلم در وى حلول کرده سر انجام و پس از چندى دعوى پیغمبرى و سپس دعوى خدایى کرد! و سرانجام در سال 162 در قلعه کیش از بلاد ماوراءالنهر به محاصره افتاد و چون به دستگیرى و کشته شدن خود یقین نمود، آتش روشن کرده با چند تن از پیروان خود داخل آتش شده و سوخت. پیروان «عطاء مقنع» پس از چندى مذهب اسماعیلیه را اختیار کرده به فرقه باطنیه ملحق شدند.(1)1-شیعه در اسلام، ص 71.

پرسمان دانشجویی