ثقلين و ثقل اكبر در اديان | کتابخانه مجازی الفبا

ثقلين و ثقل اكبر در اديان و انبياء ديگر چيست؟

ثقلين و ثقل اكبر، ثقل اصغر اصطلاحات اسلامي مي باشند، در اديان ديگر، ساير انبياء اين اصطلاحات را به كار نبرده اند و اگر هم با مفاهيم ديگري به كار برده باشند ما اطلاعي از آن نداريم. پيامبر اسلام (ص) در حديث ثقلين فرمود: «اِني تارِكُ فيكُمُ الثِّقْلَينِ.....» (واژة «ثقْلَيْن» دو گونه خوانده شده ، گاه بر وزن «حَرَمَين» كه مفرد آن «ثَقَل» (بر وزن حَرَم) است به معني چيز گرانمايه و پرارزش و به معني متاع مسافر نيز آمده است ، و گاه «تِقْلَيْن» (بر وزن سِبْطَين) خوانده شده كه آن هم به معني شييء سنگين وزن است ، نويسندة كتاب «التحقيق» معتقد است كه اولي به معني گرانمايه معنوي است، (و دومي اعم است) ضمنا بايد توجه داشت كه «ثَقَل» (به وزن حرم) صفت مشبهه ، و «ثِقْل» (بر وزن سبط) اسم مصدر است). اين حديث به طور بسيار گسترده از پيامبر اكرم (ص) در كتابهاي معروف شيعه و اهل سنت (و در منابع معروف دست اول) نقل شده است ، به طوري كه ترديدي در صدور اين حديت از پيامبر(ص) باقي نمي‎ماند، و از مجموع اين احاديث به خوبي استفاده مي‎شود كه پيامبر(ص) اين حديث را تنها يكبار بيان نفرموده كه حديث يكي، و راويان بسيار باشند، بلكه در موارد مختلف بيان فرموده است و روايات كاملاً متعدد است. پيام قرآن ج 9، حضرت آيت الله مكارم شيرازي و ساير همكاران به نقل از سايت تبيان

مراداز ثقلين قرآن وعترت است آنچه از حديث ثقلين استفاده مي شود عبارتند از :

1 ـ قرآن و اهلبيت (ع) هميشه همراه يكديگرند و جدايي ناپذيرند و آنها كه طالب حقايق قرآنند بايد دست به دامن اهلبيت (ع) بزنند. 2 ـ همان‏گونه كه پيروي از قرآن بدون هيچگونه قيد و شرط بر همه مسلمين واجب است پيروي از اهلبيت (ع) نيز بدون قيد و شرط واجب مي‏باشد. 3 ـ اهلبيت (ع) معصومند، زيرا جدايي ناپذير بودن آنها از قرآن از يكسو ، و لزوم پيروي بي‏ قيد و شرط از آنان از سوي ديگر، دليل روشني بر معصوم بودن آنها از خطا و اشتباه و گناه است ، چرا كه اگر آنها گناه يا خطايي داشتند از قرآن جدا مي‏شدند ، و پيروي از آنان ، مسلمانان را از ضلالت و گمراهي بيمه نمي كرد، و اينكه مي‏فرمايد با پيروي از آنان در برابر گمراهي‏ ها مصونيت داريد، دليل روشني بر عصمت آنها است. 4 ـ از همه مهمتر اينكه پيامبر (ص) اين برنامه را براي تمام ادوار تاريخ مسلمين تا روز قيامت تنظيم كرده ، مي‏فرمايد «اين دو هميشه با هم هستند تا در كنار حوض كوثر نزد من آيند» اين به خوبي نشان مي‏دهد كه در تمام طول تاريخ اسلام فردي از اهلبيت (ع) به عنوان پيشواي معصوم (ع) وجود دارد، و همان گونه كه قرآن هميشه چراغ هدايت است، آنها نيز هميشه چراغ هدايتند ، پس بايد كاوش كنيم و در هر عصر و زمان آنها را پيدا كنيم. 5 ـ از اين حديث شريف استفاده مي‏شود كه جدا شدن يا پيشي گرفتن از اهلبيت (ع) مايه گمراهي است ، و هيچ انتخابي را نبايد بر انتخاب آنها مقدم داشت. آنها از همه افضل و اعلم و برترند. پيام قرآن ج 9، حضرت آيت الله مكارم شيرازي و ساير همكاران به نقل از سايت تبيان در اين مورد بايد توجه داشت كه پيامبر گرامي اسلام(ص) عترت را در كنار قرآن و به عنوان «ثقل اصغر» ذكر فرمودند.

انسان كامل «قرآن مجسّم» است و قرآن، «انسان كامل مُدَوّن». لذا اگر بخواهيم قرآن را به صورت عينى در خارج مشاهده كنيم و ـ به عبارت ديگر ـ اگر قرآن بخواهد شكل و شمايل پيدا كند، مى‏شود «معصوم و انسان كامل» و اگر بخواهيم انسان كامل را به نگارش درآوريم، مى‏شود «قرآن». و لذا مقارن هم‏اند و هر كدام بيان ديگرى. چنانچه مولى اميرالمؤمنين على(ع) مى‏فرمايد: «انا القرآن الناطق» ؛ «من قرآن ناطقم» يا فرمودند: «انا كلام الله الناطق» ؛ «من كلام ناطق خدايم».

امام سجاد(ع) نيز مى‏فرمايد: «الامام يهدى الى القرآن و القرآن يهدى الى الامام» ؛ «امام، هادى به سوى قرآن است و قرآن، هدايتگر به سوى امام».

اما اين كه قرآن را «ثقل اكبر» ناميده‏ اند، به علت اين است كه چون قرآن، پيغام محبوب و كلام حضرت حق است. معصوم در تلاوت قرآن، صاحب آن را مى ‏نگرد و از اين طريق، به لقاى پروردگار بار مى‏ يابد. عاشق عارف، هميشه نامه محبوب خويش را عزيز مى ‏شمارد و به بزرگى از آن ياد مى ‏كند.

در رابطه با اين ائمه خودشان قرآن ناطق معرفي كرده اند به مطالب زير توجه نماييد:

ابتدا براي روشن شدن جواب لازم است چند مقدمه ذكر كنيم:

الف) ناطق به معناي سخنگو و متكلم و به معناي متفكر و بعنوان فصل ذاتي انسان استعمال مي شود. ليكن آنچه در روايات آمده مراد معناي اول است چون در آن زمان ناطق فقط به همان معناي اول استعمال مي شده است.

ب) براي درك مقصود معصومين عليهم السلام از اين جمله بايد ببينيم قرآن چه ويژگي هائي دارد. مي دانيم كه قرآن كريم اولا مصدر و منبع همه معارف الهي است يعني مشتمل بر اصول و فروع دين و سندي معتبر براي احكام و معارف و حقايق ديني و ثانيا اين كتاب مصون از تحريف و تبديل و اشكال زياده و نقصان است و خطا و اشتباه در او معنا ندارد ثالثا ملاك حق و باطل است كه هرچه در كنار قرآن و با قرآن با شد حق و هرچه در صف مقابل و مخالف قرآن باشد باطل است.

ج) قرآن كريم چون مكتوب است و صامت ممكن است افرادي اشتباها و يا افرادي مغرض عمدا قرآن را به نحوي كه با انديشه هاي باطل آنان تطابق داشته باشد معنا كنند و حال آنكه مراد و مقصود قرآن چيز ديگري بوده كه در اينجا نياز به مترجمين و مفسريني است كه براي قرآن كه از خطا و غرض سوء مصون باشد و بر حقايق و بطون قرآن واقف باشند.

د) عقيده ما درباره ائمه اطهار اين است كه آنها هم مثل قرآن اولا مصدر و منبع حقايق دين الهي هستند، ثانيا معصوم از خطا و اشتباه، ثالثا ملاك حق و باطل مي باشند و اينگونه نيست كه آنها فقط ناقل احكام و معارف ديني باشند بلكه خود منبع و مصدر هستند كه در اين زمينه مي توانيد به كتاب شيعه در اسلام تأليف علامه طباطبائي مراجعه فرمائيد.

ه) مي دانيم كه مسئله اي كه در مقدمه ج بصورت امكاني ذكر كرديم در همان دوران حضور معصومين اتقال افتاد و از مرحله امكان خارج شد و بعد از رحلت پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله عده اي چه از مردم عوام و چه از دانشمندان اهل تسنن د رموارد متعدد مستقيما به قرآن استناد كرده و به تفسير قرآن پرداختند بدون اينكه به معصومين عليهم السلام كه ثقل اصغر بودند مراجعه نمايند كه جنگ صفين و قضيه حكميت و استدلالهاي افرادي چون ابوحنيفه و ديگران به بعضي آيات قرآن (مثل اينكه در بحث جميت قياس به آيه «فاعتبروا يا اولي الابصار»(سوره حشر، آيه 2) شك كرده اند) كه هيچ ارتباطي با مدعاي آنها ندارد و بسياري از موارد ديگر كه فعلا جاي تفصيل نيست.

بعد از ذكر اين مقدمات مقصود معصومين از اينكه ما كتاب ناطق هستيم روشن مي شود. معصومين در واكنش به اين افراد كه راه ورود به حقايق ديني را گم كرده بودند و قرآن را بر طبق ميل و فهم خود تأويل و تفسير مي كردند، فرمودند قرآن كتابي است صامت و ساكت، خطوطي است بين دو جلد و نياز به مترجم دارد. (آن هم مترجماني كه از خطا مصون باشند و واقف به حقايق و بطون قرآن باشند.) و آن مترجمان ما هستيم. چنانچه در خطبه 125 نهج البلاغه، حضرت علي عليه السلام مي فرمايد: «و هذا القرآن انما هو خط مسطور بين الدفتين لا ينطق بلسان و لا ... من ترجمان» و اين قرآن خطي است نوشته شده ميان دو پاره جلد كه به زبان سخن نمي گويد و ناچار براي آن مترجمي لازم است (كه مقصود آن را بيان كند) و مردانند كه از آن سخن مي گويند.

البته روشن است كه مراد حضرت مرداني است كه به حقايق قرآن واقف باشند و مصون از خطا كه معصومين باشند. و در مورد ديگري مي فرمايد: «هذا كتاب الله الصامت و انا كتاب الله الناطق»(وسائل الشيعه، ج27 ص34) قرآن كتاب صامت و ساكت خداوند است و من كتاب ناطق حق. لهذا مقصود معصومين علهيم السلام اين است كه قرآن كريم كه مكتوب بر روي كاغذ است صامت است و خود سخن نمي گويد و در هر عبارت از آن احتمالاتي مي رود چنانچه حضرت به عبد الله بن عباس فرمود: «فإن القرآن حمال ذو وجوه»(نهج البلاغه، كتاب 77) يعني قرآن حمل كننده وجوه و احتمالات است. و نياز به مترجم و ناطق دارد كه ما اهل بيت هستيم.

البته احتمال ديگري هم در مقصود ائمه از اين جمله كه ما قرآن ناطق هستيم مي رود كه مقصود آنها اين باشد كه پيامبر دو حجت در بين امتش باقي نهاد، قرآن كريم كه ثقل اكبر و قرآن صامت است و ما اهل بيت كه ثقل اصغر و قرآن ناطق هستيم كه ديگر نظر به مترجم و تفسير بودن آنها براي قرآن نداشته باشيم بلكه مقصود آنها اين باشد كه ما هم مثل قرآن جامع حقايق ديني هستيم تنها با اين تفاوت كه قرآن صامت و ما ناطق هستيم، كه البته اين دو احتمال ... نيستند گرچه احتمال اول بهتر و مناسبتر با كلمات معصومين است.

پرسمان دانشجویی