عبدالله بن جعفر بن ابوطالب | کتابخانه مجازی الفبا

عبدالله بن جعفر بن ابوطالب كه بود؟ و سيره آن بزرگوار چه بود؟

پاسخ:عبدالله بن جعفر از شخصيت هاي مشهور تاريخ اسلام و از اصحاب نزديك امامان نخستين شيعه است. او رسول خدا (ص) را درك كرده و از آن حضرت نيز رواياتي نقل نموده است. عبدالله نزد مورخان شيعه و سني از جايگاه والاي برخوردار است و از او با احترام ياد كرده اند.

عبدالله بن جعفر بن ابي طالب نخستين مولود اسلام در حبشه و اولين فرزند جعفر طيار بود. تولد او را درسال سوم بعثت دانسته اند. او هنگام هجرت پيامبر به مدينه ده ساله بود درسال 80ق (با اندكي تفاوت در نقلها) و در نود سالگي از دنيا رفت و در مدينه يا ابواء به خاك سپرده شد.( يوسف بن عبدالله قربطي، الاستيعاب في معرفه الاصحاب، ج3، ص17/احمد بن علي بن حجر عقلاني، الاصابه في تمييز الصحابه، ج4، ص36)

عبدالله بن جعفر فردي بزرگوار و بسيار بخشنده و سخاوتمند معرفي شده است. در تاريخ به او لقب «جواد، بحرالجود و قطب السخاء» داده اند.( يوسف بن عبدالله قربطي، الاستيعاب في معرفه الاصحاب، ج3، ص17)

عبدالله به واسطه موقعيت خانوادگي و جايگاه والاي پدر بزرگوارش نزد رسول خدا (ص) و امام علي(ع) مورد احترام بود.

پس از شهادت پدر بزرگوارش، پيامبر براي تفقد و دلجويي به خانه آنها رفت و آنان را مورد محبت و ملاطفت خاص خود قرار داد و فرمود: من سرپرست آنها در دنيا و آخرت هستم و فرمود: عبدالله در خلقت، خصلت شبيه من است. همچنين زماني ديگر در حق او چنين دعا فرمود: «پروردگارا براي جعفر ذريه نيكو قرار ده و به بيع عبدالله،؛ بركت عطا كن».(. احمد بن يحيي بلاذري، انساب الاشراف، ج2،ص298/ احمد بن علي بن حجر عقلاني، الاصابه في تمييز الصحابه، ج4، ص36-37)

عبدالله بن جعفر هنگام صلح و جنگ مورد اعتماد و طرف مشاوره اميرمومنان علي و امامان ديگر بود.( ابن اعثم، الفتوح، ج3،ص24/ نصر بن مزاحم منقري، وقعه صفين، ص373) در جنگ صفين يكي از فرماندهان سپاه امام علي و نيز يكي از شهود حكميت از طرف علي عليه السلام بود.( نصر بن مزاحم منقري، وقعه صفين، ص530) امام علي هنگام عزل و نصب فرماندهان با او مشورت مي كرد. وي از جمله كساني بود كه هنگام تبعيد ابوذر به ربذه در كنار علي عليه السلام حضور داشت و او را بدرقه كرد. (ابن اعثم، الفتوح، ج3،ص376/شيخ طوسي، اختيار معرفه الرجال، ج1، ص102.) همچنين طبق دستور امام بر وليد بن عقبه حد جاري كرد (ابن اعثم، الفتوح، ج3،ص382.) او در مراسم تغسيل و تكفين امير مومنان كه شبانه و بدون اطلاع عموم صورت گرفت. نيز حاضر بود. (ابن اثير، الكامل في التاريخ، ج2، ص436)

بعد از شهادت امام علي نيز در كنار امام حسن قرار گرفت. در جريان حركت سپاه امام به سوي لشكر معاويه از حريم خاندان امامت دفاع كرد. (همان، ج2، ص445)

همچنين وي بارها عشق وعلاقه و ايمان خود را به امام حسين ابراز نمود، از جمله وقتي معاويه دختر عبدالله بن جعفر (ام كلثوم) را براي پسرش يزيد خواستگاري كرد او در جواب گفت:«مرا اميري است كه بي اذن او كاري نكنم» و اين گونه اختيار دخترش را به حسين بن علي واگذار كرد. (بلاذري، انساب الاشراف، ج2، ص67.(

عبدالله بن جعفر از جمله ي كساني بود كه در اثبات ولايت امير المومنين علي به حديث غدير تمسك جست و نام خود را در زمره راويان حديث غدير ثبت كرد.( طبرسي، الاحتجاج، ج2، ص3/ علامه اميني، الغدير، ج1، ص199)

احتجاج ها و مناظره هاي كوبنده و سخنان قاطع او در دفاع از ولايت نشان از ايمان و اعتقاد كامل او به امامت و ولايت دارد. او در گفتن سخن حق، بي پروا بود و بارها در حضور معاويه از حقانيت اهل بيت و نامشروع بودن حكومت بني اميه سخن مي گفت. (. ابن ابي الحديد، شرح نهج البلاغه، ج6، ص180-181) در تاريخ، سخنان و مناظره هاي او با بني اميه ثبت شده است. عملكرد مهم سياسي او خودداري از بيعت با يزيد بود. معاويه براي بيعت گرفتن از عبدالله به او چنين نوشت:

مي داني كه من تو را بر ديگران مقدم داشته ام، ولي گزارش هايي از تو به من رسيد كه آنها را خوش ندارم. اگر بيعت كني مورد تقدير و سپاس قرار مي گيري، ولي اگر خودداري ورزي به اجبار بيعت خواهي كرد. عبدالله در پاسخ نوشت: نامه تو رسيد و از مضمون آن آگاه شدم. نوشته اي كه مرا بر ديگران مقدم مي داري. اگر چنين كني به بهره ي خود رسيده اي و اگر خودداري ورزي نسبت به خود كوتاهي كرده اي. اما اينكه نوشته اي مرا بر بيعت با يزيد مجبور مي كني ما نيز تو و پدرت را بر اسلام مجبور كرديم و شما را بر خلاف ميلتان وارد اسلام كرديم. (دينوري، الامامه و السياسه، ج1، ص 155و 201/ اميني، الغدير، ج10، ص241(

هنگامي كه معاويه در سال 50 ق به منظور گرفتن بيعت براي يزيد به مدينه سفر كرد و با بزرگان قبايل، از جمله عبدالله بن عباس، عبدالله بن جعفر، عبدالله بن عمر و عبدالله بن زبير به طور خصوصي ديدار كرد و آنها را به بيعت با يزيد دعوت كرد، عبدالله بن جعفر با سخنان قاطع و كوبنده ي خود، نقشه هاي معاويه را نقش بر آب كرد و به بيعت با يزيد پاسخ منفي داد و بر حقانيت اهل بيت و خاندان رسول خدا بر ولايت و خلافت تاكيد كرد. (دينوري، الامامه و السياسه، ج1، ص149-195) بنابراين مواضع سياسي عبدالله و مخالفت هاي او با بني اميه دليل روشني بر اعتقاد راسخ او به مبارزه با امويان و همراهي با ائمه اطهار مي باشد.

تنها نقطه مهم و تاثير گذار و مبهم وي همراهي نكردن امام حسين عليه السلام در حادثه كربلا است كه به جهت اختصار از ذكر آن خودداري می کنیم.

پرسمان دانشجویی