چکیده :
«محکم و متشابه»، «نسخ» و «قرائات» از موضوعات مهم علوم قرآنی است.
آیت الله معرفت در هر سه موضوع ضمن نقد دیدگاههای گذشته و رایج، به ارائه نظریاتی بدیع پرداخته اند.
تعریف روشن از محکم و متشابه، تفاوت بین متشابه و مبهم، طبقه بندی تشابه به ذاتی و عرضی و ضابطه مند ساختن معانی تأویلی و باطنی، از جمله نوآوری های آیت الله معرفت در حوزه محکم و متشابه به شمار می رود.
در موضوع نسخ، شاهد دو قرائت از نسخ در آثار آیت الله معرفت هستیم؛ قرائت نخست، پذیرش نسخِ مطلق، با رویکرد کاستن از شمار آیات منسوخ است و قرائت دوم، انکار نسخِ مطلق و توسعه ی نسخ در دو حوزه ی «نسخِ مشروط» و «نسخِ تمهیدی» است.
در بحث قرائات، ایشان روایات «سبعه احرف» را از احادیث ضعیف دانسته که در صورت صحت نیز به «اختلاف لهجه ها» برمی گردد.
همچنین ایشان «قرآن» و «قرائات» را دو حقیقت متمایز به شمار آورده و منشأ اصلی اختلاف قرائات را نیز اختلاف «مصاحف الأمصار» دانسته اند.
ایشان با بررسی نقادانه ضوابط قرائت ابن جزری، تنها قرائت صحیح را «قرائت عامه المسلمین» می داند که نماینده آن قرائت «حفص بن سلیمان» است.
abstractmuhkam (clear verses) and mutashabeh (allegorical verses), naskh (abrogation) and qira’at (various recitations) are of the significant issues in quranic sciences.
having criticized the previous and current views, ‘ayatullah ma’refat has developed new thoughts in the all three areas.
as for the first issue, ma’refat has done four remarkable things: 1) making a clear definition of muhkam and mutashabeh, 2) explaining the differences between mutashabeh (allegorical) and mubham (ambiguous), 3) classifying mutashabeh into two kinds; innate mutashbeh and accidental mutashabeh, 4) developing criteria for ta’wil (inward meaning).
regarding naskh, we have two readings in ma’refat’s works: 1) accepting absolute naskh with the approach of reducing abrogated verses, 2) denying the absolute naskh and developing conditional naskh and introductory naskh.concerning qira’at, ma’refat believes that the hadith so called sab’ah ahrof is a weak hadith.
given it is a strong hadith, it refers to various accents that arab tribes has had at the time of the prophet.
he holds that the qur’an and qira’at are two distinctive things and the latter mainly originate from the different copies of the qur’an sent to various cities by uthman.
having criticized ibn jazari’s criteria for the standard qira’ah, he maintains that the majority of muslims kept the right qira’ah throughout the history.
this qira’ah indeed was represented by hafs qira’ah.
keywords: ‘ayatullah ma’refat, qur’anic sciences, muhkam, mutashabeh, mubham, innate mutashabeh, accidental mutashabeh, naskh, ta’wil, inward meaning, absolute naskh, conditional naskh, introductory naskh, qira’at, sabah ahruf hadiths.