اهل تسنن حديث «من مات و لم يعرف امام زمانه مات ميته جاهليه» را چگونه توجيه مي كنند؟ | کتابخانه مجازی الفبا

اهل تسنن حديث «من مات و لم يعرف امام زمانه مات ميته جاهليه» را چگونه توجيه مي كنند؟

اين حديث به صورت صريح و روشن معرفت امام را در هر عصري بر امت اسلامي واجب نموده است لكن آنچه متيّقن است اينست كه امامان شيعه از ديدگاه حاكمان و خلفاي زمان، اصلي ترين دشمنِ دستگاه جور تلقي مي شدند؛ زيرا اعتقاد بر اين بود كه حق حاكميتِ ايشان غصب شده و اين جريان خلافت، داراي انحرافات اصولي از فلسفة سياسي اسلام است.
بنا به همين اعتقادات راستين بود كه حاكمان جور در هر عصري از حكومت؛ و با عنوان كردن مسائلي انحرافي، از جمله اينكه قرآن در فهم شريعت، تنها مرجع ماست و در بقيه امور بايد به حاكمان زمان رجوع كرد، براي حذف نقش امام از صحنة ديني، اجتماعي و سياسي تلاش مي كردند؛ و براي رسيدن به هدف خود، به هر شيوه اي متوسّل مي شدند از جمله جعل و تحريف روايات.
در باب بيان و عمل به روايتِ مورد بحث، اهل تسنن را مي توان به چند گروه تقسيم كرد:
ـ گروه اول؛ كساني كه بدون تعصبات كوركورانه و مخالفت، بر صحت روايت اقرار كرده و آن را صحيح السند دانسته اند؛ لذا در مقابل آن تاب نياورده و به آن تسليم شده و حقيقت را پذيرفته اند.
مؤيد اين كلام را در نقل تاريخي زير مي توان بيان كرد: مرحوم فاضل دواني سني مذهب مشغول تحصيل علم حديث بود كه به اين روايت رسيد، از شاگردان خودش پرسيد: مراد از امام در اينجا كيست؟ سپس خودش جواب داد و گفت: شيعه مي گويند او مهدي (عج) است و ما مي گوييم حاكم و سلطان عصر است. ولي او بعد از جر و بحث با شاگردانش بر طبق اين روايت مذهب شيعه را مي پذيرد و معتقد به امامت مهدي موعود (عج) مي شود.[1]
گروه دوم؛ كساني هستند كه در مواجه با هر روايتي كه بيانگر منزلت و شأن اميرالمؤمنين ـ عليه السلام ـ و فرزندان پاك او بوده، تغييرات و تحريفاتي انجام داده اند و اين روايت نيز از اين نحوه برخورد آنان مصون نمانده و آن را به وجوه مختلف با تحريفاتي نقل كرده اند. در روايتي آورده اند: «كسي كه از طاعت حاكم زمان كناره گيرد، در روز قيامت بدون حجت خواهد بود؛ و به هنگام مرگ، به مرگ جاهليت خواهد مُرد.»[2]
نمونة بارز اين گروه نيز عبدالله بن عمر است. او بعد از كشته شدن خليفة سوم، حاضر به بيعت با اميرالمؤمنين ـ عليه السلام ـ نشد و تا پايان حكومت ظاهري حضرت ادامه داشت. اما در زمان خلافت عبدالملك مروان، آنچنان براي بيعت با خليفه عجله به خرج داد كه شبانه به دارالاماره رفته و با نمايندة خليفه كه حجاج بن يوسف باشد قصد بيعت كرد. حجاج براي اينكه شخصيت او را بشكند گفت: فعلاً مشغول محاسبة بيت المالم، وقت ندارم با تو دست بدهم. پايش را دراز كرده وگفت: با پاي من بيعت كن. ابن عمر براي اين كه بيعتش محقّق شود با پاي او بيعت كرده و اين روايت را نقل كرد كه «اگر كسي بميرد و براي او امامي نباشد به مرگ جاهليت مرده است.» ترسيدم اگر امشب بيعت نكنم و بميرم، به مرگ جاهليت بميرم.»[3]
گروه سوم؛ كساني هستند كه روايت را تعميم داده و به عناوين ديگري ذكر كرده اند؛ عدم موافقت با اجماع جامعه و تبعيت از خليفة وقت را مساوي كفر و مرگ جاهليت دانسته اند. در روايتي آورده اند كه:
«اگر كسي از طاعت حاكمِ وقت خارج شود و از جماعتِ جامعه كناره گيرد به هنگام مرگ، به مرگ جاهليت خواهد مرد».[4]
در روايت ديگري نيز آورده اند كه: «اگر امر خليفة وقت بر چيزي استوار باشد و شخصي بر آن اكراه داشته باشد، بايد بر آن صبر كند. و كسي كه از جماعت جدا شده و بنا به ناخشنودي خود، از اين امر (تبعيت از خليفه) سر باز زند و بميرد، به مرگ جاهليت مرده است.»[5]
با اين روايات تلويحاً امامت اهل بيت رسول خدا(ص) را زير سوال برده و سعی شده و حاکمان غير واجد شرايط به عنوان امام و خليفه در جامعه اسلامی تثبيت گرديده اند و در نتيجه: اولاً به امر خلفاء و حاکمان حجيت داده شده و آنان را واجب الاطاعة قرار داده اند، ثانياً اكراه فردي از افراد جامعه را در برابر امر حاكمان غاصب مُلغي نموده تا مخالفتِ اهل بيت ـ عليهم السلام ـ و ديگران را در برابر حكومت غصب شده، بي اثر شود، ثالثاً اكراه و ناخشنودي اهل بيت ـ عليه السلام ـ را در مقابل آنچه جامعه پذيراي آن شده، زير سوال برده، و آنان را محکوم جامعه قرار دهند. از لوازم اين عقيده اهل سنت اين است که حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ و صحابة خاصي كه بدون بيعت با خلفاي ثلاثه از دنيا رفتند (نعوذبالله) به مرگ جاهليت مرده اند!! و نيز تمام کسانی که در دوره های مختلف اسلامی با حاکمان بيعت نکرده و با آنان مخالف بوده اند با مرگ جاهلی از دنيا رفته اند!!
با در نظر گرفتن عملكرد اين چند گروه مي توان دريافت كه اهل سنت در بيان، قبول و عمل به اين روايت دچار تناقضات بسياري هستند و تا حد استعداد، سعي بليغ در كتمان و تحريف بسياري از روايات رسول اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ ، آن هم به نفع حاكمان جور كرده اند؛ و اين نكته مي تواند بيانگر وجود تحريفات بسيار اساسي باشدکه در دين اسلام صورت گرفته است.

مرکز مطالعات پاسخگویی به شبهات اندیشه قم