«شیعه» پیروان علی ـ علیه السّلام ـ و اهل تسنن پیروان سنّت پیامبرند، پس می‌توان گفت که تعارضی بین این دو وجود ندارد، و درمسایل فقهی هر کسی می تواند از هر مذهبی که دوست دارد ‌با دلیل صحیح و بدون تعصب پیروی کند، مهم این است که وحدانیت خدا و صفات او را قبول داشته باشد؟ | کتابخانه مجازی الفبا

«شيعه» پيروان علي ـ عليه السّلام ـ و اهل تسنن پيروان سنّت پيامبرند، پس مي‌توان گفت كه تعارضي بين اين دو وجود ندارد، و درمسايل فقهي هر كسي مي تواند از هر مذهبي كه دوست دارد ‌با دليل صحيح و بدون تعصب پيروي كند، مهم اين است كه وحدانيت خدا و صفات او را قبول داشته باشد؟

به دليل اين كه پرسش جنبه‌هاي مختلف و متعدد دارد، بايد در چند محور طرح و بررسي شود:
1. گرچه كلمه شيعه و سني به معنايي كه در سؤال مطرح شده اطلاق مي‌گردد، امّا تفاوت‌هايي مهم و اساسي ميان آنها وجود دارد كه در كلام برخي از كارشناسان بزرگ دراين باره آمده است: آغاز پيدايش شيعه را كه براي اولين بار به شيعه علي ـ عليه السّلام ـ معروف شدند همان زمان حيات پيامبر اكرم بايد دانست. جريان ظهور و پيشرفت دعوت اسلامي در بيست و سه ساله بعثت موجبات زيادي در برداشت كه طبعاً پيدايش چنين جمعيتي را در ميان ياران پيامبر اكرم ايجاب مي‌كرد. هواخواهان و پيروان علي ـ عليه السّلام ـ نظر به مقام و منزلتي كه آن حضرت پيش پيغمبر اكرم و صحابه و مسلمانان داشت مسلم مي‌داشتند كه خلافت و مرجعيت پس از رحلت پيغمبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ از آن علي ـ عليه السّلام ـ مي‌باشد و ظواهر اوضاع و احوال نيز ـ جز حوادثي كه در روزهاي بيماري پيغمبر اكرم به ظهور پيوست ـ نظر آنان را تأييد مي‌كرد. ولي برخلاف انتظار آنان، درست در حالي كه پيغمبر اكرم رحلت فرمود و هنوز جسد مطهرش دفن نشده بود و اهل بيت و عده‌اي از صحابه سرگرم لوازم سوگواري بودند، عده‌اي ديگر كه بعداً اكثريت را بردند با كمال عجله خليفه معين نمودند و علي و يارانش را در برابر كاري انجام يافته قرار دادند. هواداران علي از آن كار انتقاد نموده‌اند، امّا اثر نكرد و بدين ترتيب مسلمانان به دو گروه اقليت و اكثريت تقسيم شدند. و پيروان علي ـ عليه السّلام ـ را به همين نام (شيعه علي) به جامعه شناسانيد.[1]
شيعه كه بر اصل اسلام و متعهد به سفارشات رسول خدا باقي مانده بودند بعد از علي ـ عليه السّلام ـ به امامت يازده فرزندش معتقداند و ديگران را غاصب حقوق اهل بيت مي‌دانند، در حالي كه اهل سنّت ابوبكر و عمر و عثمان و بعد علي ـ عليه السّلام ـ و بعد از ايشان معاويه و بعد از آن سلسله بني‌اميه و بني‌مروان و بني‌عباس را خليفه برحق مي‌دانند. پس از جهت پيدايش و استمرار، تضاد و تعارضي فراوان ميان شيعه و سني وجود دارد.
2. به طور يقين شيعه علي ـ عليه السّلام ـ ، پيرو سنّت پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ است و اگر كسي پيرو سنّت پيامبر نباشد، هرگز شيعه واقعي علي ـ عليه السّلام ـ نيست، پس هر شيعه واقعي پيرو سنّت پيامبر است. زيرا مهم‌ترين سنّت كه از پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ باقي مانده و بيش از هر چيز ديگر در حفظ و بقاي اسلام مفيد و مؤثر است،‌ مسأله امامت و ولايت است وچون شيعيان اين اصل اساسي را به طور كامل زنده نگاه داشته است، ‌لذا در پيروي از سنّت پيامبر اكرم از ساير مذاهب اسلامي جلوتر است و جاي ترديد نيست كه عدم پذيرش ولايت و امامت كه مهم‌ترين سنّت پيامبر اكرم است، سبب مي‌شود كه انسان پيرو واقعي سنّت پيامبر نباشد. و بدين معنا نام سني را بر شيعه مي‌توان اطلاق نمود. گرچه در اصطلاح معروف كلامي و محاورات علمي و عمومي چنين اصطلاحي به كار برده نمي‌شود. امّا عكس آن صحيح نيست، يعني هر سني گرچه از برخي جهات خوب باشد، ولي چون امام علي ـ عليه السّلام ـ را خليفه بلافصل پيامبر نمي‌داند، نمي‌تواند شيعه ناميده شود،‌البته مسلمان بر آن اطلاق مي‌گردد؛ چرا كه در اصل اسلام، تفاوتي ميان شيعه و سني نيست، لذا يكي از علماي شيعه در اين باره گفته است: «داخل شدن انسان در دايره اسلام مرهون اقرار به شهادتين و تصديق به توحيد و رسالت است بنابراين مسلمانان در همه نقاط عالم برادر هستند و اقرار به توحيد و رسالت سبب مي‌شود كه خون، ناموس و اموال آنان محترم و ذبيحة آنان حلال باشد.»[2]
3. گرچه همه معارف و اعتقادات اسلامي به نحوي به توحيد بر مي‌گردد و توحيد اساس اسلام و اديان ديگر آسماني است؛ امّا هرگز اين چنين نيست كه فرق و تفاوتي ميان شيعه بودن و سني بودن نباشد و هر كدام در صورت عمل به مسايل فقهي بر اساس مذهب خود مسلمان كامل و واقعي تلقي شوند؛ چرا كه گذشته از توحيد و پذيرش وحدانيت الهي، ساير امور اعتقادي نيز نقش تعيين كننده در مسلمان واقعي بودن انسان دارند.
به سخن ديگر، مسأله مسلمان بودن شخص، بايد از دو منظر فقهي و كلامي مورد توجه قرار گيرد. بدين بيان كه از نظر فقهي گرچه انسان با گفتن كلمه شهادتين (اقرار به توحيد و نبوت پيامبر خاتم) مسلمان محسوب مي‌شود و همه احكام مسلمان بودن بر او مترتب است، امّا از نظر كلامي تنها گفتن كلمه شهادتين كفايت نمي‌كند. بر اساس باورهاي مذهب شيعه اقرار به توحيد و نبوت و معاد و پذيرش ساير احكام بايد همراه با پذيرش ولايت اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ باشد و گرنه مسلمان واقعي محسوب نمي‌شود و در حديث معروف سلسلة الذهب نيز به اين نكته اشاره شده است، وقتي حضرت امام رضا ـ عليه السّلام ـ مي‌خواست از نيشابور بيرون برود، مردم از او تقاضا نمودند كه كلامي براي آنان بيان كنند، حضرت فرمود: از پدرم موسي بن جعفر ـ عليه السّلام ـ شنيدم و او از پدرش جعفر بن محمد ـ عليه السّلام ـ و او از پدرش محمد بن علي ـ عليه السّلام ـ و او از پدرش علي بن الحسين ـ عليه السّلام ـ و او از پدرش حسين بن علي ـ عليه السّلام ـ و او از پدرش اميرمؤمنان علي بن ابيطالب ـ عليه السّلام ـ شنيد كه پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: از خداوند شنيدم كه فرمود: لا اله الّا الله، دژ من است، و هر كسي داخل اين دژ بشود،‌از عذاب من در امان است، وقتي كاروان حركت كرد، حضرت رضا ـ عليه السّلام ـ صدا زد و فرمود: بشرطها و شروطها و انا من شروطها.[3] يعني پذيرش ولايت اهل بيت از شروط پذيرش توحيد است.
4. امامت در مكتب تشيّع جزء اصول دين بوده، و در رديف توحيد و نبوت و معاد قرار دارد و وظايف امامت در اين مكتب، امتداد وظايف رسالت پيامبر مي‌باشد و امام به همان وظايفي كه برعهده پيامبر بوده قيام مي‌كند و همه را انجام مي‌دهد، ‌شيعه، مقام امامت را يك منصب الهي دانسته و معتقد است كه امام بايد از جانب خدا، منصوب و معيّن گردد، در مكتب تشيع فلسفه بعثت انبياء با فلسفه نصب و تعيين امام از طرف خدا يكي است.[4]
5. علاوه بر آنچه گذشت، شيعه در بسياري از مسايل ديگر نظير تفسير و بيان معارف توحيدي، برخي از اوصاف پيامبر، احكام فقهي و عملي و مانند آن، اختلافات اساسي با اهل سنّت دارد. پس نمي‌توان گفت تفاوتي بين شيعه و سني نيست.

مرکز مطالعات پاسخگویی به شبهات اندیشه قم