لطفاً برای این که بتوانم پاسخ فرزندانم را به طور مستدل بدهم ایرادات وارده بر فرقه ذهبیه را به طور اصولی بیان فرمایید زیرا از من سوال می کنند که آن ها 12 امام را قبول دارند به قیام حضرت مهدی اعتقاد دارند و همان طور که ما برای امور دینی و بطور کلی امور زندگی خود ازمجتهد تقلید می کنیم آنها نیز این گونه هستند؟ | کتابخانه مجازی الفبا

لطفاً برای این که بتوانم پاسخ فرزندانم را به طور مستدل بدهم ایرادات وارده بر فرقه ذهبیه را به طور اصولی بیان فرمایید زیرا از من سوال می کنند که آن ها 12 امام را قبول دارند به قیام حضرت مهدی اعتقاد دارند و همان طور که ما برای امور دینی و بطور کلی امور زندگی خود ازمجتهد تقلید می کنیم آنها نیز این گونه هستند؟

فرقه ذهبیه یکی از فرقه های تصوف است که توسط سید عبد الله برزش آبادی (متولد 890ق) با انشعاب از فرقه کبرویه همدانیه تاسیس گردیده.[1] در حال حاضر قطب این فرقه دکتر عبدالحمید گنجویان می باشد که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به انگلستان متواری گردیده و شهر «ساوت همپتن» را در این کشور به عنوان مرکزیت این طریقه برگزیده است. در حال حاضر این قطب ذهبیه بیش از دو سال است که به علت مریضی در حال اغما به سر می برد و جانشین او به عنوان قطب صامت دکتر حسین عصاره (عصاریان) است که در شهر دزفول صاحب داروخانه می باشد. این فرقه گاهی به نام فرقه احمدیه و گاهی هم به نام فرقه گنجویه نیز یاد می شود. این فرقه در شهر های تهران، شیراز، دزفول، رشت، مشهد و اصفهان دارای خانقاه می باشد.
فرقه ذهبیه با سایر فرقه های صوفیه از حیث انحراف و تضاد عقاید و اعمال آنان با دین مبین اسلام هیچ تفاوتی ندارد بلکه می توان گفت این فرقه از نفاق و مخفی کاری بیشتری برخوردار می باشد. ایرادات و اشکالاتی که بر این فرقه وجود دارد با بیان امور زیر روشن می گردد.
1ـ اولین اشکالی که بر این فرقه وارد است این است که اصل تصوف هیچ پایگاه و ریشه ای در دین اسلام ندارد و لذا در قرآن کریم و روایات معتبر معصومین ـ علیهم السلام ـ هیچ اثری از عقاید تصوف و رسوم خانقاهی آنان دیده نمی شود بلکه اکثر عقاید و برنامه های خانقاهی آنان با قرآن و روایات معصومین در تضاد می باشند، روی این جهت است که دانشمندان و محققین فن معتقدند که تصوف معجونی است از آموزه های ریاضت بودائی، رهبانیت مسیحی و عرفان افلاطونيان جدید[2] که در قالب اسلام از طرف صوفیان در اواخر قرن دوم مطرح گردیده و به تدریج باعث ایجاد فرقه ها و گروه های مختلف گردیده است.[3]
2ـ اشکال دیگری که بر این فرقه و سایر فرقه های شیعی مذهب صوفیه وارد می باشد این است که بین تصوف و تشیع منافات وجود دارد و نمی توانند قابل جمع باشند. زیرا تصوف از پدیده هایي است که در دامن اهل سنت به وجود آمده و رشد نموده است. این مطلب به قدری روشن است که حتّی خود صوفیه نمی توانند آن را انکار کنند. آیت الله مرعشی نجفی ـ رحمه الله علیه ـ در این باره می فرماید: «در ابتدا جمعی از عامّه (سنی ها) مثل حسن بصری، شبلی، معروف کرخی، طاوس، زهری و جنید و امثال آنان تصوف را از رهبانیت نصاری گرفتند و سپس به سوی شیعیان سرایت نمود.... و با تأویلات کتاب و سنت اساس دین را زیر و رو نموده و با احکام فطری و عقلی مخالفت کردند».[4] علت این که تصوف توانست در میان اهل سنت برای خود جای پای باز کنند این بود که آنان از عترت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ که رهبران دینی و معنوی و اولیای واقعی خدا هستند فاصله گرفته و در نتیجه مذهب آنان در حوزه معنویت و ولایت پاسخ گوی نیاز بشر نبوده و برای جبران این نقص به راحتی در دام افکار صوفیانه قرار گرفتند. یکی از دانشمندان غربی می گوید: «فرقه های صوفیه در اوج شکوفایی خود در دوره پیشامدرن، در جهان اهل سنت کانونی را برای بعد عاطفی و احساسی حوائج دین مومنان مشابه ایمان و دلبستگی اي که در جهان شیعی نسبت به امامان (تشیع) وجود دارد فراهم کردند و به عنوان یک نیروی منسجم اجتماعی در جامعه به ویژه (و نه البته منحصراً) در میان طبقات پایین تر اجتماع عمل کردند.»[5]
3ـ مطلب دیگری که بر بطلان و انحراف فرقه ذهبیه دلالت دارد اعتقادات و رسومات این فرقه می باشد که به صورت خلاصه به این موارد می پردازیم:
الف. یکی از عقاید انحرافی این فرقه مسئله وحدت وجود است. در این فرقه بر وحدت وجود حلاجیه تاکید شده است. به این معنی که انسان در اثر سیر و سلوک با خدا متحد می شود و دوئیت از میان او و خدا از بین می رود. آنان این شعر حلاج را برای این منظور مطرح نموده اند:
أ انت ام انا هذا العین فی العین حاشای حاشای من اثبات اثنین
بینی و بینک انی یناذ عنی فادفع بفضلک اینی من البین
یعنی: آیا این که در چشم است تویی یا من، دور باد از من، دور باد از من از قرار دادن دویی میان من و تو، هستی ام با من می ستیزد، پس به فضل خود هستی ام را از میان بردار.[6]
ب: فرقه ذهبیه مانند سایر فرقه های تصوف معتقد است که شریعت پوست و طریقت مغز است و با دسترسی به طریقت پوست از ارزش می افتد. چون پوست تا زمانی ارزش دارد که حاوی مغز باشد.[7] و این یکی از ارکان اساسی صوفیه است که بدون آن تصوف نمی تواند قوام داشته باشد و به عبارت ساده تر معنایش این است که هر کسی به وادی طریقت و اعمال خانقاهی تصوف برسد تکالیف و عبادات از او ساقط می گردد.
ج: عدم سازگاری تشکیلات طریقی فرقه ذهبیه در قالب سلسله اقطاب با ولایت ائمه اطهار ـ علیهم السلام ـ آن گونه که در اسلام مطرح می باشد، یکی دیگر از انحرافات ذهبیه به شمار می آید. زیرا اولاً در این فرقه ولایت بر طبق سلیقه و ذوق صوفیانه بر عشق و امور سرّی و باطنی و امثال این ها تفسیر و تأویل شده و در نتیجه آن را بر خود تصوف اطلاق نموده اند و سپس آن را از حوزه ولایت ائمه اطهار ـ علیهم السلام ـ بیرون برده و بر اقطاب خودشان تطبیق داده اند.[8] و روی همین جهت است که اساس این فرقه بر اقطاب سنی مذهب نهاده شده و در رأس آن معروف کرخی قرار دارد که ذهبی ها می پندارند او جانشین امام هشتم ـ علیه السلام ـ در ارشاد و هدایت مردم می باشد.[9] واین جانشینی از آن به بعد در اقطاب بعدی که تا عبدالحمید گنجویان به 39 قطب می رسد ادامه داشته است. بنابر این امامان بعد از امام هشتم ـ علیه السلام ـ در سلسله اقطاب ذهبیه جایگاهی ندارد و لذا می توان گفت که آنان اعتقادی به ولایت این امامان معصوم ندارند هرچند ولایت امامان قبل از امام هشتم را هم به شکل انحرافی و با ذوق صوفیانه پذیرفته اند. ولی در عین حال ممکن است آنان برای پوشانیدن چهره واقعی شان اظهار کنند که امامان دوازده گانه را همان گونه که در اسلام مطرح است قبول دارند.
اما در خصوص امام دوازدهم ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ یکی از اقطاب این فرقه به نام علاء الدوله سمنانی معتقد است که آن حضرت فوت نموده اند و در قید حیات نمی باشد.[10] پس با توجه به این مطلب شیعه بودن فرقه ذهبیه قابل خدشه و تأمل می باشد.
د. در مبانی اعتقادی ذهبیه آثاری از غلو که مستلزم شرک می باشد دیده می شود. این فرقه نسبت به اولیا خود به خصوص نسبت به امام علی ـ علیه السلام ـ اعتقاد غلوآمیزی دارد. و غلو عبارت از این است که انسان چیزی را که اختصاص به خداوند و مقام ربوبیت دارد مثل خالقیت، رازقیت، الوهیت و امثال این ها برای غیر خدا قائل شود.[11] بنابر آن چه که در آثار کتبی و مدون اقطاب ذهبیه دیده می شود، این گروه نسبت به علی ـ علیه السلام ـ قائل به این نوع غلو می باشد، به عنوان نمونه بخشی از اظهارات راز شیرازی را در اينجا ذکر می کنیم.
موجد اشیاء تمام رازق احیاء مدام محیی جان در قیام کیست به غیر از علی
مبدأ حشر و نشور مایه جنات و حور باعث من فی القبور کیست به غیر از علی
مبدأ و میعاد خلق باعث ایجاد خلق منشاء ارشاد خلق کیست به غیر از علی
قل هو در شأن او هاهو میدان او راز ثنا خوان او کیست به غیر از علی[12]
هـ . تأویل ظواهر شریعت یکی از خصائص فرقه های انحرافی می باشد. در فرقه ذهبیه نیز ظواهر شریعت مورد تایید قرار گرفته است. در حالی که بر طبق فرمایش علامه طباطبائی تأویل معقول از شئون پیامبر ـ صلی الله علیه و اله و سلم ـ و ائمه اطهار ـ علیهم السلام ـ می باشد زیرا تأویل با داشتن علم غیب که همان علم الهی باشد امکان پذیر است.[13] اما ذهبی ها به صورت غیر معقول حتی مرتکب تأویل ظواهر و شریعت شده اند مثلاً آنان می گویند مراد از بیت الله الحرام در شریعت، قلب انسان کامل می باشد که برای طواف و لقاء مشتاقین قرار داده شده است.[14]
ز. فرقه ذهبیه با پیروی از مبانی تصوف، خانقاه را در مقابل مسجد مسلمین محلی برای انجام عبادات و افعال مختص به خود برگزیده است و ذهبی ها در این اماکن اعمالشان را به طور سرّی و مخفیانه انجام می دهند. در حالی که وجود خانقاه در برابر مسجد از بدعت های آشکار به شمار می آید.
ح . خرقه پوشی در سلسله اقطاب ذهبیه[15] مورد دیگری از انحرافات این فرقه به شمار می آید زیرا در اسلام مسئله خرقه پوشی کوچک ترین جایگاهی ندارد.
ط . در فرقه ذهبیه مانند سایر فرقه های صوفیه، رقص و سماع از ارکان طریقتی و خانقاهی این فرقه به شمار می آید.[16] در حالی که حرمت آن در دین اسلام بر کسی پوشیده نمی باشد.[17]
ی. پیروی مریدان ذهبی از اقطاب شان بر خلاف آن چه که در سوال مطرح شده مانند پیروی مقلدین از مراجع تقليد نمی باشد. در فرقه ذهبیه این پیروی به صورت کورکورانه و بر خلاف مبانی شرع و عقل انجام می گیرد. آنان در این پیروی به حدّی به افراط هستند که می گویند پیروی مریدان از اقطاب با تصرف تکوینی قطب در مرید تحقق می یابد به گونه ای که بین مرید و مراد باید یک نوع ازدواجی صورت بگیرد تا این پیروی و اطاعت ثمر بدهد.[18]و در این پیروی و اطاعت مرید هیچ اراده ای نباید از خود داشته باشد بلکه مانند مرده در دست غسال تسلیم قطب و مراد باشد و هرچه قطب نسبت به او انجام داد حق اعتراض ندارد.[19]
نتیجه این شد که انحراف و بطلان فرقه ذهبیه اگر شدیدتر و بیشتر از فرقه های دیگر صوفیه نباشد کمتر نخواهد بود و مبانی اعتقادی و رسوم خانقاهی آن با اسلام و تشیع و مبانی عقلی منافات آشکار دارد.

مرکز مطالعات پاسخگویی به شبهات اندیشه قم