وضعیت یهودیان و مسیحیان و غیر مسلمانان که الآن در جهان زندگی می کنند بعد از مرگ چگونه است؟ آیا آن ها برزخی دارند؟ سوال نکیر و منکری دارند؟ جایگاهشان در قیامت کجاست؟ بهشت می روند یا جهنّم؟ | کتابخانه مجازی الفبا

وضعیت یهودیان و مسیحیان و غیر مسلمانان که الآن در جهان زندگی می کنند بعد از مرگ چگونه است؟ آیا آن ها برزخی دارند؟ سوال نکیر و منکری دارند؟ جایگاهشان در قیامت کجاست؟ بهشت می روند یا جهنّم؟

به تصریح قرآن کریم تنها دین پذیرفته شده و مورد رضایت خداوند متعال همان دین اسلام است که می فرماید «إِنَّ الدِّينَ عِندَ اللّهِ الإِسْلاَمُ»[1] همانا دین در نزد خداوند همان اسلام است.و بر طبق روایات معتبره از ائمه ـ علیهم السلام ـ تنها شیعیان از میان جمیع فرقه ها اعتقاد و دين‌شان پذیرفته می شود اما به این معنی نیست که همه شیعیان وارد بهشت شوند.
امّا در مورد پیروان دیگر ادیان و غیر مسلملنان باید گفت آنان چند گروهند که هر یک حکم جداگانه ای دارد:
1ـ یک گروه آنانی هستند که با اسلام آشنا شده ولی به دلیل تعصّب یا عناد و لجاجت از پذیرفتن آن سرباز می زنند. چنین افرادی به فرموده قرآن کریم اهل جهنم هستند.
2ـ گروهی دیگر کسانی هستند که با اسلام آشنا نیستند ولی در جهالت خود مقصرّند یعنی از وجود دینی به نام اسلام یا مذهبی به نام تشیّع مطلع هستند ولی در جستجوی حقیقت اقدامی نمی کنند، چنین افرادی در حدّ تقصير خویش روز قیامت مجازات می شوند.
3ـ گروهی دیگر به کسانی گفته می شود که با اسلام آشنا نیستند و در جهالت خود تقصیری ندارند. بلکه یا اصلاً دین اسلام به گوششان نخورده و یا آن که امکان تحقیق و پژوهش برای آنان وجود نداشته است و تنها هر آن چه را که به آن ها رسیده، «مثل مسیحیت و دین های دیگر» قبول نموده و عمل نموده اند چنین افرادی به یقین اهل جهنم نیستند و خداوند آنان را مشمول عفو و رحمت خود قرار می دهد و اعمال آن ها را با آن چه فکر می نموده اند که حق است می سنجند.[2]
4ـ گروه چهارم به اهل فطرت موسومند و اهل فطرت کسانی هستند که حجّت نقلی توسط پیامبر یا جانشین وی در عصر آن ها نباشد. بنابر این اهل کتاب هرگز به حکم دوران فترت محکوم نیستند؛ زیرا همان کتاب آسمانی سابق تا زمان نزول کتاب آسمانی لاحق، حجت فعلی خداست و با بودن آن مجالی برای توهم و دوران فترت نیست. اما کسانی که اهل کتاب نبودند و به هیچ دینی ایمان نیاوردند، خواه اصلا به وحی و نبوّت معتقد نباشند یا بر این پندار باطل باشند که اصلاً مبدا و معادی وجود ندارد و انسان همانند سایر موجودات طبیعی آغاز و انجام مادی دارد نه بیش از آن و می گویند: «وَقَالُوا مَا هِيَ إِلَّا حَيَاتُنَا الدُّنْيَا نَمُوتُ وَنَحْيَا وَمَا يُهْلِکنَا إِلَّا الدَّهْرُ»[3] یا اگر به مبدأی اعتقاد دارند امّا ارتباط با آن مبدأ را مقدور بشر نمی دانند که وحی را از آن مبدأ دریافت کنند و به مردم برساند و اگر رسالتی در بین باشد، آن را فقط نصیب فرشتگان می دانند به این گروه ها اهل فطرت گفته می شود این گروه ها بر مبنای حسن و قبح عقلی موظفند یعنی آن چه را که دلیل عقلی معتبر درباره آغاز و انجام جهان را از یک سو و راجع به کمال و نقص فرد و جامعه از سوی دیگر ادراک نموده وبر طبق آن عمل کند. و بر مبنای انکار چنین ادراکی هیچ تکلیفی برای بشر دوران فترت نیست.
کسانی که اصل وحی و نبوّت را ممکن می دانند، لکن بر اثر قصور نه تقصیر، گرفتار استضعاف فرهنگی یا فکری شده اند، معذورند؛ چنان که مبتلایان به تبلیغ سوء و رسوب برخی عقاید فاسد که توان ارزیابی از آن ها گرفته شده و به استخفاف مغزی گرفتار شده اند، شاید مورد عفو الهی قرار گیرند لکن مستکبرانی که بر استبرق غرور تکیه زده اند، مانند زهد فروشانی که بر بوریایی نشسته اند که جز بوی ریا از آن استشمام نمی شود، از این رو حاضر نیستند دست از طغیان و تمردّ بردارند و در مورد وحي الهی فحص کنند، هرگز به حکم دوره فترت محکوم نخواهند شد.[4]
در یک نتیجه گیری کلی می توان گفت عوام آنان (يهود و مسيح) که اعتقاد قاطع دارند به صحّت مذهبشان و بطلان مذهب دیگران، (به خاطر رشد و نموّ در یک محیط خاص که از اوایل کودکی تلقینات ویژه ای به آن ها شده است) در تبعیت کردن از قطع خودشان معذورند و عقابی نمی بینند. و همچنین است علمای مسیح و یهود که به دلیل تلقينات از اول طفولیت قطع به مذهب خودشان پیدا کرده اند زیرا بطلان مذهب دیگران در نظر آن ها بدیهی است بله اگر احتمال خلاف بودن مذهب خودشان را بدهند ولی از روی عناد و تعصّب به مذهب دیگران توجه نکنند مثل علمای یهود و مسیح این ها به صورت قطع مقصّر هستند و گناهکار و مورد عذاب الهی واقع می شوند.
اما مسئله برزخ و نکیر و منکر و این گونه امور از نظر ما مسلمانان شامل تمام افراد بشر می شود. بنابر این پیروان ادیان غیر اسلامی دارای عالم برزخ بوده و مورد سوال و جواب قرار می گیرند و در مردن و حشر و نشر در روز قیامت مثل مسلمانانند.

مرکز مطالعات پاسخگویی به شبهات اندیشه قم