به استناد آیه 100 سوره توبه ابوبکر جزء اوّلین مهاجرت کنندگان بوده که خداوند متعال وعده بهشت به آنان داده است و از آنان راضی گشته، پس چرا شیعه همه صحابه و به خصوص او را دوست ندارند؟ | کتابخانه مجازی الفبا

به استناد آیه 100 سوره توبه ابوبکر جزء اوّلین مهاجرت کنندگان بوده که خداوند متعال وعده بهشت به آنان داده است و از آنان راضی گشته، پس چرا شیعه همه صحابه و به خصوص او را دوست ندارند؟

دانشمندان و مفسّران اهل سنّت معتقدند که همه یاران پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ پاک و درستکار و صالح و شایسته و اهل بهشتند و آیه 100 سوره توبه را که می­فرماید:«وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَ الْأَنصَارِ وَ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُم بِإِحْسَانٍ رَّضىِ‏َ اللَّهُ عَنهُْمْ وَ رَضُواْ عَنْهُ وَ أَعَدَّ لهَُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِى تحَْتَهَا الْأَنْهَرُ خَلِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ذَالِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيم‏» دلیل قطعی بر ادّعای خود گرفته اند، بسیاری از آن ها این حدیث را ذیل آیه فوق نقل کرده اند، که حمید بن زیاد می گوید: نزد محمّد بن کعب قرظی رفتم و به او گفتم درباره اصحاب رسول خدا ـ صلی الله علیه و اله و سلم ـ چه می گویی؟ گفت: جمیع اصحاب رسول الله ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فی الجنه، محسنهم و مسیئهم ـ همه یاران پیامبر در بهشتند اعم از نیکوکار و بدکار و گنه کار! گفتم این سخن را از کجا می گویی؟ گفت: این آیه را بخوان: «پیشگامان نخستین از مهاجرین و انصار و آن ها که به نیکی از آن ها پیروی کردند، خداوند از آن ها خشنود و آن ها (نیز) از او خشنودند و باغ هایی از بهشت برای آنان فراهم ساخته که نهرها از زیر درختانش جریان دارد، جاویدانه در آن خواهند ماند و این پیروزی بزرگی است» سپس گفت: امّا درباره تابعین شرطی قائل شده و آن این است که آن ها باید تنها در کارهای نیک از صحابه پیروی کنند (فقط در این صورت اهل نجاتند، و امّا صحابه چنین قید و شرطی را ندارند).[1]
ولی این ادّعا به دلائل زیادی مردود و غیر قابل قبول است زیرا: اوّلاً: حکم مزبور در آیه فوق شامل تابعین هم می شود، و منظور از تابعین تمام کسانی هستند که از روش مهاجران و انصار نخستین، و برنامه های آن ها پیروی می کنند، بنابراین باید تمام امت بدون استثناء اهل نجات باشند، و امّا این که در حدیث محمّد بن کعب از این موضوع جواب داده شده که خداوند در تابعین قید احسان را ذکر کرده، یعنی از برنامه های نیک و روش صحیح صحابه پیروی می کند، نه از گناهانشان، این سخن از عجیب ترین بحث ها است!! چرا که مفهومش اضافه ـ فرع ـ بر ـ اصل ـ است، جایی که شرط نجات تابعان و پیروان صحابه این باشد که در اعمال صالح از آن ها پیروی کنند، به طریق اولی باید این شرط در خود صحابه بوده باشد.[2]
ثانیاً: این موضوع با دلیل عقل به هیچ وجه سازگار نیست، زیرا عقل هیچ گونه امتیازی برای یاران پیامبر ـ صلی الله علیه و اله و سلم ـ بر دیگران قائل نمی باشد، چه تفاوتی میان ابوجهل ها و کسانی است که نخست ایمان آوردند، سپس از آیین او منحرف شدند ـ و چرا کسانی که سال ها و قرن ها بعد از پیامبر قدم به این جهان گذاردند و فداکاری ها و جانبازی های آن ها در راه اسلام کمتر از یاران نخستین پیامبر نبودند، بلکه این امتیاز را داشتند که پیامبر را نادیده شناختند و به او ایمان آوردند، مشمول این رحمت و رضایت الهی نباشند. قرآنی که می گوید: گرامی ترین شما نزد خدا پرهیزکارترین شماست، چگونه این تبعیض غیر منطقی را می پسندد؟
قرآنی که در آیات مختلفش به فاسقان و ظالمان لعن می کند و آن ها را مستوجب عذاب الهی می شمرد، چگونه مصونیّت غیر منطقی صحابه را در برابر کیفر الهی می پسندد؟[3]
ثالثاً: این حکم با متون تاریخ اسلامی به هیچ وجه سازگار نیست، زیرا بسیار کسانی بودند که روزی در ردیف مهاجران و انصار بودند و سپس از راه خود منحرف شدند و مورد خشم و غضب پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ که توأم با خشم و غضب خداست قرار گرفتند، آیا داستان ثعلبه بن حاطب انصاری را شنیده اید که چگونه منحرف گردیده و مغضوب پیامبر شد. چه کسی می تواند طلحه و زبیر را که در آغاز از یاران خاص پیامبر ـ صلی الله علیه و اله و سلم ـ بودند و هم چنین ـ عایشه ـ همسر پیامبر را از خون هفده هزار مسلمانی که خونشان در میدان جنگ جمل ریخته شد تبرئه کند؟ آیا خدا به این خونریزی ها راضی بود؟ آخرین سخن این که رضایت و خشنودی خدا در آیه فوق روی یک عنوان کلّی قرار گرفته و آن هجرت، و نصرت و ایمان و عمل صالح است، تمام صحابه و تابعان مادام که تحت این عناوین قرار داشتند مورد رضایت خدا بودند، و آن روز که در اثر معصیت و نافرمانی خدا از تحت این عناوین خارج شدند، از تحت رضایت خدا نیز خارج گشتند.[4]
بنابراین مدلول آیه این نیست که هرکس که مصداق مهاجر و یا انصار و یا تابع باشد هر چند به اندازه خردلي ایمان به خدا نداشته و یک عمل صالح هم انجام نداده باشد، به خاطر همین که مهاجرت کرده و یا رسول خدا را در مدینه در منزلش جا داده و یا از این دو طایفه تبعیّت کرده، خدا از او راضی است، و دیگر به هیچ عنوانی از او خشمگین نمی شود هر چند گناه اولین و آخرین را کرده باشد.[5]
روی این حساب درست است که ابوبکر روزی جزء اوّلین مهاجرت کنندگان بودند که خداوند متعال وعده بهشت به آنان داده است و از آنان راضی گشته است، ولی او یکی از کسانی است که دستور صریح و اکید پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ را مبنی بر خروج از شهر مدینه و پیوستن به لشکر اسامه، نادیده گرفته و زیر پا گذاشتند و از مدینه خارج نشدند.[6]
به این ترتیب در واپسین لحظات زندگی آن حضرت، قلب نازنین وی را که برای آینده اسلام سخت نگران و در طپش بود، به درد آورده و آزردند.
خداوند در رابطه با نافرمانی از دستور پیامبر می فرماید: هر کس خدا و رسولش را معصیت و نافرمانی کند، او در گمراهی آشکار قرار دارد.[7] و نیز در آیه دیگر می فرماید: هر کس خدا و پیامبرش را نافرمانی و معصیت کند جایگاه او جاودانه در جهنم خواهد بود.[8] رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرمود: هر کس خدا و رسولش را نافرمانی کند، او از کافران است.[9]
و نیز ابوبکر جزء کسانی بود که پاره تن پیامبر را اذیّت کرده و به خشم آوردند رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ درباره او فرمود: فاطمه پاره تن من است هرکس او را اذیّت کند مرا اذیّت کرده است.[10]
فاطمه ـ سلام الله علیها ـ به ابوبکر و عمر فرمود: شما را به خدا سوگند می دهم آیا شما از رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نشنیدید که فرمود: رضای فاطمه رضای من و خشم او خشم من است؟ هر کس او را راضی کند مرا راضی نموده و هر کس او را به خشم آورد مرا به خشم آورده است، آن دو گفتند: بلی شنیدیم، فاطمه فرمود: من خدا و ملائکه را شاهد می گیرم که شما مرا به خشم آوردید...[11]
خداوند در مورد کسانی که خدا و پیامبرش را آزار می دهند و می فرماید: آن ها که خدا و پیامبرش را آزار می دهند خداوند آنان را از رحمت خود در دنیا و آخرت دور ساخته، و برای آن ها عذاب خوار کننده ای آماده کرده است.[12]

مرکز مطالعات پاسخگویی به شبهات اندیشه قم