علمای اهل سنت نذر به غیر خدا را شرک می دانند در حالی که در شیعه نذر به حرم امامان اشکالی ندارد، لطفاً مستنداً جایز بودن نذر به غیر خدا را بیان فرمایید؟ | کتابخانه مجازی الفبا

علمای اهل سنت نذر به غیر خدا را شرک می دانند در حالی که در شیعه نذر به حرم امامان اشکالی ندارد، لطفاً مستنداً جایز بودن نذر به غیر خدا را بیان فرمایید؟

در آغاز سخن برای روشن شدن موضوع سوال، توجه و عنایت به این نکته لازم است، از میان اهل سنت تنها گروه بدعت گزار وهابیت که خود را منتسب به اهل سنت می­دانند، نذر کردن برای پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و اولیای الهی را معصیت و حرام می­دانند، نه همه علمای اهل سنت.
ابن تیمیمه بنیانگذار این گروه می گوید: علمای ما جایز نمی دانند که کسی برای قبر یا مجاوران آن چیزی نذر کند، خواه پول باشد یا روغن چراغ یا شمع یا حیوان و غیر این امور تمام این نوع نذرها معصیت و حرام است.[1]
براي اثبات بطلان ادعای وهابی­ها و روشن شدن پاسخ سوال پرسشگر ارجمند تأمل و دقت به مطالب زیر لازم است.
اگر کسی حیوانی را به قصد عبادت برای خدا ذبح کند ـ همان گونه که بت پرستان انجام می­دادند ـ این عمل شرک آلود بوده و از اسلام خارج شده است، چه اعتقاد به الوهیت آن­ها داشته باشد و یا آن که به قصد تقرّب به آن­ها این عمل را انجام داده باشد. شکّی نیست که نذر برای غیر خدا به این مقصد که آن شخص شایستگی برای نذر دارد، از آن جهت که مالک اشیاء بوده و زمام امور به دست او است، کفر و شرک محسوب می­شود، زیرا نذر از اعظم عبادات است. ولی اگر مقصد نذر کننده این باشد که حیوانی را از طرف انبیاء و اوصیا یا مؤمنین ذبح کند که نذرش در واقع صدقه ای باشد تا ثواب آن را به پیامبر و اولیای الهی هدیه نماید، قطعاً اشکالی ندارد.
زیرا رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرمود: ارزش اعمال به نیّت هاست[2]با توجه به این اصل باید میان عمل یک فرد موحّد که گوسفندی را برای پیامبر یا ولی نذر می­کند یا آن را ذبح می نماید، با عمل یک مشرک که گوسفندی را در برابر بت ها ذبح می­کرد فرق نهاد، هر چند شکل این دو عمل مشابه است، ولی باطن آن­ها با یکدیگر قابل قیاس نیست، چون انسان موحّد برای خدا نذر کرده و برای درک ثواب خدا آن را ذبح می­کند، در حالی که مشرکان به نام بت و به درخواست پاداش از آن­ها ذبح می­کردند.
هرگاه ظاهر عمل مقیاس قضاوت و داوری باشد مناسک حج کاملاً شبیه اعمال مشرکان است، آنان بر گرد بت­های خود می چرخیدند و می پرستیدند، ما نیز بر دور کعبه طواف می کنیم و حجر را می بوسیم، آنان گوسفندان خود را روز منی به نام بت ها ذبح می کردند و ما نیز همان روز قربانی می­کنیم، به هیچ وجه روا نیست این دو عمل مشابه را یکسان تلقی کنیم، چون محرک بت پرست جلب رضای بتان است، در حالی که محرک موحّد جلب رضای خداست، موحّد ثواب عمل را به نبی و وصی اهدا می­کند، و روایات نیز بر چنین عملی صحّه می­گذارد.[3]
روایت شده که پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ حیوانی را به دست خود قربانی نمود و عرض کرد: بار خدایا این قربانی را از طرف من و هرکسی که از امتم قربانی نکرده است باشد[4]. در روایتی وارد شده که امام علی ـ علیه السلام ـ به طور مستمر از طرف رسول خدا قوچ قربانی می­کرد و می­فرمود: رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ وصیّت کردکه دائماً از طرف او قربانی کنم.[5]
در این جا برای اکمال سخن نظریه دو محقق از نویسندگان اهل سنت را می­آوریم: 1ـ خالدی در کتاب صلح الأخوان می­نویسد: مسئله نذر، دائر مدار نیّت و انگیزه نذر کنندگان است، چرا که (ارزش اعمال به نیت هاست) چنان چه قصد نذر کننده، خود میّت و تقرّب به او باشد، قطعاً چنین نذری جایز نیست، امّا اگر قصد او خداوند متعال باشد ولی نفع آن به شکلی به انسان­ها برسد و ثوابش به میّت مورد نظر هدیه شود، نه تنها جایز است بلکه وفا به این نذر واجب است.[6]
2ـ عزّامی، نیز در کتاب (فرقان القرآن) آورده است: .... اگر کسی در مورد انگیزه مسلمانان از نذر و قربانی برای انبیاء و صالحین تحقیق کند، به این نتیجه خواهد رسید که انگیزه­ای جز صدقه دادن از طرف آن­ها و اهدای ثواب آن به روح اموات ندارد. اجماع اهل سنّت بر آن است که صدقه انسان­های زنده به اموات می­رسد و به حال آنها مفید است، روایاتی که در این زمینه وجود دارد صحیحه و مشهوره است.[7] به عنوان نمونه به دو روایت اشاره می شود:
الف: میمونه می­گوید: پدرم از پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ پرسید: یا رسول الله من نذر کرده­ام چنان چه خداوند به من پسری عطا کرد، چند گوسفند در منطقه (بوانه) ذبح کنم، او می­گوید: من درست متوجه نشدم امّا میمونه از 50 گوسفند سخن می گفت.
پیامبر فرمود: آیا در آن منطقه بتی وجود دارد؟ پدر میمونه گفت: خیر، حضرت فرمود: به نذر خود برای خدا، وفا کن.[8] هم چنان که ملاحظه می شود پیامبر بر سؤال خود در مورد وجود بت در جایی که ذبح صورت می­گیرد، تأکید دارد و این نشان می­دهد که تنها نذری حرام است که برای بت­ها باشد، زیرا عادت مردم جاهل بر آن بود، چنان که قرآن می­فرماید: آن چه برای بت­ها کشته می­شود... فسق و گناه است.[9]
ب: پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ به دختری که برای مادرش عملی را نذر کرده بود فرمود: به نذر خود عمل کن.[10]

مرکز مطالعات پاسخگویی به شبهات اندیشه قم