شیعیان شهادت بر ولایت علی بن ابی طالب ـ علیه السّلام ـ را جزء اذان می‌دانند و این بدعت و باطل است در حالی که اولاً: دلیلی بر وجوب یا استحباب آن وجود ندارد ثانیاً، ائمه شیعه اذان را بدون شهادت بر ولایت علی بن ابی طالب ـ علیه السّلام ـ بیان می‌کردند و همواره اذان بدون شهادت ثالثه را تصدیق می‌کردند. | کتابخانه مجازی الفبا

شيعيان شهادت بر ولايت علي بن ابي طالب ـ عليه السّلام ـ را جزء اذان مي‎دانند و اين بدعت و باطل است در حالي كه اولاً: دليلي بر وجوب يا استحباب آن وجود ندارد ثانياً، ائمه شيعه اذان را بدون شهادت بر ولايت علي بن ابي طالب ـ عليه السّلام ـ بيان مي‎كردند و همواره اذان بدون شهادت ثالثه را تصديق مي‎كردند.

شهادت بر ولايت اميرالمؤمنين ـ عليه السّلام ـ در اذان از مسائل اختلافي بين علماي شيعه و سنّي است كه ريشه‎اي بسيار عميق دارد. اين كه به شيعه نسبت داده شود، شهادت بر ولايت را جزء اذان مي‎داند، ادّعايي بي‎پايه و اساس است چرا كه مشهور علماي شيعه قائل به عدم جزئيت آن در اذان مي‎باشند. اين مطلب نيز درست است كه بدعت در دين باطل و حرام است، امّا منظور از بدعت آن است كه در احكام دين اسلام ـ آن‎گونه كه خداوند به وسيله پيامبر ـصلي‎الله عليه و آله ـ براي مسلمانان تكليف كرده است ـ تغيير ايجاد نموده به طوري كه يا از آن بكاهيم يا بر آن اضافه كنيم مثل اينكه یکی از خلفا دستور ممنوعيّت متعه را كه در زمان پيامبر ـ صلي‎الله عليه و آله ـ حكم الهي وسنّت نبوي بود و پيامبر ـ صلي‎الله عليه و آله ـ به آن امر فرموده بود[1]، صادر نمود و عاملين به اين سنّت را مجازات مي‎كرد[2] و خودش مي‎گفت: «متعتان كانتا علي عهد رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ و أنا أنهي عنهما و أعاقب عليهما متعة الحج و متعه النساء[3]؛ يعني دو متعه‎اي كه در زمان رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ اجرا مي‎شد، من از آن‎ها نهي مي‎كنم و عامل بر آن دو يعني تمتع در حج و عقد انقطاعي را مجازات مي‎كنم. و همين طور در اذان برداشتن «حي علي خير العمل» و گفتن جملة«الصلاة خير من النوم،» اين‎ها و بسياري ديگر بدعتهايي است كه در دين اسلام صورت گرفته است. امّا در مورد دليل ذكر شهادت بر ولايت در اذان بايد گفت كه علماي شيعه آن را به دليل خاص ثابت نمي‎دانند بلكه آنرا از دليل عام يعني اطلاقات عموم ادلّه و فحواي آن لازم مي‌دانند، با اين كه از فصول اذان به شمار نمي‎رود به طوري كه شهادت بر ولايت را كامل كنندة شهادت بر توحيد و نبوت دانسته و مانند صلوات در اذان است كه استحباب آن پس از ذكر نام شريف پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ ثابت است ليكن نه از دليل خاص بلكه از روي دليل عام. امّا ادعّاي ديگر كه امامان شيعه اذان را بدون شهادت بر ولايت ذكر مي‎كردند نيز باطل و بي اساس است چرا كه با توجّه به روايات و كلام امام صادق ـ عليه‌السلام ـ اين مطلب از صحت به دور است و اگر در مواردي هم ذكر شده باشد از روي تقيّه و حفظ اصل اسلام صورت گرفته است و اگر اين شهادت بر اذان ايرادي وارد مي‎ساخت يقيناً شيعيان را از آن منبع مي‎كردند در حالي كه منع وجود ندارد بلكه تأكيد و تصريح به آن نيز شده است مثل روايتي كه از پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ نقل مي‎كنند كه، روزي يكي از مسلمانان خدمت آن حضرت رسيد و عرضه داشت: يا رسول الله چند روزي است كه حرفهاي تازه مي‎شنوم كه قبلاً نشنيده بودم. پيامبرـ صلّي الله عليه و آله ـ از او مي‎پرسند: مگر چه شنيده‎اي؟ مرد عرب پاسخ مي‎دهد: مي‎گويند سلمان و اباذر در اذان خود پس از شهادت به رسالت شما، با گفتن «اشهد انّ علّياً وليّ الله» اقرار به ولايت علي بن ابي طالب ـ عليه السّلام ـ مي‎كنند. رسول خداـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: مطلب را درست و خوب شنيده‎اي؛ سلمان و اباذر كار صحيحي انجام مي‎دهند. پيامبرـ صلّي الله عليه و آله ـ در ادامه مي‎فرمايند: مگر پيام خدا و گفتار مرا در روز غدير فراموش كرده‎اي؟ سپس با يادآوري عبارت «من كنت مولاه فهذا علي مولاه» آن مرد عرب را از پيمان شكني بر حذر داشته و فرمودند: هر كه چنين كند به ضرر دين و دنياي خود اقدام كرده است.[4] به اين ترتيب معلوم مي‎شود كه پس از واقعة غديرخم و در دوران حيات پيامبرـ صلّي الله عليه و آله ـ شهادت به ولايت در اذان مطرح بوده و پيامبرـ صلّي الله عليه و آله ـ نيز آنرا تأييد وتصديق نموده‎اند.
در پايان نظر بعضي از علماي شيعه را در اين خصوص ذكر مي‎نماييم
1ـ مرحوم صاحب جواهر[5] (ره) مي‎گويد: شهادت بر ولايت در اذان مانعي ندارد امّا نه با اين نيّت كه جزء اذان باشد بلكه به جهت عمل نمودن به اين حديث كه امام صادق ـ عليه السّلام ـ مي‎فرمايند: «هر گاه يكي از شما گواهي بر توحيد و نبوت داد بايد بگويد، عليُّ اميرالمومنين وليّ الله» واين گونه اضافه ضرري به موالات و ترتيب ميان فصول اذان نمي‎رساند، بلكه مانند صلوات است.... و اگر اتفاق و قبول اصحاب بر عدم جزئيت آن در اذان نبود، ممكن بود ادّعاي جزئيت آن را بنماييم و اين به آن خاطر است كه دليل عام صلاحيت بر مشروع بودن حكم خاص را دارد.
2ـ محدث قمي مي‎گويد: علامه حلّي در منتهي آورده است كه بنابر حديث امام صادق ـ عليه السّلام ـ كه مي‎فرمايد: هر گاه يكي از شما گفت «لا اله الا الله، محمد رسول الله» سپس بگويد «علي اميرالمومنين ولي الله»، استحباب گفتن آن به طور عموم معلوم مي‎شود واذان يكي از موارد مذكور است.»[6]

مرکز مطالعات پاسخگویی به شبهات اندیشه قم