منظور قرآن از هر نفسى چشنده مرگ است، چیست؟ نفس به چه گفته می شود؟ آیا منظور روح میباشد یا جسم انسان است؟ | کتابخانه مجازی الفبا

منظور قرآن از هر نفسى چشنده مرگ است، چیست؟ نفس به چه گفته می شود؟ آیا منظور روح میباشد یا جسم انسان است؟

پاسخ :
براى پاسخ به این سؤال، ابتدا به معانى و موارد استعمال «نفس» در لغت و آیات قرآن کریم اشاره می شود:
«کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ وَ نَبْلُوکُمْ بِالشَّرِّ وَ الْخَیْرِ فِتْنَةً وَ إِلَیْنا تُرْجَعُونَ »1.
1. کلمه «نفس» - آن طور که دقّت در موارد استعمالش افاده می کند - در اصل به معناى همان چیزى است که به آن اضافه می شود؛ پس «نفس الانسان» به معناى خود انسان و «نفس الشیء» به معناى خود شیء است و «نفس الحجر» به معناى همان حجر (سنگ) است. حتى در مورد خداى تعالى به همین منظور استعمال می شود هم چنان که فرمود:
«کَتَبَ عَلى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ »2؛
«رحمت را بر خود واجب کرده است».
و نیز فرموده:
«وَ یُحَذِّرُکُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ »3؛
«خدا شما را از خودش بیم می دهد».
2. بعد از معناى اصلى؛ استعمالش در شخص انسانى که موجودى مرکب از روح و بدن است شایع گشته و معناى جداگانه اى شده، که بدون اضافه هم استعمال می شود. مانند این آیه شریفه که می فرماید:
«هُوَ الَّذِى خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ جَعَلَ مِنْها زَوْجَها »4؛
«خدا آن کسى است که شما را از یک نفس (یک شخص) خلق کرده و همسر او را هم از او قرار داد».
و نیز مانند آیه:
«مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسادٍ فِى الْأَرْضِ فَکَأَنَّما قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعاً وَ مَنْ أَحْیاها فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعاً »5؛
«هر کس بکُشد کسى را نه در برابر (قتل) کسى یا تبهکارى در زمین، مانند آن است که همگى مردم را بکشد».
3. «نفس» را در روح انسانى نیز به تنهایى استعمال کردند؛ چون آنچه مایه تشخّص شخصى انسانى است علم و حیات و قدرت است که آن هم قائم به روح آدمى است و این معنا در آیه شریفه:
«أَخْرِجُوا أَنْفُسَکُمُ الْیَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذابَ الْهُونِ »6.
«برون دهید جان هاى خود را، امروز کیفر می شوید به عذاب خوارى».
از آنچه گذشت این معنا روشن گردید که:
اولاً: مراد از نفس در جمله «کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ»7 انسان است - که استعمال دومى از استعمالات سه گانه این کلمه است - نه روح انسانى چون معهود کلام خدا نیست که نسبت موت را به روح انسانى داده باشد تا ما آیه را هم حمل به آن کنیم.
ثانیاً: آیه شریفه عمومیتش تنها در باره انسان ها است که شامل ملائکه و جن و سایر حیوانات نمی شود هر چند که بعضى از نامبردگان از قبیل جن و حیوان متصف به آن بشوند. و یکى از قرائنى که اختصاص آیه به انسان را میرساند جمله اى است که قبل از آن واقع شده و می فرماید: «وَ ما جَعَلْنا لِبَشَرٍ مِنْ قَبْلِکَ الْخُلْدَ »8 و نیز جمله اى است که بعد از آن واقع شده و می فرماید: «وَ نَبْلُوکُمْ بِالشَّرِّ وَ الْخَیْرِ فِتْنَةً »9 چون قبل و بعد آیه، سخن از انسان است.
منبع: www.porseman.org

سایت راسخون